Gemeenschappelijk Toezichtmechanisme (SSM) - Hoofdinhoud

Het Gemeenschappelijk Toezichtsmechanisme (beter bekend onder de Engelse afkorting SSM, van Single Supervisory Mechanism) maakt deel uit van de Europese Centrale Bank i. Dit onafhankelijke onderdeel, met een eigen dagelijks bestuur, van de ECB controleert de grootste banken van de eurozone en overige leden van de bankenunie.

Banken moeten stevige reserves aanhouden, zodat ze bij crises genoeg in kas hebben om klappen op te vangen. Het SSM werkt nauw samen met de nationale toezichthouders om te controleren of de banken aan die kapitaalvereisten voldoen. Daarnaast wordt gecontroleerd welke aandeelhouders een bank heeft. Indien een bank niet aan de eisen voldoet, is het SSM bevoegd om de vergunning in te trekken.

De Europese Centrale Bank is als eerste instantie verantwoordelijk voor het toezicht op de grootste banken in de eurozone en van de andere lidstaten die zijn aangesloten bij de bankenunie (120 banken in 2020). Dit zijn de zogenaamde 'systeembanken': de banken die, als ze omvallen, het financiële systeem in gevaar kunnen brengen. Binnen de ECB is het Gemeenschappelijk Toezichtsmechanisme verantwoordelijk voor dat toezicht. Dat omvat een aantal onderdelen:

• - 

  Toezicht op de financiële veerkracht van de banken. Een bank moet afdoende financiële reserves aanhouden en een bank mag niet te veel risico's aangaan door bovenmatig veel risicovolle leningen aan te gaan. Als een bank niet aan de eisen voldoet of het risico van sommige producten te laag inschat kan het SSM een boete opleggen. In extreme gevallen kan het SSM de licentie van een bank intrekken.

• - 

  Het SSM kan - wanneer dat nodig is om de financiële stabiliteit van het bankensysteem te waarborgen - strengere regels opstellen voor kapitaalvereisten van banken.

• - 

  Banken moeten aangeven wanneer een partij een belangrijk aandeel in de bank zelf (meer dan tien procent van de aandelen) wil verkrijgen. Het SSM moet daar goedkeuring voor geven en kan bij een bod voorwaarden stellen of het afkeuren.

• - 

  Het SSM zet zich in de regels voor het toezicht op banken te harmoniseren. Dit betekent dat binnen de EU dezelfde voorwaarden en regels gelden voor alle banken, en dat de Europese en nationale toezichthouders dezelfde methode en definities gebruiken.

Het toezicht op kleinere banken (ongeveer 3.400 in 2020) ligt bij de nationale toezichthouders, maar die moeten bij de uitoefening van hun taken de regels van het SSM volgen.

Het bestrijden van valsmunterij en andere vormen van fraude is een taak voor de nationale toezichthouders en de montaire poot van de ECB.

Toezichthouden in de praktijk

Banken worden gecontroleerd door joint supervisory teams waar medewerkers van één of meerdere nationale toezichthouders onder leiding van één of meerdere medewerkers van het SSM samen gegevens van banken doornemen of inspecties uitvoeren.

Het SSM werkt ook samen met de Europese Bankenautoriteit i, dat toezicht houdt op alle banken in de Europese Unie.

Het hoogste orgaan in het SSM is het Raad van Bestuur (Governing Council) van de Europese Centrale Bank. Alle besluiten van de Raad van Toezicht worden voorgelegd aan de Raad van Bestuur, die een beslissing neemt volgens de normale procedure. Alleen als de Raad van Bestuur expliciet bezwaar maakt tegen een maatregel, gaat deze niet door. In de praktijk komt dit niet voor.

De leiding en het belangrijkste orgaan van het SSM is de Raad van Toezicht (Supervisory Board). In die Raad van Toezicht zitten de nationale toezichthouders, vier leden van de Raad van Bestuur van de ECB, een vicevoorzitter die tevens lid is van het dagelijks bestuur van de ECB en de voorzitter. Leden van de Raad van Toezicht mogen geen taken vervullen die direct te maken hebben met het monetaire beleid van de ECB.

De Raad van Toezicht neemt besluiten met gewone meerderheid. Als de stemmen staken is de stem van de voorzitter doorslaggevend. Wanneer de Raad van Toezicht besluit over regels omtrent de manier waarop het bankentoezicht is geregeld, wordt met gekwalificeerde meerderheid gestemd.

Het dagelijks bestuur (Steering Commitee) bestaat uit acht leden van de Raad van Toezicht. Dat zijn de voorzitter, de vicevoorzitter, één vertegenwoordiger van de ECB en vijf vertegenwoordigers van de nationale toezichthouders. Er wordt rekening gehouden met de geografische spreiding van de vijf landen bij hun benoeming in het dagelijks bestuur. Het dagelijks bestuur stelt concept-besluiten op en is belast met uitvoeren van de uitvoerende taken van het SSM.

Benoeming voorzitter

De voorzitter van het Gemeenschappelijk Toezichtsmechanisme is hét gezicht van het toezicht op de banken in de Europese Unie. Gezien het gewicht van de functie kent de voorzitter een uitgebreide benoemingsprocedure.

• 1. 

  de vacature wordt openbaar gepubliceerd en iedereen met de juiste ervaring mag solliciteren
• 2. 

  de Raad van Bestuur van de ECB stelt een lijst op van geschikte kandidaten op
• 3. 

  de Raad van Bestuur van de ECB vraagt de Raad van Toezicht van de SSM en het Europees Parlement i om hun input
• 4. 

  de Raad van Bestuur van de ECB draagt een kandidaat voor
• 5. 

  het Europees Parlement houdt een hoorzitting en stemt over de kandidaat
• 6. 

  de lidstaten in de Raad van Ministers i stemmen over de kandidaat

De voorzitter wordt benoemd voor vijf jaar en kan niet opnieuw benoemd worden. De huidige voorzitter is de Italiaan Andrea Enria.

Nederland is in het bestuur van de ECB vertegenwoordigd door het directielid van De Nederlandsche Bank dat verantwoordelijk is voor het toezicht op de banken.

Het Gemeenschappelijk Toezichtsmechanisme vindt haar basis een tweetal verordeningen:

• - 

  kader: verordening "waarbij aan de Europese Centrale Bank specifieke taken worden opgedragen betreffende het beleid op het gebied van het prudentieel toezicht op kredietinstellingen" (EU 1024/2013 i)
• - 

  invulling: verordening die voorziet in de praktische invulling van de toezichtstaken van de ECB en met name de samenwerking met nationale toezichthouders (EU 468/2014)