Media (SC): Hervorming auteursrecht op een zijspoor - Hoofdinhoud

Dit artikel verscheen op 18 november in SC. Auteur: Ana Karadarevic.

Hervorming auteursrecht op een zijspoor

Staatssecretaris Teeven van Veiligheid en Justitie gaat het auteursrecht nog niet hervormen naar aanleiding van het downloadverbod. Hij wacht af waar de Europese Commissie mee komt.

Media en informatie (Nederland beschouwde de bestanden die het downloaden van films, tv-series, muziek en boeken opleverde als een thuiskopie, voor eigen gebruik. Ten onrechte, oordeelde het Europees Hof van Justitie in april. Staatssecretaris Teeven van Veiligheid en Justitie verbood de praktijk daarom per direct. Begin deze maand debatteerde hij erover met de Tweede Kamer. Het parlement vroeg Teeven het auteursrecht op de schop te nemen zodat consumenten worden gestimuleerd muziek en films legaal te downloaden, en zo inkomsten voor de makers te garanderen. Maar de staatssecretaris liet weten een richtlijn hierover af te wachten van de Europese Commissie. De kersverse Eurocommissaris Günther Oettinger (Digitale Economie) komt mogelijk al snel met voorstellen en Teeven wil daar niet op vooruit lopen. Europarlementariër Marietje Schaake (D66) vindt dat zowel nationale overheden als de Europese Commissie met het auteursrecht aan de slag moeten. Dit is volgens haar dringend nodig om de digitale interne markt tot stand te brengen. ‘We hebben een Europees systeem nodig, omdat de huidige fragmentatie van auteursrechten in de 28 EU-lidstaten snelle markttoegang voor zowel consumenten als ondernemingen belemmert. Er zijn miljoenen combinaties van uitzonderingen en beperkingen van het auteursrecht in Europa. De Europese markten zijn zo niet aantrekkelijk voor investeringen. Innovatie wordt beperkt en daarmee economische groei en werkgelegenheid.’

Anderen zien in hervorming van het auteursrecht vooral een rol weggelegd voor Europa. Volgens Paul Solleveld van de NVPI, de branchevereniging van de entertainmentindustrie, is het auteursrecht goeddeels vastgelegd in Europese richtlijnen. Hij denkt daarom dat het juist is dat Teeven de hervormingen uit Europa ziet komen. Dirk Visser, advocaat en hoogleraar intellectueel eigendomsrecht, is nog stelliger: wat Nederland op nationaal niveau doet met betrekking tot wetgeving op dit terrein, heeft geen zin. Hij pleitte er vóór het Kamerdebat al voor het auteursrecht te hervormen door naar het Europees Hof te stappen. Maar de kennis van Nederlandse politici over het Europese recht schiet volgens Visser tekort. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat sommige parlementariërs zich overvallen voelden door het downloadverbod in april. Visser: ‘Het Europees Hof heeft gezegd dat downloaden uit illegale bron niet mag. Daardoor was het automatisch verboden, de wet hoefde niet te worden aangepast.’

Solleveld van de branchevereniging NVPI zegt iets soortgelijks: ‘Hier is geen wetswijziging voor nodig; het gaat om uitleg. In feite geldt het voor heel Europa en vrijwel alle landen gedroegen zich er al naar.’

Mosterd na de maaltijd

Visser ziet het downloadverbod als mosterd na de maaltijd. ‘Ik heb tien jaar geprocedeerd over illegaal downloaden namens fabrikanten van blanco dragers [bijvoorbeeld blanco dvd’s en cd’s, red] die er heffingen over moesten betalen. Tegen de tijd dat de hoogste rechter eindelijk uitspraak deed, waren verschillende van mijn cliënten failliet.’ De cd-markt is ingestort en de technologische ontwikkelingen gaan zo snel dat de politiek onvermijdelijk achter de feiten aanloopt met wetgeving, aldus Visser. Bovendien is het volgens hem niet meer actueel, enerzijds door het steeds grotere legale aanbod en anderzijds door een verschuiving naar streaming uit illegale bron. ‘Het probleem heeft zich alweer verplaatst.’

