In memoriam: Tjeerd Talsma - Hoofdinhoud

Lieve Marlene, Lara en Claudia, beste familie, vrienden en collega’s van Tjeerd,

Niet zo heel lang geleden kreeg ik een zeer bezorgd telefoontje van Johan Remkes. Een van zijn gedeputeerden was ernstig ziek en hij vond dat ik dat moest weten. Het bleek om Tjeerd Talsma te gaan. Onze boomlange gedeputeerde uit Noord-Holland, een echte Westfries, onderwijzer van nature, stoere bestuurder en zachtaardige man. In amper zes weken tijd werd deze boom van een kerel letterlijk geveld door kanker. Het is onvoorstelbaar.

Ik heb dit weekend nog wat zeer recente foto’s bekeken op het Twitter-account van Tjeerd. Je kunt het niet aan hem zien. Hij oogde even groots en blozend als altijd. Marlene zei tegen me: Tjeerd is gedood door een sluipmoordenaar. Inderdaad, door een nietsontziende sluipmoordenaar. Kanker kent nu eenmaal geen geweten. Het blijft onwerkelijk en intens verdrietig om zo snel en veel te vroeg afscheid te moeten nemen van een man die in alle opzichten nog lang niet klaar was op deze wereld. Als je de weblogs van Tjeerd leest van het afgelopen jaar dan valt ook op hoezeer hij vast van plan was om zich overal tegenaan te blijven bemoeien. Of het nu om de overlast van vliegtuigen voor bewoners ging of om de werkgelegenheid voor moeilijk bemiddelbare werkloze Noord-Hollanders; Tjeerd wilde er zijn voor de mensen, voortdurend het verschil maken als bestuurder.

We gedenken vandaag de man, de vader, de vriend, de bestuurder, maar ook; de sociaal-democraat. Met het heengaan van Tjeerd lijdt de PvdA in Noord-Holland een zeer gevoelig verlies. Tjeerd was Statenlid van 1999 tot 2011 en vanaf dat jaar gedeputeerde. Tweemaal trok hij de kar voor mijn partij als lijsttrekker in deze mooie provincie, waaronder de laatste keer in 2015. Voor de PvdA-ers in Noord-Holland was Tjeerd een bevlogen baken als het ging over politieke afwegingen en het politieke proces. Ze roemen zijn grote sociaal-democratische hart en zijn morele kompas. Xander den Uyl schreef me dat dit misschien in het bijzonder tot uitdrukking kwam toen Tjeerd in het diepst van de economische crisis het mogelijk maakte dat Noord Hollanders via een (interne) opleiding en bijscholing aan de slag konden op Schiphol. Een bijzonder project, Airport Express, waarbij bewoners uit Amsterdam West werk konden vinden op onze nationale luchthaven, omdat het de overtuiging van Tjeerd was dat het draagvlak voor zo’n grote luchthaven alleen maar kon blijven wanneer inwoners er ook zelf van kunnen profiteren. In de woorden van Tjeerd: ” Amsterdam West moet niet alleen de overlast ervaren, maar ook de kansen die Schiphol biedt. We kunnen geen samenleving dulden waarbij 30% van de jeugd buitenspel staat. Dan verspillen we talent en hebben we over een aantal jaren onleefbare wijken”. Het kenmerkt Tjeerd ten voeten uit. Pragmatisch, gericht op resultaat, maar vanuit een diepgewortelde drive die klassieke sociaal-democraten nu eenmaal eigen is. We zijn niet gekomen om de status quo te bewaken. Onze beweging is gericht op emancipatie en een rotsvast geloof in vooruitgang, vastberaden als we zijn om de wereld een klein beetje rechtvaardiger maken dan ze was toen we kwamen.

