In Oekraïne is corruptie het systeem - Hoofdinhoud

Het verdrag met Oekraïne zou goed zijn voor de bestrijding van corruptie. Die bestrijding is hard nodig want in dit land heeft corruptie het systeem niet aangetast; corruptie ís het systeem. Daarom heeft het land een hoge notering op de corruptie-index. De Nederlandse scheepsbouwer Damen Shipyards ondervond dat pijnlijk in de praktijk.

‘Dit verdrag is goed voor de handel’ en ‘dit verdrag bestrijdt de corruptie’, zo prijzen voorstanders van het Associatie Akkoord het verdrag met Oekraïne aan. Daar denken ze bij Damen Shipyards heel anders over. Hun conclusie is dat er met Oekraïne niet te handelen is zolang corruptie er het systeem is. Handel lost corruptie niet op, de corruptie tast de eerlijke handel aan. Daarom zou eerst alles op alles moeten worden gezet om in Oekraïne de corruptie terug te dringen. Pas daarna kan er sprake zijn van vrijhandel.

Te gek

‘Het hele project daar was een drama. Ze hadden me van tevoren gewaarschuwd, maar we zetten toch door. Oekraïne is het meest corrupte land dat ik ooit heb meegemaakt.’ Aldus Kommer Damen, directievoorzitter van Damen Shipyards. Damen Shipyards is met 32 scheepswerven in binnen- en buitenland een speler om rekening mee te houden. Jaarlijks levert het bedrijf zo’n 160 schepen: grote luxe jachten, schepen die worden ingezet in de olie- en gaswinning, sleepboten en patrouilleboten voor de kustwacht en politie. Niets lijkt het bedrijf te gek te zijn en het draaide in 2014 een omzet van 2 miljard euro.

Zaken doen in Oekraïne bleek echter wél te gek en niet te doen te zijn. Volgens Kommer Damen heeft hij zijn grootste internationale blunder begaan toen het bedrijf in 2000 78 procent van de aandelen van scheepswerf Okean in Oekraïne overnam. Okean is een van de grootste scheepswerven in Oekraïne en gecombineerd met de lage lonen aldaar leek dit een aantrekkelijke kans. In 2001 werden nog meer aandelen gekocht waarmee Damen 98,7 procent van de aandelen in handen had. De scheepswerf werd omgedoopt tot ‘Damen Shipyards Okean’. De waarschuwingen over corruptie die Damen had gekregen bleken niet onterecht. Kommer Damen vertelt: ‘We ontvingen bijvoorbeeld de btw niet terug en kregen zelfs gefakete rechtszaken aan onze broek. Zo zou er staal geleverd zijn in de periode voor de overname, maar daarover stond niets in de boeken en het staal hebben we nooit gezien.’

Joesjenko

Voormalig medewerkers en ervaren scheepsbouwers stellen nooit bang te zijn geweest, ‘behalve daar op die werf’. Toen Damen Shipyards de naar eigen zeggen gefakete rechtszaak verloor en ondanks belofte geen hulp van de toenmalige president Joesjenko mocht ontvangen, trok zij haar conclusies en vertrok. In 2006 werd de scheepswerf weer verkocht. Over wat er allemaal heeft plaatsgevonden is niet veel gepubliceerd. Dat is Damen ook aan niemand verplicht, maar dat het de corruptie was die roet in het eten gooide, mag geen geheim zijn. Zoals een anonieme ex-medewerker schreef: ‘Maar ja, als je weet dat ze aan dat avontuur bijna over de kop gingen. Zou ik het ook niet van de daken schreeuwen.’

Oekraïne is nog altijd het meest corrupte land van Europa en behoort volgens Transparency International ook tot een van de meest corrupte landen ter wereld. Met een plaatsing op plek 130 van de 167 begeeft het zich in het illustere gezelschap van landen als Paraguay en Nepal. Een nieuwe openbaar aanklager die bijvoorbeeld probeerde de ‘diamanten aanklagers’ aan te pakken en daarbij 400.000 dollar in cash, 65 diamanten en een Kalashnikov vond, werd vervolgens door de hoofdaanklager Viktor Shokin teruggefloten.

Dit verdrag rept terecht heel vaak over de noodzakelijkheid van corruptiebestrijding maar zolang mensen als Viktor Shokin aan de touwtjes trekken gaat daar niets van terechtkomen. Ondertussen stellen wij wel onze markt open voor corrupte ondernemers uit Oekraïne en sturen wij onze ondernemers de corrupte slangenkuil van de Oekraïense handel in. Vóórdat Oekraïne ooit integreert in de gemeenschappelijke markt van de EU moet daarom éérst de corruptie worden aangepakt. Daar is geen Associatie Akkoord voor nodig, integendeel. Met dat verdrag bannen we de corruptie niet uit maar halen we het de EU binnen.

Dit artikel verscheen op 14 februari 2016 op Joop.nl