Inbreng plenair debat fraudewet - Hoofdinhoud
Dinsdag 17 mei 2016,
Voorzitter,
Fraude gaat in tegen het rechtvaardigheidsgevoel van ons allemaal. Mensen zijn best bereid belasting te betalen voor de uitkering van een ander als die niet in zijn eigen inkomen kan voorzien, maar ze maken zich zorgen dat er misbruik gemaakt wordt van onze solidariteit.
Het is moeilijk om fraude met uitkeringen aan te pakken, recent onderzoek in Rotterdam Zuid waarin publieke en private instellingen samenwerken en informatie koppelen heeft aangetoond dat fraude vaker voorkomt dan soms wordt verwacht.
Als fraude dan wel wordt opgespoord, dan vinden we dat die stevig mag worden aangepakt. Daarom is in 2013 door Henk Kamp in Rutte-I met volle steun van het CDA de Fraudewet ingevoerd. Als een uitkeringsgerechtigde bij de gemeente, het UWV of de SVB niet de benodigde inlichtingen verstrekt en hierdoor een financieel voordeel heeft, was 100% boete van het benadelingsbedrag de norm. Als de fraude minder verwijtbaar was, kon de boete worden gematigd.
Noodzaak wijziging Fraudewet n.a.v. CRvB uitspraak 24 nov
Aan deze praktijk is een einde gekomen door een uitspraak van de Centrale Raad van Beroep op 24 november 2014. In de Fraudewet moest beter rekening gehouden worden met de maxima uit het strafrecht en het overgangsrecht moest worden aangepast.
Voorzitter, was het bij deze technische wijzigingen in de wet gebleven ten gevolge van de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep, dan had de VVD hier mee kunnen leven. De VVD respecteert rechterlijke uitspraken.
Wij hebben er altijd voor gepleit dat wat mis gaat in de uitvoering, in de uitvoering moet worden aangepast. In het voorliggende Boetebesluit en niet in de wet wordt nu geregeld dat de hoogtes van de boetes afhankelijk worden van de mate van de verwijtbaarheid.
Dus, begaat iemand een vergissing, dan wordt hiermee rekening gehouden bij het opleggen van een boete. Daar was geen wetswijziging voor nodig. De enige reden dat de wet echt wordt aangepast is om de motie van het CDA en D66 uit te voeren.
En we weten waar dat toe zal leiden.
Uitbreiding waarschuwen
Voorzitter,
Het CDA wil fraude die mensen zelf melden afdoen met een waarschuwing en D66 wil dat fraude niet meer wordt gehandhaafd als er geen sprake is van opzet.
Deze partijen plaatsen zich wat mij betreft buiten de maatschappij. Wat de VVD niet wil is onderscheid tussen kleine en grote fraude. Zoals het heel normaal is om bedrijven die zwartwerkers in dienst hebben fors te straffen, is het voor de VVD even normaal om dit te doen voor iemand die fraudeert met een uitkering. Gelijke monniken, gelijke kappen.
Ik vraag de minister of het door deze wetswijziging nu mogelijk wordt dat als je een jaar hebt zwart gewerkt en je daarna jezelf meldt, je alleen een waarschuwing kan krijgen?
Zo ja, hoe dit zich verhoudt tot het uitgangspunt van de wet dat fraude niet mag lonen?
De cijfers zijn duidelijk: naast 21 miljoen lagere boete-opbrengsten is de verwachting dat er 12 miljoen meer fraude zal worden gepleegd door deze wetswijziging. Omdat de wet niet meer zo afschrikwekkend is als daarvoor.
En een vraag aan de minister: het kan toch niet zo zijn dat als er opzettelijk bijstandsfraude wordt gepleegd er nauwelijks een boete kan worden opgelegd, omdat het langer dan twee jaar kan duren voordat de fraudeur die terug kan betalen?
