Stop met landjepik in EU! - Hoofdinhoud

Landjepik - zo kan de praktijk waarbij buitenlandse investeerders grootschalig grond opkopen in met name Oost-Europa worden omschreven. De ngo TNI publiceerde een onthullend rapport over deze recente en zorgwekkende ontwikkeling in opdracht van het Europees Parlement.

De afgelopen jaren hebben buitenlandse investeerders steeds meer grond opgekocht in onder meer Roemenië, Polen, de Baltische staten, Tsjechië en Slowakije. Roemenië spant absoluut de kroon: daar is 80% van de landbouwgrond in handen van niet-Roemeense eigenaren. Opvallend is verder dat naast de agrarische sector ook veel financiële investeerders interesse hebben in de landbouwgrond - grond is een geliefd speculatieobject.

De negatieve gevolgen van dit landjepik zijn talrijk: zo wordt onder meer het Europees model van een klein boerenbedrijf in familiebezit, en de economische positie van lokale boeren bedreigd. Ook waarschuwt TNI voor de schadelijke impact op natuurlijk bronnen. Maar het ergste is wel dat deze praktijken gesponsord worden met Europees geld. TNI roept in haar aanbevelingen daarom op om de landbouwsubsidies te beperken. Daar is de SP het gloeiend mee eens. Om de regering aan te sporen tot actie, heb ik de minister van Buitenlandse Zaken en de staatssecretaris van Economische Zaken de volgende vragen voorgelegd:

1

Heeft u kennis genomen van het bericht ‘Landjepik irriteert Europa’? (1)

2

Hoe oordeelt u over de term ‘landroof’ die door critici gebruikt wordt om de grootschalige grondinvesteringen te beschrijven?

3

Deelt u de mening dat de lokale bevolking benadeeld wordt door het grootschalig opkopen van landbouwgrond door buitenlandse investeerders? Zo nee, kun u uw antwoord onderbouwen?

4

Kunt u puntsgewijs ingaan op de door TNI genoemde gevolgen voor mens en milieu van dergelijke grondinvesteringen, te weten: de afkalvende voedselveiligheid en voedselsoevereiniteit binnen Europa, de bedreiging van het Europese model van een klein boerenbedrijf in familiebezit, de verslechterde economische positie van de lokale boeren en een opwaartse werkloosheid onder de lokale bevolking, en de negatieve impact op natuurlijke bronnen? (2)

5

Kunt u uw visie geven op de oorzaken van het snel stijgende opkoopgedrag van investeerders? In hoeverre speelt speculatie hierin volgens u een rol?

6

Klopt het dat de Roemeense landbouwgrond voor 80% in handen is van niet-Roemeense investeerders? Wat betekent dit volgens u voor de economische kansen van de Roemeense boeren?

7

Erkent u dat op deze wijze EU-subsidies, bestemd voor lokale boeren, ten deel vallen aan enkele internationale grootgrondbezitters?

8

Erkent u dat het zeer onwenselijk is dat Europese landbouwgrond wordt opgekocht door financiële investeerders met een winstoogmerk, terwijl de lokale bevolking daar niet van profiteert?

9

Welke gevolgen heeft de grootschalige opkoop van landbouwgrond voor de prijsontwikkeling van deze grond? Indien deze in korte tijd gestegen is, erkent u dan dat dit de lokale bevolking benadeelt? Welke oplossingen ziet u voor dit probleem?

10

In hoeverre deelt u de conclusies uit het rapport van TNI, waarin onder meer gepleit wordt voor het beperken van de Europese landbouwsubsidies om te voorkomen dat landbezit en inkomensondersteuning eenzijdig bij dezelfde partijen terechtkomen? Kunt u daarbij ingaan op de rol die u ziet weggelegd voor de Voluntary Guidelines on the Responsible Governance of Tunure of Land, Fisheries and Forests? (2)

11

Leeft er bij de regering zorg over het feit dat steeds meer grond in met name Oost-Europa wordt opgekocht door buitenlandse investeerders? Zo ja, welke mogelijkheden ziet u om deze ontwikkeling op Europees niveau aan te kaarten? Welk type oplossingen acht u geschikt om te voorkomen dat buitenproportionele delen van de landbouwgrond Europa in handen vallen van buitenlandse investeerders?

12

Welke Europese wetgeving vormt een hindernis voor nationale regeringen om de eigen landbouwgrond te beschermen tegen grootschalige opkoop vanuit het buitenland?

13

Bent u bereid om ervoor te pleiten dat landen waar veel landbouwgrond wordt opgekocht, maar waar geen goed kadaster bestaat, ondersteuning krijgen vanuit de EU om een fatsoenlijk kadaster op te stellen?

14

Kunt u toelichten of er volgens u een verband bestaat tussen de grootschalige grondaankopen en het feit dat er in veel bilaterale en internationale investeringsverdragen een investeerdersbeschermingsclausule is opgenomen? Zijn er gevallen bekend waarbij een beroep is gedaan op een investeerdersbeschermingsclausule omdat een overheid landbouwgrond wilde nationaliseren?

(1) Trouw (25 juni 2015): “Landjepik irriteert Europa”

(2) http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2015/540369/IPOL_STU%282015%29540369_EN.pdf