Memorie van toelichting - Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2019 - Hoofdinhoud

Deze memorie van toelichting i is onder nr. 2 toegevoegd aan wetsvoorstel 35000 X - Vaststelling begroting Defensie 2019 i.

Officiële titel	Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2019; Memorie van toelichting; Memorie van toelichting
Document­datum	18-09-2018
Publicatie­datum	18-09-2018
Nummer	KST35000X2
Kenmerk	35000 X, nr. 2
Externe link	origineel bericht
Originele document in PDF

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Vergaderjaar 2018-

2019

35 000 X

Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2019

Nr. 2

MEMORIE VAN TOELICHTING INHOUDSOPGAVE

• A. 

  ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING    3

• B. 

  BEGROTINGSTOELICHTING    4

• 1. 

  LEESWIJZER    4

• 2. 

  BELEIDSAGENDA    7

• 3. 

  BELEIDSARTIKELEN    28

3.1.    Beleidsartikel 1: Inzet    28

3.2.    Beleidsartikel 2: Taakuitvoering zeestrijdkrachten    35

3.3.    Beleidsartikel 3: Taakuitvoering landstrijdkrachten    42

3.4.    Beleidsartikel 4: Taakuitvoering luchtstrijdkrachten    47

3.5.    Beleidsartikel 5: Taakuitvoering Marechaussee    52

3.6.    Beleidsartikel 6: Investeringen krijgsmacht    58

3.7.    Beleidsartikel 7: Ondersteuning krijgsmacht door

Defensie Materieel Organisatie    77

3.8.    Beleidsartikel 8: Ondersteuning krijgsmacht door

Defensie Ondersteuningscommando    80

• 4. 

  NIET-BELEIDSARTIKELEN    82

4.1.    Niet-beleidsartikel 9: Algemeen    82

4.2.    Niet-beleidsartikel 10: Apparaat Kerndepartement    84

4.3.    Niet-beleidsartikel 11: Geheim    90

4.4.    Niet-beleidsartikel 12: Nog onverdeeld    91

• 5. 

  BEGROTING AGENTSCHAP PARESTO    92

• 6. 

  BIJLAGEN    96

6.1.    Zelfstandige Bestuursorganen en Rechtspersonen

met een Wettelijke Taak    96

6.2.    Verdiepingsbijlage    97

6.3.    Moties en toezeggingen    107

kst-35000-X-2 ISSN 0921 - 7371 's-Gravenhage 2018

• A. 

  ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETS-VOORSTEL

Wetsartikel 1 (begrotingsstaat ministerie)

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld.

Het wetsvoorstel strekt ertoe om de onderhavige begrotingsstaat/ begrotingsstaten voor het aangegeven jaar vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor dat jaar. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten vastgesteld. De in de begrotingsstaat/begrotingsstaten opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenoemde begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2 (begrotingsstaat baten-lastendiensten)

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en de lasten, het saldo van de baten en de lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de in de staat opgenomen baten-lastenagentschappen voor het onderhavige jaar vastgesteld en worden de verplichtingen, ontvangsten en uitgaven van verplichtingen-kasagentschappen voor het onderhavige jaar vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel in de paragraaf inzake de agentschappen.

De Minister van Defensie,

A.Th.B. Bijleveld-Schouten

• B. 

  BEGROTINGSTOELICHTING

• 1. 

   LEESWIJZERBeleidsartikelen

In beleidsartikel 1 Inzet wordt de inzet van de krijgsmacht begroot. Dit betreft de bijdragen van Defensie aan crisisbeheersingsoperaties, contributies aan door de leden gemeenschappelijk gefinancierde (common funded) NAVO- en EU-operaties, inzet voor nationale en koninkrijkstaken en overige inzet. Het artikel bevat ook een overzicht voor de structurele inzet die in andere beleidsartikelen is begroot, bijvoorbeeld door de Koninklijke Marechaussee en de Explosieven Opruimingsdienst Defensie. Vanaf 2018 zijn de geraamde middelen in het kader van het Budget Internationale Veiligheid (BIV) overgeheveld naar de Ministeries van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (BH&OS; € 30 miljoen) en Buitenlandse Zaken (BZ; € 30 miljoen) en naar de defensieon-derdelen (€ 59,5 miljoen).

In de beleidsartikelen 2 tot en met 5 wordt de taakuitvoering geraamd voor zeestrijdkrachten (CZSK), landstrijdkrachten (CLAS), luchtstrijdkrachten (CLSK), de marechaussee (KMar) en de aan hen gemandateerde inzet, voor zover deze niet valt onder artikel 1. De bedragen die zijn opgenomen in de tabellen «budgettaire gevolgen van beleid» betreffen de exploitatie-uitgaven. Daarnaast worden ook de relevante investeringsprojecten gepresenteerd in afzonderlijke tabellen. Vanaf 2018 zijn de middelen voor de Kustwacht Caribisch gebied overgeheveld van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties naar beleidsartikel 2 taakuitvoering zeestrijdkrachten (Kamerstukken II 2017-2018, 34 775 X, nr. 64).

In beleidsartikel 6 zijn de investeringen voor de krijgsmacht opgenomen, te weten investeringen voor materieel, infrastructuur, IT, wetenschappelijk onderzoek en bijdragen aan de NAVO-investeringen. Daarnaast zijn de verkoopopbrengsten voor afstoting van materieel en infrastructuur in dit beleidsartikel opgenomen.

In de beleidsartikelen 7 Ondersteuning door Defensie Materieel Organisatie (DMO) en 8 Ondersteuning door Defensie Ondersteuningscom-mando (DOSCO) zijn de uitgaven, verplichtingen en ontvangsten geraamd voor de ondersteunende en dienstverlenende defensieorganisaties.

Niet-beleidsartikelen

In het niet-beleidsartikel 9 Algemeen worden de niet specifiek aan een defensieonderdeel toe te wijzen programma-uitgaven opgenomen. In het niet-beleidsartikel 10 Apparaat Kerndepartement worden de uitgaven ten behoeve van het centrale apparaat van Defensie begroot, waaronder de Bestuursstaf met de defensietop, (hoofd)directies (inclusief Defensiestaf), bijzondere organisatie-eenheden (bijvoorbeeld Inspecteur Generaal der Krijgsmacht), alsmede de niet aan een specifiek artikel toe te wijzen apparaatsuitgaven voor pensioenen en wachtgelden. Ten slotte zijn er ramingen voor de niet-beleidsartikelen 11 Geheim en 12 Nog onverdeeld opgenomen.

Overig

In de bijlagen van de begroting wordt de raming voor de baten-lastendienst Paresto weergegeven. Daarnaast is in de bijlagen informatie opgenomen over de ZBO/RWT's, de mutaties, moties en toezeggingen, subsidies, evaluaties, de uitgaven voor veteranen en de uitgaven voor zorg en nazorg alsmede de uitgaven voor IT. De begroting van het Ministerie van Defensie is ook digitaal beschikbaar op de website www.rijksbegroting.nl. Om de toegankelijkheid verder te vergroten zijn in de digitale versie, waar mogelijk, hyperlinks aangebracht naar de achterliggende documenten.

