Echte optimisten regeren zonder de VVD - Hoofdinhoud

De keuzes van de VVD zijn helder: Mark Rutte heeft een ouderwets neoliberaal programma, met flinke bezuinigingen op de sociale zekerheid, nog meer marktwerking in de zorg, een eigen risico dat stijgt naar 450 euro en een tweedeling die nog verder zal toenemen. GroenLinks en PvdA hebben dit VVD-programma een ‘ramp’ genoemd en een ‘gifpil voor de middeninkomens’. Ook dat lijkt helder. Toch blijven Lodewijk Asscher en Jesse Klaver zeggen dat ze ‘niet kunnen beloven’ dat ze niet met Rutte in een regering stappen.

Een stille revolutie

De afgelopen dertig jaar vond in ons land een stille revolutie plaats, voor steeds meer partijen werd de markt het uitgangspunt van hun politiek. Na de Tweede Wereldoorlog hebben we hier een welvaartsstaat opgebouwd, waarin we iedereen sociale zekerheid konden bieden. Dat ideaal is steeds meer onder vuur komen te liggen. Politici die zich bekommeren om de solidariteit tussen mensen en de saamhorigheid in de samenleving, kregen vaak te horen dat zij zouden vasthouden aan een voorbij verleden. Het neoliberale beleid had echter gevolgen voor het vertrouwen van mensen in de politiek. Als de markt leidend is voor de inrichting van de samenleving, gaan mensen elkaar ook meer zien als concurrenten. Mensen die meer op zichzelf zijn aangewezen, kunnen ook minder solidariteit opbrengen met een ander.

Netjes binnen de VVD-lijntjes

Of het nou de ‘derde weg’ heette, of ‘vrijzinnigheid’, of dat de nadruk werd gelegd op het ‘burgerfatsoen’, allerlei ideologische vernieuwingen binnen progressieve en christelijke partijen hebben vooral geleid tot steun aan een VVD-politiek. Frits Bolkestein omschreef de paarse kabinetten-Kok ooit treffend met: ‘de PvdA levert de premier, wij het beleid.’ In Rutte I kleurde ook Geert Wilders netjes binnen de lijntjes van de VVD. Vlak daarna sloten D66, GroenLinks en ChristenUnie een ‘Kunduz’-akkoord met VVD en CDA, waardoor de huren werden verhoogd, verzorgingshuizen werden gesloten en het eigen risico werd verhoogd. Na Rutte I noemde Diederik Samsom tegenstander Mark Rutte ‘een gevaar voor Nederland’, maar toch ging zijn PvdA daarna regeren met de VVD.

Als de markt leidend is voor de inrichting van de samenleving, gaan mensen elkaar ook meer zien als concurrenten. Mensen die meer op zichzelf zijn aangewezen, kunnen ook minder solidariteit opbrengen met een ander.

Pijnlijk voor linkse kiezers

Voor linkse kiezers is het pijnlijk om te zien hoe progressieve politici zich in allerlei bochten moeten wringen om rechts beleid te verdedigen. Hoe PvdA-staatssecretaris Klijnsma een versnelde verhoging van de AOW-leeftijd moest doorvoeren, terwijl bijna een half miljoen mensen werkloos is. Of PvdA-staatssecretaris Van Rijn, die zo hard bezuinigde dat tienduizenden zorgwerkers op straat werden gezet. Of Lodewijk Asscher, die flexbanen niet duurder maakte dan vaste banen, waardoor de vaste banen steeds meer zijn verdwenen. Of Jesse Klaver, die samen met de VVD’er Pieter Duisenberg het initiatief nam om de studiebeurs af te schaffen. In zijn boek De mythe van het economisme noemt Klaver dit zelfs één van zijn grootste prestaties.

Verkiezingen is keuzes maken

De VVD voerde een achterhaald economisch beleid, waar in tijden van economische krimp de rekening werd gelegd bij gewone burgers, door grote de bezuinigingen op publieke voorzieningen en sociale zekerheid. Maar in tijden van groei de winst vooral ging naar de grote bedrijven, die steeds minder belasting gingen betalen en de lonen konden matigen. Een beleid dat alleen mogelijk was door de steun van andere partijen. Verkiezingen is keuzes maken. Dat geldt voor kiezers, maar evengoed voor partijen. Je kunt niet strijden voor emancipatie, maar tegelijk de studiefinanciering afschaffen. Je kunt niet pleiten voor solidariteit, maar de tweedeling laten toenemen. Je kunt het vertrouwen van burgers niet winnen als je de VVD helpt om van het ‘nee’ in een referendum toch weer een ‘ja’ te maken. We hebben nu een historische kans om te breken met de neoliberale ideologie. We moeten ons durven uitspreken. Wij zeggen: echte optimisten regeren zonder de VVD.