Werkgelegenheid: pleisters plakken en verbandjes leggen - Hoofdinhoud

Pleisters en verbandjes leggen, daar doet dit kabinetsbeleid aan denken! Pleisters en verbandjes. Want als het gaat om werkgelegenheid plakt dit kabinet pleisters en legt het verbandjes, terwijl het wat 50PLUS betreft tijd is voor een ingrijpende operatie. Een ingrijpende operatie om te zorgen dat veel meer mensen perspectief hebben op een goede toekomst.

50PLUS heeft de inbreng bij de plenaire behandeling van de begroting van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in vier blokken gebracht: Werkgelegenheid, Inkomensbeleid, AOW en pensioenen en Armoede- en schuldbeleid. Hieronder leest u onze inbreng over werkgelegenheid.

“Het aantal werklozen is met ruim 600.000 onverminderd hoog. Er zijn zelfs méér lopende WW-uitkeringen dan in september. De helft daarvan is 50-plusser. De werkloosheid onder 55-65 jarigen is inmiddels opgelopen van 45.000 in 2007 naar ruim 100.000 nu. Meer dan een verdubbeling. De langdurige werkloosheid is sinds 2009 verdrievoudigd, en treft vooral 45-plussers. Een groot maatschappelijk probleem en wat heeft dit kabinet eraan gedaan?

In 2008 stelde de Commissie Bakker nog dat wij in 2015 een tekort van 350.000 mensen op de arbeidsmarkt zouden krijgen. Het is nu 2015 en we hebben ruim 600.000 mensen zonder baan. Het werkgelegenheidsbeleid is sinds 2008 vooral gericht op dreigende krapte op de arbeidsmarkt. Eén van de maatregelen waar het kabinet mee kwam is het stapsgewijs verhogen van de AOW-leeftijd. Waarom, vraag ik nogmaals? Waarom in een tijd van forse werkloosheid de AOW-leeftijd verhogen? Is dit niet de tijd om juist de AOW-leeftijd te verlagen? Een ingrijpende operatie in plaats van een pleister of verbandje.

En sinds enkele jaren, en onlangs versterkt, heeft zich een nieuwe uitdaging voor de arbeidsmarkt gemanifesteerd: het grote aantal vluchtelingen. Diegenen die in Nederland mogen blijven gaan ook op zoek naar een baan. Daarmee wordt de uitdaging alleen maar groter.

De hoge werkloosheid blijft volgens economen van de Rabobank een pijnpunt, en een ‘duidelijke smet’ op de vooruitzichten. 50PLUS deelt die conclusie.

Momenteel is er weer sprake van voorzichtig aantrekkende werkgelegenheid. Maar tegelijkertijd heeft bijvoorbeeld robotisering in toenemende mate een drukkend effect op het aantal arbeidsplaatsen, nu én in de toekomst. En het aantal betaalde banen wat inmiddels is ingeruild voor vrijwilligerswerk is gigantisch.

Enkele voorbeelden uit de praktijk:

• - 

  Een afdelingssecretaresse bij een zorginstelling gaat met pensioen, maar wordt twee halve dagen teruggevraagd om vrijwillig nog taken te verrichten;
• - 

  1 op de 10 buurtbussen wordt niet meer gereden door een betaalde buschauffeur, maar door een vrijwilliger. In een Noord-Hollandse plaats rijdt een buurtbus bestuurd door vrijwilligers en mensen met een uitkering. Die buurtbus vervangt een bestaande lijn die door de gemeente is geschrapt;
• - 

  Een taxicentrale in Flevoland zet 20 vrijwilligers in voor het uitvoeren van WMO-vervoer;
• - 

  En een Brabantse gemeente bekijkt momenteel of vrijwilligers de professionele beheerders van buurthuizen kunnen vervangen.

Allemaal betaalde banen die nu door vrijwilligers worden ingevuld. Wat 50PLUS betreft is hiermee een grens overschreden. Dit is te gek voor woorden, de wereld op zijn kop!

En een andere ontwikkeling: de arbeidsmarkt in de zorg. In augustus becijferde het CBS een verlies van maar liefst 65.000 arbeidsplaatsen. De regering mag zich dat aanrekenen, gezien het gevoerde beleid in de langdurige zorg en WMO. Een derde van de medewerkers in de zorg is 50 jaar of ouder, en we hadden het eerder al over de beperkte kansen van deze leeftijdsgroep op de arbeidsmarkt als zij hun baan in de zorg verliezen. Een zorgwekkende situatie. De Code Verantwoordelijk marktgedrag, opgesteld op initiatief van de Transitiecommissie Sociaal Domein, legt een ondergrens voor het prijs-, belonings- en kwaliteitsniveau. Maar deze code is niet bindend en bovendien vrijwillig. Is deze minister bereid zijn collega’s van Volksgezondheid, Welzijn en Sport te wijzen op het belang van deze code?