Defensie Materieelprojectenoverzicht

Zoals gebruikelijk ontvangt de Kamer op Prinsjesdag het Materieelprojectenoverzicht (MPO). Hierin wordt per project meer gedetailleerde informatie gegeven dan in de begroting. Zo wordt de samenhang met het defensiebeleid en met andere projecten duidelijk gemaakt. In het MPO zijn de lopende en de geplande wapensysteemgebonden materieel- en IT-projecten en vastgoed opgenomen met een financiële omvang van meer dan € 25 miljoen. Daarnaast wordt ingegaan op af te stoten materieel. In deze begroting worden alleen de wijzigingen bij projecten met een omvang van meer dan € 100 miljoen toegelicht.

Groeiparagraaf

In de begroting 2019 zijn ten opzichte van de begroting 2018 de volgende wijzigingen doorgevoerd:

• • 

  De cirkeldiagrammen die inzicht bieden in de realisatie op artikelniveau zijn gewijzigd in staafdiagrammen. Daarmee wordt visueel meer inzicht geboden in de uitgaven en ontvangsten per beleidsartikel, die daarmee onderling beter vergelijkbaar worden;

• • 

  In de begroting 2019 zijn voor het eerst in de beleids- en niet beleidsar-tikelen de geraamde uitgaven voor overige personele exploitatie zichtbaar onder de «personele uitgaven». Voorheen waren de uitgaven voor overige personele en materiële exploitatie geclusterd onder de noemer «materiële uitgaven»;

• • 

  In beleidsartikel 2 Taakuitvoering zeestrijdkrachten wordt de Kustwacht Caribisch gebied toegelicht. Het exploitatiebudget is in 2018 overgeheveld van de begroting van Koninkrijksrelaties naar de defensiebegroting (Kamerstukken II 2017-2018, 34 775 X, nr. 64). Het investeringsbudget voor een goede taakuitvoering van de Kustwacht Caribisch gebied is toegevoegd aan beleidsartikel 6 Investeringen;

• • 

  In beleidsartikel 6 Investeringen is een aantal wijzigingen doorgevoerd. De belangrijkste daarvan zijn:

o De budgettaire tabel van uitgaven en ontvangsten is doorgetrokken naar 15 jaar, in lijn met de presentatie in de Defensienota; o Er wordt meer dan voorheen inzicht gegeven in de status van projecten: de fase (onderzoeks-, voorbereidings- of realisatiefase) wordt zichtbaar, evenals de onderverdeling in het investeringsprogramma in zee, land, lucht, infra, etc. o Niet alleen in beleidsartikel 6, maar ook bij de artikelen van de operationele commando's zijn de relevante investeringsprojecten opgenomen. Hiermee zorgen we ervoor dat de investerings- en exploitatieuitgaven in samenhang zichtbaar zijn, ter ondersteuning van het life cycle costing-denken. Deze cijfers worden dus twee keer gepresenteerd in de begroting; o De A-, B- en D-brieven die de Kamer het komend jaar naar verwachting zal ontvangen worden aangekondigd;

• • 

  De naam van het Commando Dienstencentra (CDC) is in 2017 veranderd in Defensie Ondersteuningscommando (DOSCO);

• • 

  In niet-beleidsartikel 9 Algemeen zijn de nieuwe financiële instrumenten «opdrachten» en «bekostiging» toegevoegd. Daarnaast zijn de budgetten met het karakter van apparaatsuitgaven, zoals voorlichting, overgeheveld van niet-beleidsartikel 9 (=programma uitgaven) naar het niet-beleidsartikel 10 Apparaat Kerndepartement (= apparaatsuitga-ven);

• • 

  Niet-beleidsartikel 10 Centraal apparaat is conform de Rijksbegrotingsvoorschriften gewijzigd in niet-beleidsartikel 10 Apparaat Kerndepartement, niet-beleidsartikel 11 Geheime uitgaven in niet-beleidsartikel 11 Geheim en niet-beleidsartikel 12 Nominaal en onvoorzien in niet-beleidsartikel 12 Nog onverdeeld;

• • 

  Het agentschap Defensie Telematica Organisatie (DTO) gaat samen met het Joint Informatievoorzieningscommando (JIVC) op in het nieuwe IT-bedrijf binnen Beleidsartikel 7 Ondersteuning krijgsmacht door Defensie Materieel Organisatie per 1 januari 2019. De agent-schapsstatus vervalt daarmee en de agentschapsbijlage voor DTO is daarom niet meer opgenomen in deze begroting;

• • 

  De bijlage Financieel overzicht wapensystemen vervalt. In de plaats daarvan is ervoor gekozen de informatie over de wapensystemen integraler in de begroting te presenteren. In beleidsartikel 6 wordt hiertoe op een nieuwe manier inzicht gegeven in de investeringsplan-ning. Ook in de artikelen van de operationele commando's wordt de samenhang tussen investerings- en exploitatieuitgaven beter zichtbaar. Het doel hiervan is aan de Kamer op een toegankelijkere en transparante wijze de informatie te presenteren binnen de daaraan gerelateerde beleidsartikelen;

• • 

  In 2018 volgt (als zelfstandig document) de nieuwe Defensie Cyber Strategie. Hierin wordt de Kamer geïnformeerd over de ontwikkelingen op cyber-gebied. De bijlage cyber vervalt hierdoor bij deze begroting.

• 2. 

  BELEIDSAGENDA «En nu de uitvoering»

Inleiding

In de in maart jl. gepresenteerde Defensienota «Investeren in onze mensen, slagkracht en zichtbaarheid» (Kamerstukken II 2017-2018, 34 919, nr. 1) hebben wij de plannen uiteengezet om de krijgsmacht te moderniseren en het vertrouwen van onze mensen terug te winnen. We investeren in onze mensen, middelen en manieren. In 2019 komt daarvoor structureel € 1,2 miljard extra beschikbaar, waarvan ongeveer € 300 miljoen ten goede komt aan ondersteuning van de krijgsmacht en we meer dan € 200 miljoen besteden aan werkgeverschap en bedrijfsveiligheid. Ruim € 700 miljoen wordt gereserveerd voor investeringen in de modernisering van de krijgsmacht.

De in de Defensienota genoemde plannen zijn leidend voor de samenstelling en de toerusting van de krijgsmacht, die beter is uitgerust om huidige en toekomstige dreigingen het hoofd te bieden. De plannen zijn afgestemd met de Geïntegreerde Buitenland en Veiligheidsstrategie. De verslechterde veiligheidssituatie vraagt steeds meer van Defensie, zowel in het Koninkrijk zelf, als in het kader van de bondgenootschappelijke verdediging (NAVO), de Europese defensiesamenwerking (EU) en in het kader van de tweede hoofdtaak. We moeten opgewassen zijn tegen zeer uiteenlopende dreigingen en daarbij langer kunnen optreden, ook in onverhoopte conflicten met een hoog geweldsniveau.

In dat licht hebben de NAVO-bondgenoten in 2014 afgesproken om in tien jaar tijd de defensie-uitgaven in de richting van de NAVO-norm van twee procent van het bruto binnenlands product (BBP) te bewegen. Op die manier kunnen we gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen voor de bescherming van onze veiligheid. Om hier als Nederland onze bijdrage hieraan te leveren zijn vervolgstappen nodig.

Op basis van de meest recente cijfers van het Centraal Planbureau ontwikkelt het percentage van het bruto binnenlands product (BBP) dat Nederland aan Defensie uitgeeft zich tijdens deze kabinetsperiode als volgt:

Ontwikkeling % BBP dat aan Defensie wordt besteed

Nederland, België, Luxemburg en Slovenië geven, van de Europese NAVO-landen, op dit moment het kleinste BBP-percentage uit aan Defensie. De Europese defensie-uitgaven, waaronder ook die van Nederland, zijn de afgelopen jaren wel fors gestegen.