Teeven beschouwt illegaal downloaden als een steeds kleiner wordend probleem, zo zei hij tijdens het debat in de Tweede Kamer. Driekwart van de mensen luistert inmiddels muziek en kijkt films via legale bronnen, zoals streamingdiensten als Spotify en Netflix. Juist voor dit soort initiatieven acht Europarlementariër Schaake het nodig dat het auteursrecht wordt hervormd. ‘Door verouderd en gefragmenteerd auteursrecht is de verspreiding van nieuwe diensten in Europa een traag proces. Modernisering van het auteursrecht zal de regels uit de twintigste eeuw moeten aanpassen aan de technologische realiteit. Dit zal niet alleen muziek en films makkelijker digitaal toegankelijk maken, maar ook cultureel erfgoed en literatuur digitaal in het publieke domein helpen brengen.’

Internetpolitie

Tweede Kamerlid Jeroen van Wijngaarden (VVD) wil juist niet meer wettelijke mogelijkheden. Ook meer handhaving, hij noemt het een soort internetpolitie, ziet hij niet zitten. Hij erkent echter dat er iets moet worden gedaan tegen illegaal downloaden: ‘Als driekwart van de consumenten legaal downloadt, betekent dit dat 25 procent het nog steeds illegaal doet.’ Van Wijngaarden ziet meer heil in oplossingen van de markt, zoals Spotify en Netflix. Ook is hij enthousiast over Google de-ranking, een toepassing waardoor illegale content niet gevonden kan worden in zoekresultaten. ‘Het zou goed zijn als de overheid om de tafel gaat zitten met internetaanbieders en makers om te praten over mogelijkheden om legaal downloaden te stimuleren.’

Ook Solleveld van de NVPI ziet een rol voor de overheid weggelegd. De regering moet een bijdrage leveren aan het beperken van illegaal aanbod, stelt hij. Teeven heeft gezegd met name maatregelen te zien zitten op het gebied van voorlichting aan consumenten: meldingen aan gebruikers van illegale sites zoals in Denemarken en het Verenigd Koninkrijk gebeurt. Solleveld: ‘Voor de Hoge Raad ligt er nog de zaak tussen Ziggo en Stichting Brein over het blokkeren van The Pirate Bay. Daarna zal duidelijk zijn welke verantwoordelijkheden de providers hebben.’

Auteurscontractenrecht

Illegaal downloaden moet worden tegengegaan, ook omdat de makers daardoor inkomsten mislopen, vindt VVD -Kamerlid Van Wijngaarden. De positie van makers wordt versterkt in de wet Auteurscontractenrecht, die de Tweede Kamer in december naar verwachting gaat behandelen. Het wetsvoorstel voegt aan de Auteurswet en de Wet op de naburige rechten een regeling voor de exploitatie van contracten toe. Hiermee wordt de positie van auteurs danwel uitvoerende kunstenaars ten opzichte van de exploitanten, zoals uitgevers, platenmaatschappijen en filmproducenten, van hun werk verbeterd. Met het wetsvoorstel krijgen makers recht op een redelijke vergoeding voor het toegankelijk maken van hun werk voor het publiek. Daarnaast regelt het voorstel dat makers een aanvullende redelijke vergoeding krijgen als er een groot verschil is tussen de vergoeding en de opbrengsten van de exploitatie van het werk (de zogeheten bestsellerbepaling). Bovendien krijgen zij het recht op gehele of gedeeltelijke ontbinding van de overeenkomst met de exploitant als die het werk onvoldoende exploiteert (de zogenaamde non-usus bepaling). Ook worden onredelijk bezwarende bedingen vernietigbaar verklaard en kan een geschillencommissie worden ingesteld.