Afgelopen donderdag kreeg ik een alarmerend bericht. Ik moest met spoed Commissaris Remkes bellen. Terwijl de Tweede Kamer zich die ochtend boog over de begroting van Infrastructuur en Milieu kwam het nieuws door over het overlijden van Tjeerd. Ik ben met toestemming van de Kamervoorzitter de vergadering uitgelopen om te bellen met Johan. Hij vertelde me over de dienst van vandaag en het verzoek namens de familie om te spreken. Een eervol en ontroerend verzoek, een verzoek waar ik niet op had gerekend. Johan vertelde dat Tjeerd zeer op mij gesteld was. Die woorden heeft Marlene ook gebruikt toen we elkaar vrijdag aan de telefoon spraken. De bijeenkomst vandaag bleek tot in de puntjes voorbereid door de man die we vandaag eren en gedenken. Ik vind het bijzonder om te horen hoezeer hij betrokken is geweest bij deze herdenkingsdienst. Het onderstreept zijn kracht en vooral zijn sterke wil om tot op het laatst de regie over zijn leven te houden en voor zover dat mogelijk was ook over zijn afscheid. Het toont karakter. Zelfs in zijn laatste dagen bleef Tjeerd vlijmscherp, zich letterlijk een weg naar het volle bewustzijn vechtend dwars door de morfine heen.

Ik heb de afgelopen jaren met enige regelmaat met Tjeerd samengewerkt, in mijn tijd op EZ deelden we de natuurportefeuille. Ik hoorde dat Tjeerd aanvankelijk nog aarzelingen had of hij dit thema er wel bij moest gaan doen, maar hij werd in de loop der tijd steeds enthousiaster. Dat is ook te zien aan de tweets die hij over de natuur stuurde. De laatste tijd sprak ik hem vooral over het uiterst complexe vraagstuk van het wonen en vliegen rond Schiphol en de van nature aanwezige spanning daartussen. De provincie wil al langere tijd meer armslag om te kunnen bouwen in de uiterst drukke metropoolregio, luchtvaartmaatschappijen en Schiphol maken zich zorgen over de vraag of we daarmee niet bijdragen aan het creëeren van nieuwe generaties gehinderden die de groei van de luchthaven verder beperken. Het dossier zat al een paar jaar muurvast en bij mijn aantreden kreeg ik snel door dat de impasse moest worden doorbroken. Je zoiets voornemen is mooi, maar het moet vervolgens wel schadevrij worden uitgevoerd. Geen sinecure wanneer je met een de door de wol geverfde Groningse onderhandelaar uit Haarlem van doen hebt.

Op de achtergrond speelde Tjeerd een bescheiden maar niettemin bepalende rol. Ik weet nog dat we op een avond voor het bestuurlijk overleg waar de knoop moest worden doorgehakt lang aan de telefoon hingen om het dossier helemaal door te spreken. Hij was kalm en overtuigd van de noodzaak er samen uit te komen. Wat mij het meest vertrouwen gaf was zijn timmermansoog voor het delicate evenwicht dat hier aan de orde moest zijn. Ja, die ruimte om te bouwen was nodig. Maar ook: wat betekent zo’n ontwikkeling voor mensen. Voor hun woongenot, de leefbaarheid van hun toekomstige wijk en boven alles; hun gezondheid. Het was het streven naar de spreekwoordelijke balans waardoor we snel tot de conclusie kwamen dat dit het maar zo ongeveer moest worden. Dat gaf mij het vertrouwen om door te zetten. Twee dagen later zat ik aan tafel tegenover de kornuiten uit Noord-Holland. Vertegenwoordigers van Schiphol en KLM waren erbij, de bewoners, mijn eigen mensen. Tjeerd zat niet meteen tegenover me, de Commissaris deed het woord. Het was zo’n bijeenkomst die je niet snel vergeet. Onder mijn mensen bestaat er zelfs een speciale uitdrukking voor. Dan zegt men na afloop dat het wel even “knetterde”. Dat is een goedmoedige vertaling voor een bijeenkomst waar bij tijd en wijle de vonken van afvliegen, hoewel dat in de praktijk ook wel weer aardig meeviel. De sfeer bleef ondanks de politieke druk heel goed. Aan het eind van het gesprek zat onze geliefde Commissaris nog wat na te knarsen en werd het immer aanwezige pakje Van Nelle halfzware shag tevoorschijn getoverd. Een impliciet signaal dat de vergadering ten einde was. Mijn blik kruiste die van Tjeerd. Normaal vond ik het altijd lastig om tijdens een vergadering te peilen hoe hij precies over de zaak dacht. Meestal keek hij bedachtzaam, hetgeen door mij vast wel eens is verward met bedenkelijk. Maar die keer was het anders.. Ik zag heel even een glans in zijn ogen en een kleine glimlach, gevolgd door een nauwelijks waarneembaar goedkeurend knikje. Alsof hij wilde zeggen; het is oké, je hebt het goed gedaan. Ik was blij en opgelucht, we waren door de trechter heen en met een voor beide partijen acceptabel compromis.

