Stop met vacaturestops, open de talentenjacht - Hoofdinhoud

Overheden nemen door bezuinigingen geen nieuw personeel aan. Daardoor gaan talentvolle werknemers allemaal naar het bedrijfsleven.

Het gevolg: de kwaliteit van het ambtelijk apparaat daalt. Overheden, hef vacaturestops op en open de jacht op talenten!

2012 wordt een jaar van snelle doorstroming op de arbeidsmarkt. De tweede lichting babyboomers zwaait af en gaat AOW ontvangen. Volgens het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt betekent dit dat er tot 2016 een enorm aantal van 2 miljoen arbeidskrachten vervangen moet worden. Ondertussen komt er door invoering van de langstudeerboete grote druk op studenten die in het laatste jaar van hun studie zitten om snel af te studeren. Dat betekent er na de zomer veel nieuwe werkzoekenden de arbeidsmarkt op stromen.

Voor werkgevers is dit allemaal goed nieuws. De economische cirsis en de langstudeerboete zorgen voor een ruime keus uit jonge werkzoekenden. Bedrijven beseffen dat dit het moment is om jong talent aan zich te binden, nu veel ervaren krachten afzwaaien. Nu ervaren krachten met pensioen gaan

En overheden? Die staan erbij en kijken ernaar. De gemeentes en de provincies moeten fors bezuinigen. Zij hebben daarom besloten geen nieuw personeel aan te nemen. Door deze zogenoemde vacaturestops hoeven overheden geen ambtenaren te ontslaan. Want elke maand nemen er ambtenaren ontslag of gaan met pensioen en zo dalen gestaag de uitgaven aan loon door overheden.

Dit lijkt een sympathieke en slimme manier om te bezuinigen. Maar op lange termijn is het slecht voor de kwaliteit van ambtelijke apparaten. Want de ambtenaren die ontslag nemen behoren vaak tot de beteren. Immers: door de crisis vinden alleen mensen met kwaliteiten een baan in het bedrijfsleven of weten geld te verdienen met een eigen bedrijf. Daarnaast sijpelt er door de pensionering van ambtenaren veel kennis en kunde weg. De vacaturestops houden de talenten tegen die de goede maar weggevallen ambtenaren zouden kunnen vervangen.

Zo heeft ook de grootste gemeente - Amsterdam - geen plek voor nieuwe medewerkers. Er is één uitzondering. Amsterdam heeft een gemeentelijke traineepool met daarin 24 plekken waarvoor zich 1250 mensen hebben gemeld. De hoofdstad loopt dus honderden potentiële talenten mis omdat er maar 24 plekken te verdelen zijn in een organisatie van 15.000 zielen.

De vacaturestop van Amsterdam is extra dramatisch omdat de stad veel ambtelijke problemen heeft waarvoor talent nodig is om die op te lossen. Sterker nog: juist vers bloed kan er voor zorgen dat de ambtelijke cultuur verandert. En dat is gezien de problemen nodig.

Amsterdam is 150 miljoen euro per jaar kwijt aan ict, 50 miljoen meer dan de stad Rotterdam. Grote projecten als de Noord/Zuidlijn, het Stedelijk Museum en een lange lijst van infrastructurele projecten kosten miljoenen tot zelfs honderden miljoenen meer dan gepland. Telkens omdat de gemeente niet in staat is risico’s goed in te schatten. Ook de forse bezuinigingen die Amsterdam de komende jaren moet doorvoeren worden niet gehaald - vaak als gevolg van simpele rekenfouten.

Deze rekenfouten waar zeer wel mogelijk te voorkomen door externen in te huren die wel over de juiste expertise beschikken. Er is een groeiend aanbod van “outsiders” met talent zoals zzp’ers. Juist hoger opgeleiden beginnen voor zichzelf. Een moderne overheid zou open moeten de kennis en kunde van deze ondernemers. Maar wat doet Amsterdam? Het huurt geen externen meer in. Zo loopt Amsterdam op twee manieren talent mis: en er worden geen talentvolle mensen aangenomen en externe expertise wordt genegeerd.

Amsterdam loopt ondertussen helemaal vastloopt in haar financiële problemen. De hoofdstad keert hiermee terug naar de barre financiële tijden van de jaren tachtig. In 1989 werd het jaar in Amsterdam afgesloten met een nadelig saldo van 138 miljoen gulden. Over 2011 dreigt een verlies van 75 miljoen euro.

De afgelopen jaren - toen er nog niet bezuinigd werd - heeft Amsterdam haar gemeentelijke diensten laten doorlichten door McKinsey & Company, door Rebel & Horvat, door Deloitte & Touche, door Policy Research en door een heleboel anderen. De conclusies waren steeds dezelfde: budgetten en planningen worden overschreden, verschillende diensten en stadsdelen werken langs elkaar heen en de juiste kennis in de organisatie ontbreekt.

Door de vacaturestop en het wegsturen van alle externe krachten moeten al die problemen worden opgelost met de mensen die er al zitten. En dat lukt waarschijnlijk niet.

Over drie maanden komt het Amsterdamse college van PvdA, VVD en GroenLinks met nieuwe bezuinigingsplannen. Verhoging van de belasting op huizen en bedrijfspanden (ozb) en andere belastingen wordt nu al onvermijdelijk genoemd. Want binnen budget werken lukt niet, en bezuinigen op de eigen organisatie al helemaal niet. De Amsterdamse wethouder Personeel Eric van der Burg (VVD) verklaarde zelfs met trots: “We doen er alles om ervoor te zorgen dat er niemand wordt ontslagen.”

Van der Burg en wethouders in andere gemeenten zouden hun aandacht moeten verleggen naar het binnenhalen van talent. 2012 biedt de mogelijkheid om te profiteren van het grote aanbod aan nieuw bloed. Een vacaturestop en een stop op het inhuren van externen zijn misschien nu de makkelijkste en goedkoopste oplossingen om te bezuinigen, er is een betere oplossing: haal talent binnen. En wendt hun capaciteiten aan om efficiënter en slimmer te werken. Zo kunnen de uitgaven van Amsterdam en andere overheden dalen zonder dat de service aan burgers erg verslechterd. Overheden: open de talentenjacht!

Jan Paternotte

Carlien Roodink

Dit opinieartikel verscheen op 7 maart 2012 in de NRC Next.