Waardigheid, gelijkwaardigheid, solidariteit - Hoofdinhoud

Politiek draait om de waan van de dag, zo lijkt het. Hoe staat het met de achterliggende visie? In de aanloop naar de Europese verkiezingen geven politieke denkers hun kijk op de bestemming, problematiek en hoop van de mens. Vandaag deel 4, door Arjan Vliegenthart en Dennis de Jong namens de SP.

Met menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit als belangrijkste uitgangspunten is de SP een partij die politiek niet alleen voor de mensen wil bedrijven, maar ook met de mensen. Samen zijn we ervoor verantwoordelijk dat we onze samenleving sociaal en op de menselijke maat kunnen inrichten. De overheid kan daarbij niet voor ons geluk zorgen, maar kan wel de omstandigheden zo maken dat mensen met een maximale kans op succes dat geluk kunnen bevorderen.

Op 22 mei zijn er verkiezingen voor het Europees Parlement. Wat ons betreft gaat het de komende jaren een fundamenteel andere kant op met de Europese Unie. De huidige samenwerking, die vooral richting een superstaat gaat waarin de markt de baas is, staat op gespannen voet met ons mensbeeld.

Wij denken namelijk dat de mensen het best tot hun recht komen wanneer zij in verbondenheid zelf vorm kunnen geven aan hun leven. Dat kan alleen wanneer we ook de politiek zo inrichten dat deze gemeenschappelijke verbondenheid georganiseerd kan worden. Dat betekent dat je ook politiek zo dient te organiseren dat burgerlijke betrokkenheid wordt gestimuleerd.

Mensen moeten zo veel mogelijk invloed kunnen uitoefenen op hun eigen woon-, werk- en leefomgeving. Het dient voor de politiek een erezaak te zijn om burgers bij het beleid te betrekken. Juist daarom voert de SP het liefst samen met betrokkenen actie voor een socialere samenleving. Wanneer je samen strijd levert voor een betere samenleving, wordt politiek iets wat je zelf vormgeeft en wat de verbondenheid tussen mensen versterkt.

Vervreemding

En juist daarin schiet de Europese Unie vandaag de dag tekort. Door de concentratie van de macht op een plek waar democratische controle onvoldoende is georganiseerd en waar burgers te weinig affiniteit mee hebben, wordt er een proces van politieke vervreemding gestimuleerd.

Dat blijkt onder andere uit de opkomstcijfers voor de Europese Parlementsverkiezingen van de afgelopen decennia. Ze liggen structureel lager dan de opkomstpercentages voor landelijke en gemeenteraadsverkiezingen. Maar ook uit opinieonderzoeken blijkt dat mensen zich niet vertegenwoordigd voelen door hen die het beleid in Brussel maken.

Mensen voelen zich vooral inwoners van hun eigen plaats, streek en land. Daarom zou daar ook het politieke primaat moeten liggen. De praktijk is echter dat Brussel steeds meer de baas is geworden over de nationale en lokale politieke en de bandbreedte bepaalt waarin mensen nog zelf politieke keuzes kunnen maken over hun publieke omgeving.

Falen

De crisis waar we de afgelopen jaren mee te maken hebben gehad, is mede het gevolg van deze ontwikkeling. Zij is geen natuurverschijnsel dat van buiten op ons is neergedaald, maar het gevolg van politiek falen van verantwoordelijke bestuurders. De afgelopen jaren heeft vooral de Europese Unie ingezet op meer markt en minder georganiseerde solidariteit. Hierdoor is een structuur ontstaan waarin banken vrij spel kregen om hun speculatieve gedrag te botvieren en de rekening voor hun falen bij nationale overheden neer te leggen.

Deze overheden kozen er, mede door Brusselse druk, voor om deze rekening bij burgers neer te leggen in plaats van die te verhalen op de betrokkenen. Het waren vooral de kwetsbaarsten in de samenleving die hiervoor de prijs hebben betaald, niet alleen in Nederland, maar ook in landen zoals Griekenland en Spanje, waar jongeren nauwelijks nog aan werk komen en miljoenen mensen met moeite de eindjes nog aan elkaar kunnen knopen.

Alternatieven

Maar omdat de crisis geen natuurverschijnsel is, zijn er ook alternatieven mogelijk om Europa anders in te richten. Het neoliberalisme dat zich de afgelopen decennia als een olievlek heeft verspreid over Europa heeft het principe ”één aandeel, één stem” tot leidend beginsel van onze economie gemaakt en heeft bestaande tegenstellingen, bijvoorbeeld tussen arm en rijk, verscherpt en nieuwe tegenstellingen, bijvoorbeeld tussen Noord- en Zuid-Europa, in het leven geroepen.

De keuze voor de huidige vorm van Europese integratie is een politieke keuze die ook herroepen en anders ingevuld kan worden. Het Europese integratieproject hoeft niet gevangen te blijven in hoe het nu is. Er zijn daadwerkelijke alternatieven voor het bezuinigingsbeleid en Brusselse bemoeienis die nationale democratieën vleugellam maakt.

De komende weken zullen wij tijdens de campagne duidelijk proberen te maken hoe wij deze veranderingen voor ons zien. Soms heel concreet, door de Europese Commissie veel minder en ons eigen nationale parlement veel meer macht te geven, maar soms ook door aan te geven wat voor Europa ons uiteindelijk voor de geest staat: een Europa waarin lidstaten op basis van een gemeenschappelijk gevoelde verantwoordelijkheid werk maken van samenwerking om vrede, veiligheid en welvaart te bevorderen.

Daarin zullen we zoals altijd proberen mensen te enthousiasmeren om mee te doen. Of het nu gaat om het burgerinitiatief dat probeert te voorkomen dat ook onze watervoorziening in de toekomst geprivatiseerd gaat worden of door te pleiten voor het houden van referenda bij nieuwe Europese verdragen: democratie is van burgers, die meer doen dan eens in de zoveel jaar een stem uitbrengen.

Dat onderscheidt de SP van vrijwel alle andere partijen in Nederland en daar zijn wij best trots op. Het lijflied van onze partij, ”Heel de mens”, geschreven door de schrijver Karel Glastra van Loon, eindigt niet voor niets met de oproep: „Blijf niet mokkend aan de kant staan, stel een daad en toon je moed. Laat je woede hand in hand gaan, met het goede dat je doet.”

Daar gaat politiek volgens ons om.