Bij de recente NAVO-Top in Brussel bleek een duidelijk besef van de bondgenoten dat de huidige veiligheidsdreigingen vragen om een verhoging van de defensie-uitgaven. De veiligheidssituatie vraagt erom dat Europese landen meer verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen veiligheid. Nederland heeft aangegeven het gevoel van urgentie van vervolgstappen te delen in het licht van de ontwikkeling van de internationale veiligheidssituatie en het belang van een evenwichtige transAtlantische lastenverdeling. Ook heeft de NAVO verzocht om een plan voor het uitvoeren van de afspraken tijdens de NAVO-top van Wales.

Prioriteiten

Wat Defensie wil zijn

• • 

  Betrouwbare en betrokken werkgever;

• • 

  Veilige organisatie waar wordt geleerd van fouten;

• • 

  Transparante en zichtbare organisatie in een betrokken samenleving;

• • 

  Goede partner voor onze bondgenoten en strategische partners, civiele autoriteiten, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven;

• • 

  Organisatie met de basis op orde;

• • 

  Kwalitatief en technologisch hoogwaardige organisatie;

• • 

  Informatiegestuurde organisatie;

• • 

  Robuust en wendbaar;

• • 

  Snel inzetbaar op alle geweldsniveaus.

Wat gaan we doen

• • 

  Mensen

Een organisatie met een veilige werkomgeving die het vertrouwen heeft van haar mensen, hen weet te behouden en voldoende nieuwe mensen werft.

• • 

  Middelen

Een informatiegestuurde krijgsmacht die is opgewassen tegen technologisch hoogwaardige tegenstanders en «hybride» dreigingen.

• • 

  Manieren

Een robuuste én wendbare organisatie gericht op samenwerking en vernieuwing.

Zoals in de Defensienota is uiteengezet investeert Defensie de komende jaren in haar mensen, middelen en manieren. Belangrijke onderdelen daarvan zijn de uitvoering van het plan van aanpak «Een veilige defensieorganisatie» (Kamerstukken II 2017-2018, 34 919, nr. 4) en het plan van aanpak behoud en werving (Kamerstukken II 2017-2018, 33 763, nr. 134). Ondertussen blijven we deze kabinetsperiode werken aan de versterking van de operationele gereedheid van de krijgsmacht (zijn we klaar om te doen wat nodig is?) en aan de modernisering van de slagkracht. We brengen daarmee de huidige krijgsmacht op orde. Daarbij kiezen we voor een technologisch hoogwaardige en informatiegestuurde krijgsmacht.

We willen transparant en betrouwbaar zijn in wat we doen, wat we bereiken en wanneer. En we zijn realistisch. Opbouwen kost tijd en plannen zijn niet van vandaag op morgen gerealiseerd. Dit geldt niet alleen voor het gevuld krijgen en houden van de organisatie en de aanschaf van groot materieel. Ook de aanschaf van «gewonere» zaken, zoals munitie en communicatiemiddelen, duurt vaak lang, zelfs als we nu de bestelling doen en producten van de plank aanschaffen. We hebben ook dan bijna altijd te maken met lange wachttijden bij de producent. Dit betekent dat de betaling van deze producten ook op zich laat wachten. Omdat Defensie voor het investeringsartikel beschikt over een ongelimiteerde eindejaarsmarge, kunnen we eventueel budget dat we niet besteden meenemen naar volgende jaren. Dit neemt niet weg dat Defensie alles op alles zet om investeringen zo goed en zo snel mogelijk te realiseren.

In het regeerakkoord geeft het kabinet aan te zullen komen met voorstellen om de voorspelbaarheid en schokbestendigheid van de Defensiematerieelbegroting te vergroten. Hieraan geven we invulling door het instellen van een Defensiematerieelbegrotingsfonds, waarin de uitgaven aan investeringen en de instandhouding daarvan worden opgenomen. Om schokken in de Defensiebegroting als gevolg van valutaschommelingen beter op te kunnen vangen zal de in 2017 gecreëerde valutareserve binnen artikel 6 Investeringen voortaan beschikbaar zijn voor alle investeringsprojecten, inclusief de verwerving F-35. Voorts wordt in de tweede helft van 2018 het vervolgonderzoek naar de prijsontwikkeling bij Defensie afgerond. Na afronding van het onderzoek wordt u hierover geïnformeerd.

In het Wetgevingsoverleg Jaarverslag 2017 (d.d. 20 juni 2018) verzochten de rapporteurs Kamerleden Belhaj en Diks namens de vaste commissie Defensie om met heldere indicatoren beter inzicht te geven in de begrotings- en jaarverslagen. Defensie ziet het gebruik van indicatoren als een goede mogelijkheid om de organisatie beter aan te sturen, daarom moeten deze weloverwogen worden vastgesteld. Daar is tijd en aandacht mee gemoeid. In deze begroting is al een aantal indicatoren opgenomen. Het gaat concreet om het BBP-percentage en de investeringsquote. De werknemerstevredenheid en het ziekteverzuim rapporteren we in de personeelsrapportage, die gelijktijdig met de ontwerpbegroting wordt aangeboden aan de Tweede Kamer. Defensie werkt aan de ontwikkeling van meer indicatoren en zal met de vaste commissie Defensie nadere afspraken maken over hoe vervolg wordt gegeven aan het gebruik en de verdere ontwikkeling hiervan.

Mensen

De Defensienota is duidelijk over wat we willen zijn voor onze mensen: een aantrekkelijke en betrouwbare werkgever met een stevige verankering in de samenleving. Een organisatie met een veilige werkomgeving die het vertrouwen heeft van haar mensen. Een organisatie die haar mensen weet te behouden en voldoende nieuwe mensen werft. Een organisatie waarvoor mensen graag willen werken en met trots kunnen werken. In de personeelsrapportage rapporteren we over de actuele status van het personeelsdomein.

Defensie is in 2018 voortvarend aan de slag gegaan met de uitvoering van de plannen. Deze zijn onderverdeeld in vier meerjarige programma's. Hieronder volgen de prioriteiten binnen deze programma's voor 2019:

Programma personeelsmodel

We ontwikkelen een nieuw personeelsmodel dat bijdraagt aan de ontwikkeling van onze mensen, dat de in-, door- en uitstroom van personeel beter in balans brengt en dat meer duidelijkheid geeft aan onze mensen en zorgt voor meer flexibiliteit voor hen en voor Defensie. We willen daarmee de in-, door- en uitstroom zo goed mogelijk kunnen sturen. In 2019 richten we ons onder meer op:

• • 

  Het creëren van flexibele aanstellingsmogelijkheden en contractvor-men;

• • 

  Het realiseren van een meer flexibel medewerkersbestand zodat we als organisatie wendbaarder worden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het aantrekken van meer reservisten en het werken met andere tijdelijke krachten om knelpunten op te lossen;

• • 

  Het mogelijk maken om langer op een functie te blijven;

• • 

  Het ontwikkelen van meer tijdelijke in- en uitstroommogelijkheden als onderdeel van een loopbaantraject («wisselstroom»);

• • 

  Het herzien van maximale looptijd in rang.

