Weeklog: Het Europese asielbeleid - te weinig, te laat - Hoofdinhoud
Dagelijks zien we beelden van asielzoekers en migranten die hun tocht naar of door Europa niet overleven. Dat kan niemand onberoerd laten. De verantwoordelijke ministers van de lidstaten en de Europese Commissie lijken dan ook eindelijk in beweging te komen, maar het gaat veel te langzaam. Al in april 2013 overhandigde ik toenmalig staatssecretaris Teeven mijn notitie over Europese asielcentra in landen als Griekenland en Italië. Pas nu wordt dit idee serieus genomen. Inmiddels is de situatie zo uit de hand gelopen dat de centra alleen de asielzoekers niet zullen helpen: we zullen het hele asielbeleid moeten herijken.
Natuurlijk ben ik blij met het feit dat mensen als Merkel Europese asielcentra willen gaan opzetten op het grondgebied van de EU, dichtbij de buitengrenzen. Dat betekent dat er tenminste een menswaardige opvang komt en dat asielverzoeken in behandeling worden genomen. Toen Sharon Gesthuizen en ik dit voorstel twee jaar geleden deden, zou het direct soelaas hebben geboden aan de problemen van dat moment, maar inmiddels is de situatie verder uit de hand gelopen en is veel meer nodig.
Zo is er veel te weinig hulp voor de opvang in de regio. Denk aan de beelden uit Libanon en Jordanië. Verzoeken van de VN-Vluchtelingenorganisatie voor meer financiële hulp worden niet of mondjesmaat beantwoord. Dat geldt ook voor de verzoeken van de VN om mensen in Europa te hervestigen die het gewoon niet meer uithouden in de opvangkampen. Denk aan mensen die tot een minderheid behoren en die ook in de vluchtelingenkampen niet veilig zijn. De VN blijft met verzoeken om hervestiging een roepende in de woestijn.
Geen wonder dat veel vluchtelingen uit Syrië zelf naar Europa proberen te komen. Omdat we alle grenzen hermetisch hebben afgesloten en er geen legale manieren meer zijn om naar Europa te komen, zijn ze aangewezen op mensensmokkelaars. De risico’s zijn gigantisch. Veel vluchtelingen overleven de tocht niet. Daar staat tegenover dat de angst in Europa zelf ook toeneemt: als mensen zulke risico’s nemen en hun aantal steeds meer toeneemt, kunnen we dat als samenleving dan nog wel aan?
Daarom moeten we ook met de VN de discussie aangaan over de vraag of alle asielzoekers die zich in Europa melden, wel in Europa bescherming moeten krijgen. Onze verantwoordelijkheid voor hun bescherming staat buiten kijf, maar moeten vluchtelingen die juist wel in de regio opgevangen zouden kunnen worden, omdat zij niet behoren tot de meest kwetsbare groepen, toch in Europa blijven, enkel omdat zij zich spontaan hebben gemeld?
De Europese Unie reageert tot nu toe steeds te laat: eerst moeten vluchtelingen sterven, voordat er nieuwe ideeën komen. Vervolgens duurt het nog weer een jaar of langer voordat die ideeën concreet worden uitgevoerd. Vandaar mijn oproep om te denken aan onorthodoxe, nieuwe afspraken over asiel. Daarbij staat menselijke waardigheid voorop: drenkelingen moet je redden, vluchtelingen beschermen. Het moet niet zo zijn dat mensen aangewezen zijn op mensensmokkelaars om effectieve bescherming te krijgen. Door de opvang in de regio te verbeteren en daar als Europa zelf ook het voortouw in te nemen, en door kwetsbare vluchtelingen te hervestigen, moeten we het werk van de smokkelaars overbodig maken.
Dan voert de weg naar Europese bescherming niet meer langs gammele bootjes en verstikkende vrachtwagens, maar via menswaardige opvang in de regio, en waar nodig via gereguleerde hervestiging. Dan voldoen we daadwerkelijk aan onze humanitaire verplichtingen. De EU zou dan eens voor een meer structurele oplossing kiezen en eindelijk eens niet achter de feiten aanhollen.