Het kabinet erkent weliswaar dat ‘op langere termijn meer maatregelen nodig zijn om fatsoenlijk werk voor iedereen te borgen’ maar handelt daar te weinig naar. Ja, het CPB gaat onderzoek doen naar de invloed van technologie op de arbeidsmarkt, en ook de SER is weer om advies gevraagd. Op zich mooi, maar het blijven pleisters en verbandjes.

50PLUS vraagt wanneer het kabinet met een ingrijpende operatie komt om de enorme uitdagingen van de arbeidsmarkt het hoofd te bieden.

Het beleid ten aanzien van ouderen op de arbeidsmarkt heeft grote tekortkomingen. Het kabinet heeft het aanbod van ouderen op de arbeidsmarkt door versnelde verhoging van de AOW-leeftijd verhoogd, gaat daar verder mee door, maar neemt intussen onvoldoende maatregelen om de kansen voor ouderen op de arbeidsmarkt te vergroten, met als triest resultaat de hardnekkige en hoge ouderenwerkloosheid.

Het voor 2016 verlengde beleid ‘50-PLUS werkt’ - wij hebben het eerder gezegd - is te zwak. Inmiddels geeft de minister dit zelf ook toe. In de sectorplannen zijn ouderen min of meer ‘sluitpost’. Onze poging om het budget voor ‘50-PLUS werkt’ met slechts 15 miljoen te verhogen heeft vorig jaar géén enkele steun gekregen in deze Kamer.

Voorzitter, het is twee voor twaalf! Het rondetafelgesprek over langdurige Ouderenwerkloosheid heeft dat recent nog eens bevestigd. 50PLUS heeft met belangstelling kennis genomen van de brief ‘Doorstart naar nieuw werk’ van gisteren. De minister schetst daarin een beeld hoe hij de onderuitputting van € 150 miljoen bij de Sectorplannen wil besteden. Dat komt deels overeen met de wensen van 50PLUS. We roepen de minister op om te komen met een Programma Arbeidsmarkt 45-plus. Uitsluitend gericht op aan het werk houden en weer krijgen van 45-plussers. Misschien is daar een uitstekende taak weggelegd voor de aan te stellen ambassadeur.

In het Programma Arbeidsmarktbeleid 45-plus moeten de volgende elementen zijn opgenomen:

• - 

  Een gerichte grote campagne ter bestrijding leeftijdsdiscriminatie en vooroordelen over ouderen op de arbeidsmarkt;
• - 

  Erkenning van de 50+ Zelforganisaties en bevorderen van constructieve uniforme samenwerking met het UWV;
• - 

  Persoonlijke begeleiding, en ‘jobhunting’;
• - 

  Scholing, permanente ontwikkeling en up to date houden van competenties;
• - 

  Ontwikkeling van een individueel loopbaanbudget;
• - 

  Verbetering van mogelijkheden voor ‘van-werk-naar-werk-transities’;
• - 

  Herverdeling van bestaand werk;
• - 

  Bescherming én herstel van werkgelegenheid in de zorg;
• - 

  Heroverweging leeftijdsgrens mobiliteitsbonus en leeftijdsgrens no-risk-polis ziektewetuitkering;
• - 

  Bij de sollicitatieplicht: ruimer mogelijk maken van stages, vrijwilligerswerk en opleiding;
• - 

  Ruimte maken voor ‘regelluwe’ arbeidsmarktexperimenten voor oudere werkzoekenden:
• - 

  Onderzoek naar demotie en duurzame participatie;
• - 

  Uitwerking voorbeeldfunctie werkgelegenheidsbeleid voor ouderen bij de Rijksoverheid.

VNO-NCW heeft in haar position paper bij het Rondetafelgesprek onlangs aangegeven dat wij moeten wachten op economisch herstel om meer langdurig werklozen perspectief te bieden op de arbeidsmarkt. Volgens de werkgevers moeten wij óók accepteren dat voor ‘een deel’ van de oudere werklozen de afstand tot de arbeidsmarkt niet meer te overbruggen is, en dat zij vanuit WW, via de Bijstand in de AOW / pensionering terecht zullen komen.

50PLUS vindt dat wij eerst en vooral mensen perspectief op werk moeten bieden, maar als dat echt geen begaanbare weg meer is moeten wij betrokkenen niet langer lastig vallen met een zinloze sollicitatieplicht. 50PLUS pleit voor algemene vrijstelling van de sollicitatieplicht voor mensen van 64 jaar en ouder, dus óók voor de mensen die tijdens hun werkloosheid 64 jaar worden. Daarnaast vindt 50PLUS dat het UWV de mogelijkheid moet krijgen gemotiveerd en individueel vrijstelling van de sollicitatieplicht te verlenen aan personen vanaf 60 jaar.”