Programma Behoud en Werving

We nemen maatregelen die een bijdrage leveren aan behoud en werving van zowel vast als flexibel personeel. We stimuleren de in-, door- en uitstroom kwantitatief en kwalitatief door onze mensen te helpen bij het creëren van kansen voor, tijdens en na de loopbaan bij Defensie. In 2019 richten we ons onder meer op:

• • 

  Het verder differentiëren van het keurings- en wervingstraject en de aanname- en vooropleidingseisen;

• • 

  Het verder verkorten van de wachttijden zodat mensen eerder bij Defensie kunnen gaan werken;

• • 

  Meer regionale werving en loopbaanontwikkeling, met als doel meer mensen aan te trekken en lokale expertise en samenwerkingsverbanden te realiseren. Hiermee vergroten we ook de zichtbaarheid in de regio;

• • 

  Afspraken met andere overheidsorganisaties en het bedrijfsleven om samen garant te staan voor de opleiding en loopbaan van (potentiële) medewerkers en daarmee meer werkzekerheid te bieden;

• • 

  Het beleggen van meer personele bevoegdheden bij lagere lijncommandanten;

• • 

  Het verder aanpassen en vereenvoudigen van regelgeving;

• • 

  Het versterken van de diversiteit en inclusiviteit van de organisatie.

Programma personeelszorg

We nemen maatregelen die ervoor zorgen dat Defensie een zo veilig mogelijke werkomgeving biedt, waarin onze mensen worden gewaardeerd om wie ze zijn, en waar integer wordt gehandeld. We streven arbeidsomstandigheden na die het personeel optimaal ondersteunen en rekening houden met de verschillende levensfasen en bijbehorende wensen en behoeftes. We bevorderen de duurzame inzetbaarheid van onze mensen en de inzetbaarheid van Defensie door het stimuleren van een gezonde fysieke en mentale levensloop. Ook voorzien we de militaire gezondheidszorg van een stevig nieuw fundament. We willen daarbij weten of we het goed doen en meten daarom de tevredenheid van onze medewerkers. We monitoren hierbij onder meer de werknemerstevre-denheid en het ziekteverzuim.

In 2019 richten we ons binnen het programma onder meer op:

• • 

  Het ontwikkelen van levensfasebewust personeelsbeleid;

• • 

  Het verbeteren van de gezondheidszorg, specifiek de IT en de modernisering van apparatuur;

• • 

  De verdere uitvoering van het plan van aanpak dat is opgesteld naar aanleiding van de evaluatie van het veteranenbeleid in 2016;

• • 

  Een zo veilig mogelijke werkomgeving door te investeren in lerend vermogen, de veiligheidscultuur, de veiligheidsstructuur, de capaciteit en het toezicht.

Programma arbeidsvoorwaarden

Defensie en de centrales voor overheidspersoneel hebben op 20 augustus 2018 een onderhandelaarsakkoord bereikt over nieuwe arbeidsvoorwaarden. Wanneer deze afspraken worden geformaliseerd in een AV-akkoord, gaan ze gelden vanaf 1 oktober 2018. Het onderhandelaarsakkoord bevat afspraken over het pensioenstelsel, loonontwikkeling, toelagen en een nieuw loongebouw. De verbeterde primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden dragen mede bij aan het vertrouwen van het personeel in de organisatie. De nieuwe arbeidsvoorwaarden sluiten beter aan bij de wensen van onze mensen en de eisen die een moderne krijgsmacht stelt.

In 2019 zal dit programma zich richten op de uitwerking en (de start van de) invoering van de afspraken over de nieuwe arbeidsvoorwaarden.

Een veilige werkomgeving

Wij geven prioriteit aan het met elkaar realiseren van een zo veilig mogelijke werkomgeving. Defensie moet een lerende organisatie zijn waar veilig werken de norm is en blijft. In het plan van aanpak «Een veilige defensieorganisatie» zijn maatregelen langs vier sporen aange-kondigd die in samenhang moeten worden beschouwd: strategie, structuur, systeem en cultuur (Kamerstukken II 2017-2018, 34 919, nr. 4). In 2019 gaan we met voorrang verder met het zo snel mogelijk en in samenhang implementeren van de maatregelen uit het plan van aanpak.

Iedere defensiemedewerker heeft een verantwoordelijkheid voor het versterken van de veiligheid. Commandanten zijn primair verantwoordelijk voor een veilige taakuitvoering en krijgen hiervoor de juiste (deskundige) ondersteuning, capaciteit en middelen. Vanaf 2018 is voor vier jaar € 75 miljoen vrijgemaakt om de veiligheidsorganisaties bij alle defensieonderdelen te versterken. Zo zijn in 2018 onder meer de Directie Veiligheid en de Inspectie Veiligheid Defensie opgericht. Ook is er een visitatiecommissie ingesteld. Vanaf 2022 is jaarlijks € 25 miljoen beschikbaar.

In 2019 richten we ons onder meer op:

• • 

  Het inspecteren van alle opleidingen op veiligheidsaspecten en het realiseren van een speciale module veiligheid in alle initiële opleidingen;

• • 

  Het verbeteren van de wijze waarop we nabestaanden en slachtoffers van ongevallen en incidenten betrekken bij de afhandeling van een zaak;

• • 

  Het verbeteren van de sociale veiligheid. Hierbij worden de aanbevelingen betrokken die volgen uit het onderzoek van de commissie Giebels, dat medio oktober 2018 is voltooid.

Middelen

Prioriteiten middelen van de krijgsmacht

• 1. 

  De krijgsmacht blijft veelzijdig inzetbaar omdat de dreigingen zeer verschillend van aard en intensiteit zijn en de veiligheidssituatie continu verandert;

• 2. 

  We moderniseren eerst de wapensystemen die we nu hebben.

Onze tegenstanders beschikken over steeds meer wapens van technologisch hoogwaardige kwaliteit. Hier moeten we een antwoord op hebben, ook om onze mensen zo veilig mogelijk te houden;

• 3. 

  We gaan meer en meer informatiegestuurd optreden met een stevige IT-infrastructuur.

Door te investeren in het moderniseren en vervangen van middelen versterken we onze slagkracht en ons voortzettingsvermogen. We vernieuwen ook. We investeren in capaciteiten die onze informatiepositie en ons omgevingsbewustzijn verbeteren. Met onder andere een stevige IT-infrastructuur wordt informatiegestuurd optreden beter mogelijk.

Tevens investeren we in capaciteiten die ons helpen om huidige en toekomstige dreigingen in het cyber- en informatiedomein beter het hoofd te bieden. Bij onze investeringen werken we altijd conform het Defensie Materieel Proces (DMP), waarbij aandacht wordt besteed aan doeltreffendheid en doelmatigheid van onze investeringen. Bij veel projecten (de niet-gemandateerde projecten) vergelijkt Defensie een aantal alternatieven bovendien met behulp van een kosten-batenanalyse.

We reserveren minimaal 20 procent van de defensiebegroting voor uitgaven aan investeringen, wat de NAVO ook als richtlijn hanteert. Het voortschrijdend vijfjaarsgemiddelde van de geraamde investeringsquote ontwikkelt zich tijdens deze begrotingsperiode als volgt:

Voortschrijdend vijfjaarsgemiddelde geraamde investeringsquote¹

¹ Dit vijfjaarsgemiddelde wordt berekend op basis van het gemiddelde van het desbetreffende jaar en de vier jaar ervoor. Voorbeeld: de investeringsquote (IQ) voor 2019 wordt berekend op basis van het gemiddelde van de gerealiseerde IQ van 2015 (15%), 2016 (16%) en 2017 (17%) en de geraamde IQ voor 2018 (20%) en 2019 (28%).

