Steun Aleppo door hulp uit de lucht - Hoofdinhoud

Minister Bert Koenders (buitenlandse zaken) waarschuwde begin deze week dat in Aleppo een ramp van enorme omvang dreigt. De Syrische president Assad heeft deze stad omsingeld, waardoor 300.000 mensen vastzitten. De hongerdood dreigt, het medicijntekort eist al levens. Natuurlijk is er dan diplomatieke druk nodig op Assad om de belegering op te heffen en humanitaire corridors toe te staan, maar de kans dat dat werkt is klein. Noodhulp vanuit de lucht zou de uiterste oplossing kunnen zijn.

Humanitaire crisis

De situatie in Syrië, waar sinds 2011 een alles ontwrichtende oorlog woedt, vormt al geruime tijd verreweg de grootste humanitaire crisis ter wereld. Achter de vaak gehoorde cijfers - meer dan 280.000 doden, 13,5 miljoen Syriërs die afhankelijk zijn van humanitaire hulp - gaan ontelbare, hartverscheurende verhalen en beelden schuil. Sommige mensen leven op een dieet van gras, moeders kunnen hun baby's vaak geen melk geven.

Ondanks deze stuitende situatie lukt het de internationale gemeenschap jaar in jaar uit niet om tegemoet te komen aan hulpverzoeken van de Verenigde Naties. In 2015 werd slechts iets meer dan de helft van de benodigde zeven miljard dollar daadwerkelijk geleverd.

Ook dit jaar, dat alweer over de helft is, ziet het er niet rooskleurig uit. Er is nog niet eens aan een kwart van het hulpverzoek voldaan. Nederland, dat vorig jaar ruim 200 miljoen euro uitkeerde, treft op dit punt geen blaam. De internationale hulporganisatie Oxfam Novib heeft berekend dat ons land met dit bedrag zeer ruim tegemoet kwam aan het zogenaamde fair share, het bedrag dat, omgerekend naar draagkracht, redelijkerwijs van een land verwacht mag worden.

Ook dit jaar heeft Nederland weer redelijk omvangrijke bedragen toegezegd. Andere EU-landen, bijvoorbeeld Frankrijk, Italië en Spanje, hebben verstek laten gaan. Zij hebben in 2015 minder dan de helft van hun aandeel betaald. Ook andere rijke landen, zoals meerdere Golfstaten, blijken grote wanbetalers.

Verstoken van hulp

Het is een bizarre gedachte dat ondanks dagelijkse berichtgeving over het ondraaglijke lijden in Syrië de internationale gemeenschap steeds opnieuw niet bereid is volledig aan de hulpverzoeken van de VN te voldoen. Maar zelfs als aan dergelijke hulpverzoeken zou worden voldaan, is de trieste realiteit dat nog altijd veel Syriërs van broodnodige hulp verstoken zullen blijven.

De hulpverlening in Syrië is namelijk afhankelijk geworden van goedkeuring van het Assad-regime. Burgers in gebieden in handen van oppositiegroepen krijgen nauwelijks hulpgoederen, stellen vijftig Syrische maatschappelijke organisaties onomwonden vast. Maar ook elders klinkt stevige kritiek. Vredesorganisatie Pax stelt na uitgebreid onderzoek dat de VN een veel te lage schatting maken van het aantal Syriërs dat leeft onder voortdurende belegering. Waar de VN uitkomen op minder dan 600.000, berekent Pax dat meer dan een miljoen mensen in belegerde steden en dorpen wonen. En bovenop deze cijfers komt nu een grote stad als Aleppo.

Hulpverlening is het meest gebaat bij een staakt-het-vuren. Zolang de wrede oorlog in het land doorgaat, zal immers ook de militaire logica de boventoon blijven voeren.

Het is die perverse logica die belegering van hele dorpen en steden, uithongering in feite, legitimeert in de ogen van de generaals. Ook rondom Aleppo is een staakt-het-vuren broodnodig, maar de kans dat Assad daarmee instemt is klein.

Bovendien lijkt Rusland het voorstel voor humanitaire corridors in de Veiligheidsraad te gaan blokkeren. Dat schreeuwt om een plan B.

De keiharde omstandigheden in de tientallen belegerde steden en dorpen, waar hulp vaak in het geheel niet wordt toegelaten, waren eerder al aanleiding om stevig aan te dringen op het mogelijk maken van voedseldroppings. Helaas is dat tot op heden slechts in één enkele stad gelukt, in de door Islamitische Staat belegerde Oost-Syrische stad Deir al-Zor.

Natuurlijk, voesdeldroppings zijn ook niet zonder risico. Het Rode Kruis wijst er terecht op dat veel effectieve hulpverlening over land in het gedrang kan komen. Toch moet elke kans op het zetten van een stap in de richting van een oplossing - hoe klein ook - met beide handen worden aangegrepen. Zeker nu Assad de deadline om hulp toe te staan aan alle belegerde gebieden op schandalige wijze heeft genegeerd. Zeker nu Assad zijn belegeringstactiek op Aleppo gaat toepassen.

Onverteerbaar

Als Assad geen noodhulp via de weg toelaat, dan moet minister Koenders proberen gezamenlijk met onze internationale partners voedseldroppings te organiseren. Zonder druk zal Assad niet bewegen en zal het lijden van de Syriërs onverminderd doorgaan. Dat is onverteerbaar.

Minister Koenders wil terecht voorkomen dat de naam Aleppo synoniem wordt voor het falen van de internationale gemeenschap. Maar dan is diplomatieke druk niet genoeg. Noodhulp door de lucht is een stap waartoe hij dan ook bereid moet zijn. Zonder druk zal Assad niet bewegen en zal het lijden van de Syriërs onverminderd doorgaan.

Harry van Bommel is Tweede Kamerlid voor de SP, Sjoerd Sjoerdsma is Tweede Kamerlid voor D66.

Dit artikel verscheen 4 augustus in Trouw.