Weeklog: De volstrekt foute aanpak van de vluchtelingencrisis door de EU - Hoofdinhoud
De Europese Unie is blij. De Turkse president, Erdogan, is blij. Er is een akkoord over de vluchtelingen. Hoera. In werkelijkheid stonden de belangen van de vluchtelingen helemaal niet centraal. Erdogan voert de grensbewaking op, zolang hij geld en politieke steun krijgt uit de EU. Hiermee houdt hij de EU in een machtsgreep. En de Europese lidstaten hopen op minder asielzoekers. Hoe anders zou dit gelopen zijn, als er een VN-conferentie met alle betrokken landen in de regio georganiseerd zou zijn, zoals ik Eurocommissaris Timmermans eerder heb geadviseerd. De top van vandaag was niet alleen een gemiste kans maar is geëindigd met een tikkende tijdbom, waarvan de vluchtelingen en de Turkse mensenrechten de dupe zijn.
Als er één onderwerp als een rode draad door het SP-congres van gisteren liep, was het wel de vluchtelingencrisis. Zonder uitzondering maakte iedere afgevaardigde die op het congres het woord nam, zich zorgen over het lot van de vluchtelingen. Voor de SP is naast opvang in de regio van belang dat alle vluchtelingen in Europa op een menswaardige manier beschermd worden. Dat lukt op dit ogenblik van geen kanten en je kon de paniek in de ogen zien van de voorzitter van de Europese Raad, Tusk, toen hij verklaarde dat er een einde zou komen aan het vrije reizen door de Schengen-landen, als er niet snel een oplossing zou komen. Kennelijk weegt dat zwaarder dan het lot van de vluchtelingen zelf.
Even voor de goede orde: Turkije heeft nooit het VN-Vluchtelingenverdrag helemaal geratificeerd. Het erkent alleen vluchtelingen uit Europa. De rest wordt gedoogd en in de praktijk mag de VN-Vluchtelingenorganisatie UNHCR zich hiermee bezighouden. De huidige Turkse president Erdogan neemt mensenrechten sowieso niet erg serieus. Iedere dag vallen er meer slachtoffers, waaronder veel journalisten en mensenrechtenactivisten en leden van de Koerdische minderheid.
Het kan paniek geweest zijn, maar ik denk dat er meer zit achter de plotselinge bereidheid van de EU om zaken te doen met Erdogan. Eurocommissaris Timmermans reisde als eerste naar Ankara om een akkoord te smeden. Daarmee bevestigde hij de macht van de Commissie. Als hij het initiatief genomen had voor een VN-conferentie, had hij het leiderschap van UNHCR moeten erkennen. De Commissie doet dat in de regel alleen met grote tegenzin: net zo hard als zij de macht van de lidstaten wil kortwieken, heeft zij ook weinig respect voor organisaties die meer landen omvatten dan de EU. Dat geldt voor de Raad van Europa, maar ook voor de OESO en de VN. De Commissie doet het liever zelf.
Voor de vluchtelingen is dit funest. Ik heb geen enkel vertrouwen in opvang in de regio, zolang we hierover met Erdogan afspraken maken. Alleen een akkoord waar UNHCR, als hoeder van het Vluchtelingenverdrag, de regie zou hebben, vind ik vertrouwenwekkend. Die organisatie zou er bovendien voor gezorgd hebben dat de hele regio erbij betrokken zou worden. Libanon en Jordanië zijn ook opvanglanden, maar doen nu kennelijk even niet mee. En wat te denken van het Arabisch Schiereiland? Laten we die landen ermee wegkomen dat zij op geen enkele manier solidair zijn met de vluchtelingen, terwijl vanuit die landen wel steun gegeven wordt aan de zgn. IS?
Het is te hopen dat de paniek van de regeringsleiders en de machtshonger van de Commissie snel plaats maken voor een meer evenwichtige benadering van de problemen. Vluchtelingen horen bescherming te krijgen en daarvoor moeten binnen de EU voldoende voorzieningen zijn. Voor de regio als geheel moet onder leiding van de VN een totaalplan worden opgesteld. Wat mij betreft komt die VN-conferentie er alsnog en wel zo snel mogelijk.