Jij en ik - Hoofdinhoud
“Het gaat niet om wij tegen zij. Het gaat om jij en ik.” Dat zei psychiater Glenn Helberg tijdens zomergasten van afgelopen zondag. Als we de moeite nemen elkaar in de ogen te kijken dan blijkt de andere verdacht veel op onszelf te lijken. Dan zijn verschillen overbrugbaar. “Het gaat er om dat mensen zich in elkaar verdiepen.”
Jaren geleden gaf ik geschiedenis op het VMBO in Oss. Ik weet niet meer wat de aanleiding was. En de leerlingen zullen vast andere woorden gebruikt hebben. Maar het gesprek kwam op integratie. Sommige leerlingen waren nogal uitgesproken. “Die buitenlanders, daar heb je niks aan. Die moeten terug naar waar ze vandaan komen. Maar Fatma en Ramazan niet. Want dat zijn goeie. Die kennen we.” En omgekeerd: “Nederlanders zijn nazi’s en racisten. Maar Joey en Frans niet. Die kennen we. Die zijn zo niet.”
Het was een bijzondere les. Dat sommige leerlingen er van huis uit vrij radicale opvattingen op na hielden wist ik natuurlijk. Ik vond het belangrijk daar in de veiligheid van de klas over te spreken. Het was hoopvol te merken dat van al die radicale opvattingen vrijwel niets meer over bleef zodra het om concrete mensen ging. Om vriendjes die ze op school hadden leren kennen.
Ik zal niet de enige zijn die het idee heeft dat meningen steeds radicaler lijken te worden. Dat het in de mode is de verschillen te benadrukken en de overeenkomsten niet meer te zien. Dat we inderdaad steeds meer uitgaan van wij tegen zij. En vergeten dat de ander een mens is die erg lijkt op de mens die je zelf bent. Gesprekken als op het Osse VMBO worden in de volwassen wereld weinig gevoerd. En wie gaat in zijn privéleven om met mensen met een andere achtergrond?
Heel eerlijk gezegd had ik nog nooit gehoord van Glenn Helberg. En ik was het niet eens met alles wat hij zei. Maar volgens mij is het wel waar dat we te weinig moeite doen om elkaar echt te leren kennen. Na de basisschool gaat dat ook niet meer vanzelf. We sporten apart, gaan vaak naar verschillende scholen, wonen apart en leven in verschillende vriendengroepen. We oordelen gemakkelijk. Maar wat weten we van elkaar? Vrijwel niets vrees ik.
Als mensen elkaar in de ogen kijken, als het echt gaat om jij en ik, zouden de verschillen tussen mensen dan onoverbrugbaar blijken? Meestal niet denk ik. Toen in het centrum van Oss vluchtelingen werden opgevangen, maakten sommige buurtbewoners zich zorgen. Van die zorgen bleef na een eerste kennismaking niets over. Ossenaren werd gevraagd eenmaal per week een kop koffie met een vluchteling te drinken. De overeenkomsten tussen mensen bleek veel groter dan de verschillen. Wantrouwen werd nieuwsgierigheid. Wij en zij werd jij en ik.