Voorzitter,
De fraudewet is geen wet die is gedecentraliseerd, UWV, SVB en gemeenten geven uitvoering aan de Rijkswet. Het is van belang dat gelijke gevallen gelijk worden behandeld. Daar zit volgens mij toch een grote mate van spanning. De ene gemeente zal vaker alleen waarschuwen, de ander legt geen boetes meer op als iemand een bijstandsuitkering heeft. Waar is de rechtseenheid en rechtszekerheid, die de uitgangspunten waren van deze wet, nog te zoeken, vraag ik de minister?
De VVD vindt dat de uitvoeringsinstanties boetes alleen moeten matigen op basis van verwijtbaarheid. En dat niet alleen het fraudebedrag, maar ook de boete, die gebaseerd is op de mate van verwijtbaarheid niet mag worden kwijtgescholden. Is de minister het hier mee eens en zo ja, gaat hij hier dan ook voor zorgen?
Vergissingen kunnen ook worden voorkomen door vooraf inkomen te verrekenen met de uitkering. De SVB deed dit al en het UWV is hier (op aandringen van de VVD) ook mee gestart in de wet werk en zekerheid. De VVD wil graag dat gemeenten ook inkomens gaan verrekenen met de bijstandsuitkering. Dat kan vele vergissingen voorkomen en dan hoeven er ook geen boetes te worden opgelegd. Het lijkt me een goede service aan de uitkeringsgerechtigden.
Vorig jaar heb ik hierover een motie aangehouden, omdat is toegezegd dat dit beleid in gang zou worden gezet. Graag hoor ik van de minister wat de voortgang hier van is. Mocht het nodig zijn, dan wil ik hier alsnog een motie voor indienen.
Voorzitter,
Er zitten nog best wat onduidelijkheden in het wetsvoorstel.
De minister geeft aan dat bij fraude met inkomen altijd een boete moet worden opgelegd. Daarom zou een zogenaamde nulboete niet mogelijk zijn in de inkomensregelingen. Tegelijkertijd geeft hij aan dat er geen sprake kan zijn van straf zonder schuld kan volgens art 5:41 van de Algemene Wet Bestuursrecht.
Hoe verhouden die twee principes zich nu tot elkaar? Als er geen straf kan zijn zonder schuld, dan zal het niet voldoen aan de inlichtingenplicht buiten iemands schuld, dus zonder verwijtbaarheid er toch altijd toe leiden dat er geen boete wordt opgelegd.
Dan is er de facto toch al sprake van de mogelijkheid van een zogenaamde nulboete, al zal die wellicht anders genoemd worden? Omdat het technisch moeilijk blijkt hier een sluitend amendement op te realiseren, heb ik dit uiteindelijk nog niet ingediend. Maar graag krijg ik duidelijkheid over de verhouding tussen het strafrecht, de algemene wet bestuursrecht en deze wet als het gaat om de boete-oplegging.
Amendementen
Tenslotte voorzitter.
Het zal niemand verbazen. De VVD is tegen deze verzachting van de Fraudewet. Daarom heb ik ook een amendement ingediend om de verzachtingen van de Fraudewet, de verruiming van de mogelijkheid tot het doen van waarschuwingen ongedaan te maken.
De mogelijkheid om te waarschuwen als er geen sprake is van een benadelingsbedrag, zoals in de Fraudewet van 2013 aanwezig, blijft behouden.
Voorzitter,
We hopen dat het mogelijk blijft stelselmatige fraude te handhaven, maar we vrezen van niet. Wordt het opleggen van een boete bij recidive niet beperkt doordat lokale overheden rekening gaan houden met de individuele draagkracht? Wil de minister de inning van recidivefraudes en boetes apart monitoren, zodat inzichtelijk wordt wat hier gebeurt? Aangezien er nu geen cijfers van zijn? De VVD vreest dat er geen boetes meer zullen worden geïnd.
Voorzitter, De VVD is dus tegen de amendementen van Karabulut die een ander beleid voorstaan. De SP wil de beslagvrije voet te allen tijde respecteren. Dat klinkt mooi, maar is het niet. De beslagvrije voet wordt al gerespecteerd. Alleen als iemand meerdere keren fraudeert, dan moet de fraudeur in ieder geval de boete terugbetalen. Dat vind ik een heel gezond uitgangspunt.
Want fraude mag niet lonen.