Bij het verwervingsproces van de middelen passen we artikel 346 VWEU actief toe en laten zo het nationaal veiligheidsbelang meewegen. Ook kiezen we voor de uitgangspunten «snel, tenzij» en «van de plank, tenzij» bij bewezen goede opties («proven technology»). Waar mogelijk laten we de verwerving van niet-defensiespecifieke spullen over aan externe partijen.

De komende jaren werken we hard aan:

• • 

  Vervanging van de M-fregatten samen met België;

• • 

  Vervanging van de mijnenbestrijdingscapaciteit samen met België. We werken aan een innovatief concept van moederplatforms en onbemande mijnenbestrijdingssystemen. Later zijn Maritieme (semi-) autonome systemen voor mijnenbestrijding (een van de PESCO-projecten waaraan we deelnemen) hiervoor van belang;

• • 

  Voorbereiding van de vervanging van de onderzeeboten;

• • 

  Midlife updates van de Bushmaster (pantserwielvoertuig), Fennek (gepantserd verkenningsvoertuig), Pantserhouwitser, CV90 (infanterie-gevechtsvoertuig);

• • 

  De Apache remanufacture en de Chinook vervanging en modernisering. Het aantal Chinooks wordt vergroot;

• • 

  De eerste F-35 gevechtsvliegtuigen worden in Nederland gestationeerd en we maken een begin met het uitfaseren van de F-16.

• • 

  Het versneld invoeren van de Medium Altitude Long Endurance Unmanned Vehicle (MALE UAV). Dit is een capaciteit die langdurig tactische en strategische informatie vanuit de lucht kan vergaren;

• • 

  De air-to-air refueling capaciteit (KDC-10) wordt vervangen door de Multi-Role Tanker Transportvliegtuigen (MRTT). De MRTT-vliegtuigen voor luchttransport en bijtanken in de lucht worden samen met België, Duitsland, Luxemburg en Noorwegen aangeschaft. Ze zijn ook inzetbaar voor humanitaire noodhulp en (medische) evacuaties;

• • 

  De luchtverdedigingssystemen voor schepen worden gemoderniseerd door Evolved Sea Sparrow Missile Block 2 raketten aan te schaffen voor de fregatten en de huidige Goakeeper-snelvuurkanons voor de meeste grote oppervlakteschepen te vervangen;

• • 

  De Surface-to-Surface Missi/es van de fregatten worden vervangen voor het aanvallen van oppervlakteschepen;

• • 

  Defensiebrede Vervanging Operationele Wielvoertuigen (DVOW). In 2019 worden de eerste containers van 1.433 command & control-, verbindings-, werkplaats- en magazijncontainers opgeleverd;

• • 

  Uitbreiding van simulatiecapaciteit ten behoeve van het operationeel systeem. Dit betreft een uitbreiding voor multi ship multi type simulator voor het helikopteroptreden en een levensduurverlenging van mobile combat training centre voor het landoptreden.

Informatiegestuurd optreden, IT en Cyber

Om het informatiegestuurd optreden en ons optreden in het cyber- en informatiedomein te versterken nemen we onder andere de volgende maatregelen:

• • 

  We gaan in stappen sensoren en informatiesystemen in een netwerk aan elkaar koppelen om het informatiegestuurde optreden te verbeteren. In dit kader investeren we ook fors in onze IT-infrastructuur en de inlichtingen-, verzamel- en analysecapaciteit (inclusief MIVD);

• • 

  Aan de hand van een concept van de NAVO werken we samen met partners (onder andere Duitsland) aan het verbeteren van het gezamenlijke informatiegestuurde optreden;

• • 

  We breiden onze cybercapaciteit uit om een grotere rol te kunnen vervullen bij de bescherming van ons land tegen digitale dreigingen. Dit staat ook vermeld in de Geïntegreerde Buitenland en Veiligheids-strategie. Daarnaast vernieuwen we de Defensie Cyber Strategie in samenhang met de Nationale Cybersecurity Agenda;

• • 

  Met het programma Grensverleggende IT (GrIT) vervangen we de IT-infrastructuur, bestaande uit datacenters, netwerken, beveiliging, werkplekken voor toepassingen in Nederland en tijdens inzet;

• • 

  Onder de verantwoordelijkheid van het Ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) richten we een Passenger Information Unit op bij de Koninklijke Marechaussee. Deze heeft tot doel terrorisme en ernstige criminaliteit te voorkomen, op te sporen en te vervolgen door gegevens te controleren van luchtvaartpassagiers. Zo geven we invulling aan de EU-richtlijn hierover.

Ondersteuning krijgsmacht

Om er te kunnen staan als dat nodig is, versterken we ook de internationaal schaarse operationele (gevechts)ondersteuning. Hiervoor is een samenhangend geheel aan maatregelen ontworpen dat is onder te verdelen in de gebieden gevechtsondersteuning, inlichtingen- en waarnemingsmiddelen, bevelvoeringssystemen, logistiek en opleiding en training. Deze maatregelen zijn beschreven in de nota van wijziging op de begrotingsstaat 2018 (Kamerstukken II 2017-2018, 34 775 X, nr. 25). We gaan onder andere:

• • 

  Een nieuw schip voor bevoorrading op zee aanschaffen (Combat Support Ship, CSS);

• • 

  De vlieguren van de jachtvliegtuigen en de helikopters verhogen;

• • 

  Investeren in logistiek en Information Surveillance & Reconnaissance (ISR).

In 2019 komen onder andere de volgende projecten (deels) tot realisatie:

• • 

  Nieuwe gevechtskleding (o.a. DOKS (Defensie Operationeel Kleding-systeem)): militairen die op missie gaan hebben reeds nieuwe gevechtskleding ontvangen. Overige militairen ontvangen vanaf 2019 nieuwe kleding. De uitrusting zal tot 2028 in batches worden uitgeleverd, waarbij voortdurend verbetering mogelijk is;

• • 

  Medevac voor C-130 transportvliegtuigen: in 2019 worden vier stuks palletized high care medevac systemen geleverd voor het vervoer van intensive care patiënten in C-130 transportvliegtuigen. Hiervoor is een leveringscontract afgesloten met Marshall Aerospace & Defence Group (UK);

• • 

  Vervanging communicatiesysteem Compatriot: het verbindingssys-teem compatriot ondersteunt de commandovoering en vuurleiding van het Patriot wapensysteem. De inbouw van de nieuwe communicatiemiddelen in het Patriot-wapensysteem is voltooid. Verificatietesten en uitrol vinden vanaf 2019 plaats;

• • 

  Vervanging handgedragen warmtebeeldkijker: het betreft een vervanging van twee kleine verouderde waarnemingssystemen, de LION en de Cobra. Deze systemen maken optreden mogelijk bij duisternis en onder omstandigheden van verminderd zicht, zoals neerslag en rook. Levering van de beeldkijkers is voorzien vanaf november 2018 (100 stuks) en de rest (1.166 stuks) in batches per kwartaal in de jaren 2019 en 2020;

• • 

  In 2019 worden de acht in 2015 bestelde F-35 toestellen aan Nederlands overgedragen. Zes daarvan, geproduceerd in de fabriek in Ft Worth, Texas (VS), worden afgeleverd op Luke Air Force Base in Arizona voor opleidingsdoeleinden. Twee toestellen, afkomstig uit de F-35 fabriek in Cameri, Italië, komen op vliegbasis Leeuwarden te staan.

