Catalonië kan zonder stemadvies - Hoofdinhoud

Zojuist zijn de stembussen in Catalonië gesloten. Formeel gaat het om regionale verkiezingen maar de strijd wordt vooral gezien als een verkapt referendum over de onafhankelijkheid van de Catalanen. De twee separatistische partijen, die in de campagne hun krachten gebundeld hadden in de ‘Samen voor ja’-beweging, stevenen af op een verkiezingszege. Als het aan de huidige president van de autonome regio Arthur Mas ligt, is de onafhankelijkheid van Catalonië dan binnen 18 maanden een feit. Daar is echter wel meer over te zeggen.

De rijke Catalaanse regio kent een sterke eigen identiteit, taal en cultuur, en vindt dat ze teveel afdraagt aan de Spaanse staatskas in verhouding tot wat ze ervoor terugkrijgt. De financiële crisis sloeg hard toe in Catalonië, wat het streven naar onafhankelijkheid des te sterker maakte. De Spaanse premier Rajoy is echter tegen onafhankelijkheid, en is bereid om de kwestie tot aan de rechter uit te vechten, omdat onafhankelijkheid volgens hem strijdig zou zijn met de Spaanse grondwet. Rajoy is niet de enige die zich de afgelopen tijd met de verkiezingen en de onafhankelijkheidsvraag heeft bemoeid. Ook buitenstaanders als de Britse premier Cameron en de Duitse bondskanselier Merkel hebben laten weten dat er voor een eventuele onafhankelijke Catalaanse staat geen plek is in de EU. EU-president Juncker heeft zich ook uitgesproken maar wat hij heeft gezegd is onduidelijk: volgens de Engelse tekst zei hij dat de Commissie zich niet mengt in de interne organisatie van een lidstaat daar waar grondwettelijke aangelegenheden betreft. In de Spaanse vertaling zegt hij dat een regionaal parlement niet kan beslissen over haar eigen grondgebied. Het gebeurt steeds vaker dat regeringsleiders, onafhankelijke instellingen en Europese bewindslieden zich bemoeien met nationale verkiezingen; denk bijvoorbeeld aan het associatieverdrag met Oekraïne, het Schotse onafhankelijkheidsreferendum en het Griekse referendum over een steunpakket. Ik vind dat een hele onwenselijke ontwikkeling, omdat door dit ’stemadvies’ de democratie keer op keer met voeten getreden wordt. Wat mij betreft staat de vraag naar democratie in Europa (of wat daarvan over is) dan ook hoog op de agenda tijdens het Nederlands voorzitterschap in 2016.