Trots op mijn vak - Hoofdinhoud

Al enige maanden heb ik dankzij de actie 'Kerels voor de Klas' (PDF) contact met de diverse Meester-initiatieven in het land: Veel Meer Meester, Mannen Op de PABO, OverMeestert, enzovoort. Er is een actieve beweging van onderop gestart, die op scholen en via sociale media van zich laat horen. De hashtag #trotsopmijnvak wordt daarbij op Twitter veel gebruikt. Waarom is het nou zo belangrijk dat je trots op je vak bent?

Ik kom met werkbezoeken veel op scholen en je ziet dat je op sommige scholen heel veel energie voelt en dat bij andere scholen de fut er haast uit is. In een eerdere column heb ik al eens opgemerkt hoe belangrijk leiderschap is op scholen.

Als je doorvraagt op scholen, hoor je geregeld dat ze moe worden van de inspectie. Dat is wel logisch. De inspectie vraagt vooral of je doet wat je belooft als school en of je dat aan kan tonen. En daar heb je lang niet altijd veel papier voor nodig, maar wel altijd een goed verhaal, een goede strategie, goede schoolplannen. Dan helpt het erg als je die doelstellingen formuleert in KPIs. Je moet nogal 'managerial' en mechanisch formuleren. Dat heeft meestal maar weinig te maken met waar het hart naar uit gaat: kinderen laten groeien en bloeien.

'Doen wat je belooft', begint bovendien altijd met 'alleen beloven wat je kunt doen'; en dus niet met wat je allemaal graag zou willen doen. Dat vereist kritische zelfreflectie, realisme en focus. Juist omdat er in het onderwijs zoveel mensen met hart voor kinderen werken, is dat vaak een lastige les die geleerd moest worden. Juist teveel beloven (hoe goed bedoeld ook), leidt tot niet goed opleveren, het leidt tot ontevreden leraren en ouders, lastige inspectievragen, etcetera. Kortom, een vicieuze neerwaartse cirkel. Daar wil je niet in terecht komen.

In contact met leraren valt het mij op dat men óf vertrouwen heeft óf men is nogal volgzaam. Dat laatste is best raar: bijna alle onderwijsstaf heeft tegenwoordig een afgeronde HBO-opleiding. Dan mag je toch wel kritische zelfreflectie en professionalisme verwachten. Ik vermoed dan ook dat die volgzaamheid al gauw een 'overlevingsmechanisme' is na al die oekazes uit Den Haag (vroeger: Zoetermeer). Toch vinden deze leraren allemaal dat ze een hele mooie en belangrijke baan hebben: het onderwijzen van kinderen. Dan wil je toch eigenlijk niet dat onze leraren na verloop van jaren veranderen in volgzame mensen? Eigenwijze leraren hebben we nodig, opstandige leraren, energieke leraren, ongeduldige leraren!

Om die reden is het voor schoolleiders belangrijk om te werken aan #trotsopmijnvak. Leraren mogen, ondanks alle moeites - en het bescheiden salaris, dat erken ik - gewoon als professional heel trots zijn op wat ze doen en wat ze kunnen. Als je juf of meester bent in deze tijd, dan heb je alle reden om trots te zijn. En laten wij als ouders dat alsjeblieft honderd keer tegen ze zeggen! En trots-op-mijn-vak moet voor ieder bestuur een strategisch beleidspunt worden.

Ook ouders hebben daarin een rol te spelen: door die realistische doelstellingen te accepteren, niet te verwachten dat scholen 'wonderen' kunnen doen voor juist hun kind, en door zelf ook hun opvoedende rol te spelen en leraren te waarderen. Er zitten ten slotte 25 à 30 kinderen in een klas - gemiddeld, hè. Dus soms dus ook meer dan dat.

Ouders bepalen voor bijna de helft het succes van onderwijs, zo staat te lezen in een recente uitgave van het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie. Maar er is ook een belangrijke rol voor schoolbesturen om dit soort trots-op-mijn-vak leiderschap te tonen en het zelfleiderschap van docenten te ondersteunen waar men kan. Inzetten op realistische beloften aan inspectie en ouders, leraren weer fierheid/trots in hun professie geven, en zoveel mogelijk overtollige administratieve ballast bij ze weghalen.

Inderdaad, beter onderwijs gaat niet zonder leiderschap van de directie. Maar dat komt in goed samenspel van leraren, bestuur en ouders. Uiteindelijk moet dat goede onderwijs op de werkvloer gebeuren, door gemotiveerde, gewaardeerde en professionele staf, met passie voor onderwijs en kinderen.

Graag dank ik Wilhelm Kolkman voor de discussie waardoor deze blog tot stand kwam