Vastgoed

Op vastgoedgebied zijn de inspanningen gericht op de forse opgave om de defensiegebouwen te laten voldoen aan wet- en regelgeving met betrekking tot brandveiligheid en hygiëne en dat achterstanden in onderhoud worden verminderd of weggewerkt. Een nieuw vastgoedplan zal een actueel beeld geven van de stand van zaken met betrekking tot onderhoudsachterstanden, voedsel- en brandveiligheid, keuringsachter-standen, beoogde verbeteringen in de leefomgeving en verduurzaming.

Dit plan biedt ook inzicht in welke prioriteit wordt toegekend aan de verschillende werkzaamheden om het defensievastgoed op orde te krijgen. Dit nieuwe plan zal in 2019 aan de Kamer worden aangeboden.

Om de personele en materiële uitbreidingen te kunnen huisvesten, herijken we onze volledige vastgoedportefeuille. De volgende defensielo-caties blijven in ieder geval open: het Complex Brasserskade in Den Haag, het munitiecomplex in Alphen, de Korporaal van Oudheusdenkazerne in Hilversum, de Joost Dourleinkazerne op Texel, Kamp Nieuw Milligen in Uddel, de Koningin Wilhelminakazerne in Ossendrecht en een groter deel van het Marine Etablissement Amsterdam.

Manieren

Om beter te kunnen inspelen op de steeds veranderende veiligheidssituatie om ons heen is het belangrijk dat we wendbaar zijn. Wendbaarheid is ook van belang om de groei van de organisatie op een goede manier te laten verlopen. Tegelijk is behoefte aan een robuuste krijgsmacht die er staat als dat nodig is.

Onderdeel van deze wendbare en robuuste krijgsmacht is dat kennis en middelen op het juiste moment beschikbaar zijn. We willen een organisatie zijn die slagvaardig te werk gaat - ook in bestuurlijk opzicht. We nemen daarom afscheid van interne regels die ons niet (langer) helpen en vereenvoudigen waar mogelijk. We worden een lerende en innoverende organisatie.

De groei naar een meer adaptieve krijgsmacht vergt het vergroten van wendbaarheid (flexibel, snel) en robuustheid (veilig, er staan als het nodig is) en het beter omgaan met het spanningsveld dat vaak tussen die twee bestaat.

Een adaptieve krijgsmacht speelt snel in op veranderingen in de veiligheidssituatie:

• • 

  We zijn langer en beter in te zetten met behulp van samenwerking (o.a. met ziekenhuizen, onderwijsinstellingen, technologische bedrijven en de inschakeling van reservisten);

• • 

  We blijven innoveren om beter te anticiperen op nieuwe dreigingen en ontwikkelingen;

• • 

  Door aanpassing van onze interne processen (o.a. inkoop en gereedstelling) kunnen we waar en wanneer nodig beschikken over extra capaciteiten.

We kunnen dit niet zonder de samenwerking met onze partners. Wij zijn langer en beter in te zetten door intensieve samenwerking met hen. Hiervoor heeft de organisatie een open karakter waarbij de blik naar buiten is gericht. Dit alles natuurlijk met inachtneming van onze beveiliging van systemen en gegevens.

Samenwerken

We gaan intensiever samenwerken met onze bondgenoten en strategische partners, andere overheidsorganisaties, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven. Dit doen we onder andere op het gebied van personeel, kennis en innovatie, de aanschaf en het onderhoud van materieel en bij oefenen, trainen en inzet.

In het kader van de nationale veiligheid herijken we met Ministerie van JenV de civiel-militaire samenwerking. We zijn ook bezig met het Ministerie van JenV en andere partners om in kaart te brengen welke bijstand (civiele en militaire capaciteiten) nodig is in het kader van nationale crisisbeheersing en de ondersteuning bij rampenbestrijding.

Een voorbeeld is de inzet van Chinooks bij het blussen van grote branden in de zomer van 2018.

Om de militaire samenwerking in de EU te versterken heeft Nederland zich inmiddels gecommitteerd aan deelname aan zeven van de zeventien PESCO (permanent gestructureerde samenwerkingsprojecten. Naast militaire mobiliteit, waarvan Nederland de trekker is, zijn dit projecten op het gebied van maritieme mijnenbestrijding, logistieke netwerken, radiocommunicatie, cyber, medische capaciteiten en een Europees militair trainingscentrum. We werken bovendien actief mee aan het vorig jaar opgezette EU-planningsproces.

De Defensie Industrie Strategie wordt geactualiseerd om de samenwerking met het bedrijfsleven beter te kunnen bestendigen. Het project FRONTDOOR, de toegangspoort voor iedereen die samenwerking zoekt met Defensie, wordt ook verder uitgebouwd.

Innoveren

Defensie innoveert om beter te anticiperen op nieuwe dreigingen en ontwikkelingen en om militairen de juiste middelen te geven zodat zij hun werk in deze uitdagende omstandigheden goed kunnen doen. We geven daarbij voorrang aan onderzoek naar nieuwe dreigingen en kansen. We investeren in kennisopbouw op onder andere het gebied van cyber, informatiegestuurd optreden, slagkracht en nieuwe technologieën als kunstmatige intelligentie, robotica en 3D-printing.

Defensie gaat extra investeren in research en development, mede in het licht van de hiervoor geldende EDA-norm. De uitgaven in het kader van het centrale budget voor defensieonderzoek en technologieontwikkeling (R&D) stijgen van € 72,1 miljoen in 2018 naar € 75,2 miljoen in 2019 en € 77,3 miljoen in 2020 en verder. Naast deze centrale uitgaven worden er ook uitgaven voor onderzoek, technologieontwikkeling en kennistoepassing gedaan ten laste van investeringsprojecten. Deze uitgaven zijn tot nu toe niet meegenomen in de cijfers die aan het Europees Defensie Agentschap (EDA) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) zijn gerapporteerd. In onderstaande tabel is een eerste inschatting opgenomen van deze uitgaven. De precieze uitgaven zullen worden meegenomen in toekomstige EDA-rapportages.

We stellen een nieuwe innovatiestrategie op, die aansluit op de nieuwe manier van werken. We betrekken onze huidige en nieuwe partners om de innovatie te versnellen en versterken. Ook sluiten we aan bij de ontwikkelingen vanuit de EU. Een sterker en autonomer Europa vraagt investeringen om het concurrentievermogen en de innovatie in de Europese defensie-industrie te versterken. De Europese Commissie heeft hiertoe een aantal voorstellen uitgewerkt. Nederland steunt deze voorstellen.

Een van de voorstellen, het European Defence Action Plan (EDAP), is erop gericht om de Europese technologische en industriële defensiebasis en de Europese defensiemarkt te versterken. Onderdeel van het EDAP is het Europees Defensiefonds (EDF) met als doel om lidstaten te stimuleren om meer samen te werken op gebied van onderzoek en ontwikkeling en uiteindelijk ook aanschaf van defensiecapaciteiten. Op deze manier kunnen kosten worden bespaard (schaalvoordeel) en beschikken de lidstaten over capaciteiten en systemen die op elkaar zijn afgestemd (interoperabiliteit).