Er zijn te weinig bestuurders die als het op besluiten aankomt ook bereid zijn om in volle zalen met boze burgers, boeren en buitenlui hun beslissingen te verdedigen en verantwoorden. Die met oog voor de gevolgen voor gewone mensen bereid zijn te vertellen wat hun afweging is geweest en bovenal voor wie en waarom ze deze keuze zo hebben gemaakt. In zijn eigen weblog vertelt Tjeerd dat dit voor hem een basis is in zijn manier van werken. Hij wilde dichtbij de mensen staan. Hij achtte dat ook bij uitstek zijn taak als provinciaal bestuurder omdat hij veronderstelde dat vele anderen dit nalaten. Letterlijk bij de mensen aan de keukentafel zitten wilde hij. Ik weet uit ervaring dat deze manier van werken soms moeilijk is. Je zit aan tafel en degene tegenover je heeft meestal een hartstochtelijk verhaal. Soms zelfs zo’n goed verhaal dat je bereid moet zijn om je mening te herzien. Dat vraagt om politieke en bestuurlijke moed. Moed om soms de grenzen op te zoeken van hetgeen nog net binnen wetten en regels mogelijk is. Of om de regels te veranderen omdat de regels er altijd voor mensen moeten zijn en nooit andersom. Bestuurlijke ongehoorzaamheid. Het vraagt ook om menselijkheid. Om redelijkheid. Het vraagt bij uitstek om karakter. Allemaal eigenschappen die Tjeerd ruimschoots in zich had. We zullen hem ontzettend missen. Het zijn dit type bestuurders waar de PvdA haar authenticiteit en herkenbaarheid door behoud. Ze zijn van onschatbare waarde.

Maar uiteindelijk is het de mens die het meest zal worden gemist. Ik kreeg de afgelopen dagen veel verhalen van onze Statenleden die Tjeerd ook graag willen herinneren om zijn droge humor en de persoonlijke aandacht die hij altijd voor hen had ondanks een zeer drukke agenda. Voor Tjeerd zijn dochters Lara en Claudia en voor Marlene is het gemis natuurlijk het allergrootst. De pijn van het afscheid, de definitieve wending van het lot. De dood is onherroepelijk. Maar ik hoop dat jullie troost vinden bij elkaar en moed putten uit de wetenschap dat er een ding is dat sterker is dan de dood zelf. Dat is de liefde. Want Tjeerd is niet meer bij jullie, maar de herinnering aan hem blijft en jullie onderlinge liefde en zielsverwantschap ook. In zijn laatste blog vlak voor de zomer opende Tjeerd met een schitterend citaat uit een lied van Sinatra: Fly me to the moon, let me play my role among the stars…” Ik ben agnost en een hopeloze romanticus. Was het puur toeval of een omen voor het naderende afscheid? Het mooie is dat we er allemaal het onze van mogen denken. Maar ik hoop dat Tjeerd zijn plek tussen de sterren gevonden heeft en daar zijn eigen rol mag spelen.