Film & Debat: De Missie - Hoofdinhoud
Mali stond bekend als een van de meest politiek stabiele landen in West-Afrika. Die vreedzame situatie veranderde begin 2012 drastisch: in het olierijke noorden van Mali grepen uitermate goed bewapende opstandelingen de macht. Het Malinese leger probeerde de controle terug te krijgen, maar faalde. Het land veranderde in een groot slagveld tussen vele groeperingen.
Begin januari 2013 deed de nieuwe Malinese regering beroep op militaire steun van Frankrijk. Een grotere VN-missie volgde. De inzet van VN-vredestroepen moet uiteindelijk ervoor zorgen dat de Malinese burgerbevolking veilig kan leven. Nederland levert een bijdrage door verkenningen uit te voeren en inlichtingen te verzamelen.
Hoe zinvol zijn internationale vredesmissies in dit soort instabiele landen? Hoe komen die missies tot stand? Hoe beleven Nederlandse militairen de missie? Voor de film 'De Missie' kreeg regisseur Robert Oey onbeperkt toegang om de sleutelfiguren van de missie in Mali te volgen. In samenwerking met Verenigde Naties Benelux vond er donderdag 18 februari 2016 na afloop van de film een debat plaats met Robert Oey i (regisseur), Christophe Verhellen i (VN-Benelux), Rob de Rave i (analist buitenlandse betrekkingen van HCSS) en Valeska Hovener i (journalist, Mali-reportage voor Trouw) over het organiseren en uitvoeren van VN-vredesmissies.
Inhoudsopgave
Kolonel Joost de Wolf leidde de Nederlandse troepenmacht die deelnam aan de vredesoperatie in Mali. Regisseur Robert Oey volgde De Wolf gedurende de missie. 'De Missie' laat zien hoe De Wolf, de Nederlandse troepen en de VN in zijn geheel proberen rust en orde te brengen en te handhaven in het noorden van Mali. In dat gebied laaide voortdurend conflicten en strijd op tussen regeringstroepen, onafhankelijkheidsstrijders en islamisten.
Naast alle inspanningen om contact te maken met de lokale bevolking en het garanderen van de veiligheid van de eigen VN troepenmacht laat 'De Missie' zien dat er nog veel meer bij komt kijken. Er zijn overleggen tussen De Wolf en de andere VN contingenten, met het Malinese leger en de rest van de Malinese overheid, met de Franse troepen die buiten de VN om in Mali het terrorisme bestrijden en met de civiele poot van de VN-missie die het land helpt op te bouwen. 'De Missie' biedt zo een inkijkje in de complexe omgeving waarin VN vredesmissies worden uitgevoerd.
De Nederlandse militairen die deel uitmaken van de VN-missie in Mali hebben als taak om informatie te verzamelen, en dat doen ze goed. Het is vervolgens niet duidelijk wat er met die informatie gedaan wordt, en er is een gebrek aan terugkoppeling van de politieke leiding aan de militairen in het veld. Dit maakt het lastig om te zien wat het uiteindelijke doel is van de missie. Het stellen van duidelijke kaders voor een VN-missie is buitengewoon lastig, dit vraagstuk speelt niet alleen bij MINUSMA. Dat was de conclusie van het debat tussen het panel en met de zaal na vertoning van de film 'De Missie'. In het volgen van kolonel Joost de Wolf als leidinggegevende van operaties in Mali werd duidelijk hoeveel er komt kijken bij het organiseren van een vredesmissie en hoe complex de dynamiek tussen de verschillende partijen is.
De Rave sprak over de lastige structuur van de VN en invulling van het mandaat. De discussie hoe onafhankelijk, neutraal en onpartijdig een VN missie kan zijn speelt ook in de missie naar Mali op. Een keuze om bijvoorbeeld tegen terroristen te strijden, om de veiligheid van de burgerbevolking beter te kunnen garanderen is mogelijk juist. Dit gaat tegen het principe van zo weinig mogelijk gebruik maken van geweld. In Mali is het doel om een staatsautoriteit te ondersteunen in de opbouw. Het hebben van een narratief is daarnaast voorwaarde voor het goed uit kunnen voeren van een missie. Hovener plaatste de noot dat de burgerbevolking in Gao zich niet per se veiliger voelt. De vraag wat MINUSMA eigenlijk in Mali doet blijft onduidelijk, in Gao hebben ze niet over het VN mandaat gehoord.
De kennis over de strijd in Mali is echter niet op alle politieke fronten correct aanwezig. 'Alle Tweede Kamerleden dachten dat we op terroristen gingen jagen in Mali' illustreerde Oey. Politieke betrokkenheid is een ander punt van zorg; 'We hebben geen kiezers in Mali' was de boodschap van Algemene Zaken. Hovener zag in Mali dat verschillende VN eenheden informatie verzamelende, maar dat het vaag bleef wat er met die informatie gebeurde. Er vond nauwelijks terugkoppeling plaats. De vraag hoe er adequaat gereageerd kon worden op informatie over dreigingen speelde onder de militairen. Dit werd onderstreept door een militair uit de zaal, voor wie het grote plaatje van MINUSMA onduidelijk was door gebrek aan politieke sturing.
Oey stelt echter wel dat er genoeg valide punten zijn om op te treden in Mali, verder toegelicht door De Rave. Het is van belang om een staatsautoriteit te ondersteunen in de opbouw van een werkend staatsapparaat. Er is sprake van een thematische verantwoordelijkheid bij VN missies zoals MINUSMA, maar op de juiste posities moeten de juiste vragen worden gesteld. De situatie in Mali is uitermate complex. Zo speelt onverholen racisme ook een rol in het conflict, een feit dat onderbelicht blijft in veel analyses. Alle sprekers zijn het er wel over eens dat, ondanks alle problemen waar VN missies voor staan, het is noodzaak om aanwezig te zijn in Mali om grootschaligere conflicten zoals in Rwanda en Congo te voorkomen.
Film & Debat i over de VN-missie in Mali is een samenwerking tussen Filmhuis Den Haag, Verenigde Naties Benelux, Montesquieu Instituut, Internationaal Perscentrum Nieuwspoort en ProDemos - Huis voor democratie en rechtsstaat.