Voorbeelden van concrete maatregelen voor 2019 in het kader van innovatie zijn:

• • 

  Samen met andere departementen starten we nieuwe gemeenschappelijke cyber onderzoeks- en innovatieprojecten;

• • 

  Met cofinanciering van het Ministerie van EZK voeren we innovatieve technologieprojecten uit;

• • 

  De Faculteit Militaire Wetenschappen stelt een Chief Scientific Advisor (CSA) aan die intermediair wordt tussen de (internationale) academische wereld en Defensie;

• • 

  Er wordt een Cyber Innovation Hub (CIH) opgericht waarin departementen, onderzoeksinstellingen en bedrijven samen aan uitdagingen op het gebied van cyber werken.

Verbeteren operationele gereedheid

In het kader van het herstel van de operationele gereedheid wordt in 2019 verder gewerkt aan de personele gereedheid, de materiële gereedheid en de geoefendheid. Deze drie elementen worden in samenhang bekeken.

Om goed te kunnen oefenen is er personeel en materieel nodig. Zonder voldoende reserveonderdelen kan de materiële gereedheid niet verbeteren, maar zonder voldoende (gekwalificeerd) personeel verbeteren ook de materiele gereedheid en geoefendheid onvoldoende.

In het bijzonder de personele component vergt tijd. Maatregelen uit het plan van aanpak Behoud en Werving moeten leiden tot hoger behoud en hogere instroom van personeel. Daarnaast zorgen we waar nodig voor extra capaciteit door deze in te huren, onderzoeken we of samenwerking met de civiele sector mogelijk is en sluiten we full service onderhoudscontracten met de industrie.

De uitvoering van het plan van aanpak materiële gereedheid werpt zijn vruchten af (Kamerstukken II 2015-2016, 33 763, nr. 109). De voorraadbe-schikbaarheid van alle artikelen is gestegen van 62 procent begin 2016 naar 84 procent halverwege 2018. De aandacht wordt nu verlegd naar de verbetering van de voorraadbeschikbaarheid en leverbetrouwbaarheid van de inzetbaarheidsbepalende reserveonderdelen en repareerbare reserveonderdelen. Ook wordt er in 2019 gewerkt aan de invulling van een aantal randvoorwaarden, zoals beschikbaarheid van infrastructuur, IT-ondersteuning en beschikbaarheid van opleidingen.

In 2019 zal een groot aantal uiteenlopende oefeningen worden uitgevoerd. Voorbeelden van grote oefeningen in 2019 zijn de oefeningen in NAVO-verband Noble Jump en de Alert exercise gevolgd door de Deployment exercise van de flitsmacht. Ter voorbereiding op de EU Battlegroup 2020-II vindt een binationale certificeringsoefening plaats met Duitsland. We nemen deel aan Frisian Flag 2019, Europa's grootste oefening voor jachtvliegtuigen in het hoogste geweldsspectrum.

Voorziene inzet in 2019

Defensie werkt onafgebroken aan de veiligheid van Nederland. Het beroep op de krijgsmacht is groot en aanhoudend. Iedere dag zijn ongeveer vijfduizend militairen actief in het kader van de nationale taken van de krijgsmacht en nog eens hetzelfde aantal is daarvoor gegarandeerd beschikbaar. Daarnaast zijn de afgelopen jaren jaarlijks ruim drieduizend Nederlandse militairen ingezet voor crisisbeheersingsoperaties en de opbouw van lokale veiligheidsorganisaties.

Voor de bondgenootschappelijke verdediging en de geruststellende maatregelen (Enhanced Forward Presence) wordt ook in 2019 een indringend beroep op ons land gedaan. Nederland levert permanente bijdragen in NAVO-verband waaronder op zee (de standing NATO Maritime Groups) en stelt eenheden beschikbaar voor de snelle reactiemachten van de NAVO en de EU. Voor de bescherming van het Koninkrijk is Defensie ook permanent met militaire middelen aanwezig in het Caribisch gebied. De huidige bijdrage aan de VN-missie MINUSMA in Mali wordt per 1 mei 2019 beëindigd (Kamerstukken II 2017-2018, 29 521, nr. 363). In juni heeft het kabinet de Tweede Kamer geïnformeerd over de geïntensiveerde bijdrage aan de NAVO-Resolute Support missie in Afghanistan (Kamerstukken II 2017-2018, 27 925, nr. 630). Het kabinet is voornemens om in de tweede helft van 2018 een besluit te nemen over een mogelijk hernieuwde maritieme inzet en de bijdrage aan de strijd tegen ISIS.

Grondwet, hoofdtaken en inzetbaarheidsdoelen

Defensie beschermt wat ons dierbaar is. De Nederlandse defensie-inspanning is een afgeleide van de Grondwet, het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden en onze internationale verdragsverplichtingen, waaronder het Handvest van de Verenigde Naties, het Noord-Atlantische Verdrag en het EU-Verdrag van Lissabon.

De drie hoofdtaken van Defensie die hieruit voortvloeien zijn:

• 1. 

  Bescherming van het eigen en bondgenootschappelijke grondgebied, inclusief het Caribisch deel van het Koninkrijk;

• 2. 

  Bescherming en bevordering van de internationale rechtsorde en stabiliteit;

• 3. 

  Ondersteuning van civiele autoriteiten bij rechtshandhaving, rampenbestrijding en humanitaire hulp, zowel nationaal als internationaal.

Onderstaande inzetbaarheidsdoelen geven weer met welke capaciteiten Defensie - gegeven de huidige samenstelling en toerusting van de krijgsmacht - invulling kan geven aan deze hoofdtaken. De krijgsmacht heeft daarvoor de beschikking over een «single set of forces». Alle capaciteiten zijn in beginsel inzetbaar voor alle hoofdtaken. Capaciteiten kunnen echter maar voor één taak tegelijk worden ingezet en de inzet van een capaciteit voor de ene taak heeft effect op de gereedheid en inzetmo-gelijkheden voor de andere taken. De vertaling van de inzetbaarheidsdoelen per operationeel commando naar concrete gereedstellingsop-drachten is opgenomen in de opdrachtenmatrix per operationeel commando (zie artikel 2, 3, 4, 5). Deze opdrachtenmatrices vormen de basis voor de sturing en verantwoording van het gereedstellingsproces.

De inzetbaarheidsdoelen op basis van de Defensienota 2018 zijn hieronder weergegeven. Over de realisatie daarvan wordt de Tweede Kamer vertrouwelijk geïnformeerd. Daadwerkelijke inzetmogelijkheden zijn mede afhankelijk van de mate van operationele gereedheid van een capaciteit, de geografische spreiding van Nederlandse inzet en de ondersteuningsmogelijkheden van partnerlanden.

