Europees klimaatbeleid is weer terug bij af - Hoofdinhoud

In 2009 schreef ik een analyse over het falen van de klimaattop in Kopenhagen. Falend Europees leiderschap was een van de redenen waarom het zo faliekant mislukte met een mondiaal klimaatakkoord. Ik was niet de enige die dat constateerde. In de Europese Commissie werd de Deense Connie Hedegaard verantwoordelijk voor klimaatbeleid en het effect daarvan was door de jaren heen merkbaar. Namens Europa onderhandelde zij op de jaarlijkse VN-klimaattop namens de alle EU-lidstaten.

EIckhout op de klimaattop in Warschau

Het spreken met één mond in plaats van met achtentwintig verschillende, maakte Europa weer een geloofwaardige gesprekspartner waar rekening mee gehouden moest worden. Europa werd opnieuw de verbinder tussen de ontwikkelingslanden en grootste vervuilers: China en de Verenigde Staten.

Gisteren kwamen deze twee landen onverwachts met gezamenlijke toezeggingen voor het terugdringen van hun CO2-uitstoot. De gemaakte beloftes zijn niet ambitieus genoeg om de gemiddelde globale temperatuurstijging beneden de twee graden te houden, maar het is wel een hoopgevende eerste stap. Een stap richting Parijs. Dat is namelijk waar alle regeringsleiders in december 2015 bij elkaar zullen komen om te onderhandelen over een klimaatakkoord dat het stokje van het Kyotoprotocol overneemt. Het startschot is gegeven. Eind oktober kwamen de Europese regeringsleiders met hun klimaatdoelstellingen voor 2030, de VS en China hebben nu hetzelfde gedaan.

Uitruilcircus

Er is echter een cruciaal verschil. China en de VS zijn met een eerste bod gekomen en als de rest van de wereld volgt, kunnen zij weleens meer ambitie gaan tonen. Voor de EU ligt dat totaal anders. Tijdens de Europese onderhandelingen over de doelstellingen vooe 2030 werd namelijk duidelijk dat de Europese Raad haar werkwijze van de afgelopen jaren overboord gezet heeft.

Regeringsleiders hebben de macht weer naar zich toegetrokken en stippelen de lijnen van het klimaatbeleid tot in detail uit. De onderhandelingen werden daardoor een farce, een uitruilcircus van verschillende belangen en angst. Rutte keek tevreden toe hoe Polen en het Verenigd Koninkrijk alle aspiratie op het gebied van CO2-reductie en energiebesparing eruit sloopten. Vooruitstrevendere voorstellen van de Europese Commissie en het Europees Parlement verwezenze naar de prullenbak.

Klimaat en energiebeleid is bij uitstek een onderwerp dat we op Europees niveau moeten regelen: door de Europese Commissie, gecontroleerd door het Europees Parlement. Wanneer we dit overlaten aan de lidstaten is een gezamenlijk belang al snel uit zicht. Het gaat dan alleen nog maar om het uitruilen van verschillende nationale belangen. Toekomstige generaties betalen dan de prijs.

Europa is een belangrijke les vergeten: Het was zo gek niet was dat klimaatcommissaris Hedegaard de lijnen uitzette. De Europese Raad wil weer dat toekomstige besluiten in de belangrijke energie- en klimaatportefeuille via hun veto's moet lopen. Daarmee wordt klimaatbeleid automatisch aangepast aan het land met de minste ambitie en inzet, een veto ligt immers zo op tafel. De nadelige gevolgen hiervan werden duidelijk tijdens de klimaattop in 2009. Er zat een Europees gedrocht aan de onderhandelingstafel dat niet snel kon schakelen of tot besluiten kon komen. Terwijl Europese regeringsleiders onderling in een achterkamertje zaten te bakkeleien, kwamen Barack Obama en Hu Jintao tot een lege overeenkomst. Europa stond volledig buitenspel en kon slechts toekijken hoe elke vorm van ambitie vervloog. Als deze huidige Europese lijn doorzet dan zal in Parijs in 2015 weer precies hetzelfde gebeuren.

De Polen doen moeilijk

In Nederland haalt men zijn schouders erover op. Het zijn de Polen die moeilijk doen, niets aan te veranderen. We zien een kabinet dat geen vinger uitsteekt om ook maar iets van vooruitstrevendheid in het klimaatbeleid voor elkaar te krijgen, laat staan dat het aan de Europese Commissie overgelaten wordt.

Twee weken geleden kwam het vijfde IPCC-rapport uit waaraan wereldwijd duizenden wetenschappers een bijdrage levereden. De conclusie is helder: we moeten radicale stappen zetten om toekomstige generaties niet op te zadelen met de prijs van extreem weer, verhoogde zeespiegel, extreme droogte en voedseltekorten. De onmacht die de Europese regeringsleiders in oktober toonden, mag daarom geen blauwdruk worden voor de toekomst.

De VS en China lijken nu het leiderschap weer over te nemen. Het Europese bod van oktober dreigt in december 2015 eerder een rem te worden dan een aanzet tot een ambitieus klimaatakkoord. We hebben nog een jaar om dit scenario te voorkomen.

Meer lezen

Eurotop toont gebrek aan leiderschap op klimaatbeleid