Langdurig twee oppervlakteschepen (afzonderlijk), waarvan één LC-fregat met radarsystemen tevens kan bijdragen aan de bescherming tegen inkomende ballistische raketten van risicolanden; een onderzeeboot; en een mijnenbestrijdingsvaartuig. Vloot en mariniers treden hierbij geïntegreerd op

KONINKLIJKE MARINE

Kortdurend een maritieme taakgroep van vijf schepen waarbij vloot en mariniers geïntegreerd optreden voor het optreden op en vanuit zee in het kader van de bondgenootschappelijke verdediging of crisisbeheersingsoperaties

Kortdurend een bataljon mariniers

SPECIALE EENHEDEN

Permanente capaciteit voor een kortdurende speciale operatie met een korte reactietijd buiten Nederland

Langdurig een eenheid van compagnies-omvang aan een multinationale taakgroep speciale operaties (land of maritiem)

KONINKLIJKE LANDMACHT

Langere tijd kleinere bijdragen

Kortdurend een legerkorpshoofdkwartier voor de aansturing van (multinationale) landoperaties (Duits-Nederlands Legerkorpshoofd kwartier)

Kortdurend capaciteit voor luchtverdediging (Patr/ot-luchtverdedigingssysteem)

¥¥¥¥

• • 

  Tijdens de transitie naar de F-35: kortdurend een groep van vier jachtvliegtuigen

• • 

  Na de invoering van de F-35 langdurig een groep van vier jachtvliegtuigen

Langdurig strategisch en tactisch luchttransport ter ondersteuning van het genoemde optreden op land, op zee en in de lucht

KONINKLIJKE LUCHTMACHT

«i*

Tot de vervanging van de F-n6 kortdurend een groep van acht jachtvliegtuigen of langdurig een groep van vier jachtvliegtuigen

KONINKLIJKE MARECHAUSSEE

Voor het Ministerie van Defensie

Voor het Ministerie van Justitie en Veiligheid (selectie, relevant voor bredere defensie-inzet)

Langdurige civiele politiemissies in inzetgebieden en beperkte inzet voor Stability Policing

ilfcAAl éè'

Langdurig een bijdrage aan de bewaking van de Europese buitengrenzen

Langdurig militaire politiezorgtaken bij inzet en oefeningen buiten NLfo.b.v. Art. 4 Politiewet)

CYBER

nioioioaa wn ¦

IOTOTOJLJU

UJT]

$19

Langdurige ondersteuning van lopende operaties

Uitvoeren van één defensieve en/ of offensieve cyberoperatie

TAKEN TEN BEHOEVE VAN NATIONALE VEILIGHEID¹

Permanent beschikbare capaciteit

jit

Mariniers- en BSB-bijdrage aan het stelsel van speciale eenheden (DSI)

Twee samengestelde eenheden voor havenbeveiliging (Binnen maximaal 6 uur) één CBRN-eenheid

i

<§

Uitvoeren van de wettelijke nationale politietaken door de KMar (inclusief ondersteuning politie)

Twee F-i6’s / F-35’s voor de Quick Reaction Alert (inclusief gevechtsleiding)

Bijdragen aan de bescherming van Nederland tegen digitale dreigingen (cybersecurity)

Een mijnenbestrijdingsvaartuig voor taken op de Noordzee

Coördinatie en aansturing Host Nation Support

Capaciteit uit voortzettingsvermogen²

Twee schepen van de wacht in Nederland ter ondersteuning van civiele autoriteiten

(Binnen maximaal 48 uur) een grondgebonden eenheid (maximaal bataljon) voor bewakingen beveiliging

Tenminste 4.600 militairen voor militaire bijstand en steunverlening (korte reactietijd, inclusief diverse ondersteuning op het gebied van commandovoering, opvang en transport personen, radar, UAV, verbindingen, blushelikopters, genie, logistiek en medische zorg)

KONINKRIJKSTAKEN

Permanent beschikbare capaciteit

Capaciteit uit voortzettingsvermogen³

(Op rotatiebasis) één compagnie in het Caribisch Gebied (Koninklijke Landmacht)

Een KMar-detachement in het Caribisch Gebied

Een schip, marinierscompagnie (Aruba), een mariniersdetachement (Sint Maarten), een bootpeloton, een ondersteuningsschip in het Caribisch Gebied en de Kustwacht Caribisch Gebied

Financiële gevolgen

In onderstaande tabel staan de mutaties ten opzichte van de vastgestelde begroting 2018 (in bijlage 6.2 verdiepingshoofdstuk is dit nader uitgewerkt).

Toelichting

• 1. 

  Met de incidentele suppletoire begroting zijn extra middelen toegevoegd aan de defensiebegroting voor versterking van het grenstoezicht van Sint Maarten.

• 2. 

  Met de 1^e suppletoire begroting zijn o.a. extra middelen uit het regeerakkoord «vertrouwen in de toekomst» toegekend voor het moderniseren en versterken van de slagkracht en het voortzettings-vermogen.

• 3. 

  Vanuit diverse ministeries is budget naar Ministerie van Defensie overgeheveld voor het uitvoeren van activiteiten. Het betreft onder meer de uitbreiding van personele capaciteit voor de Kustwacht Nederland, de bijdragen voor Passagiers Informatie-eenheid Nederland (PI-NL) en de bijdrage voor NATO Communications and Information Agency (NCIA). Per saldo stijgt de begroting van Defensie in 2019 als gevolg van de interdepartementale budgetover-hevelingen met € 2,5 miljoen. Een volledig overzicht van de interdepartementale budgetoverhevelingen is hieronder toegevoegd.

• 4. 

  Kasschuif Investeringen

Ten behoeve van het generale beeld schuift investeringsbudget van 2020 (- € 250 miljoen) en 2021 (- € 25 miljoen) naar 2022 (€ 275 miljoen).

• 5. 

  Kasschuif Pensioenen

De kasschuif Pensioenen (op artikel 10 Apparaat kerndepartement) leidt tot een betere aansluiting van de uitgaven op de nieuwste pensioenramingen.

• 6. 

  Kasschuif Nog onverdeeld

De kasschuif Nog onverdeeld (artikel 12 Nog onverdeeld) zorgt ervoor dat de middelen evenredig gespreid worden over de jaren 2019-2023.

• 7. 

  BIV trekkingsrechten naar BZ en BH&OS

Het budget voor Internationale Veiligheid binnen het artikel Inzet wordt structureel overgeheveld naar de begrotingen van Buitenlandse Zaken en Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Met dit budget worden activiteiten op het terrein van veilig-heidssectorhervorming, rechtsstaatontwikkeling, capaciteitsopbouw en bescherming van diplomaten en ambassades waar dat noodzakelijk is gefinancierd.

• 8. 

  Intensivering Kustwacht Caribisch gebied

Met de maatregel «Intensivering Kustwacht Caribisch gebied» uit het regeerakkoord wordt structureel € 10 miljoen toegevoegd, inclusief prijsbijstelling, voor goede taakuitoefening van de Kustwacht Caribisch gebied.

• 9. 

  Prijsbijstelling regeerakkoord

De prijsbijstelling tranche 2018 is met de 1^e suppletoire begroting 2018 uitgedeeld op basis van de stand ontwerpbegroting 2018 en nota van wijzigingen. Met deze mutatie wordt over de maatregelen uit het regeerakkoord de prijsbijstelling uitgekeerd.

• 10. 

  Bijdrage bestrijding computercriminaliteit

Vanuit de aanvullende post van het Ministerie van Financiën is bij de begroting van de KMar structureel € 0,3 miljoen toegevoegd voor de bestrijding van computercriminaliteit.

• 11. 

  Extrapolatie bijdrage Maritiem Operations Centre (MOC)

Dit betreft de verwerking van de extrapolatie (vanaf 2023) van de met de 1^e suppletoire begroting ontvangen bijdrages voor het Maritiem Operations Centre.

• 12. 

  Middelen aanvullende post t.b.v. arbeidsvoorwaarden

Er zijn middelen overgeheveld vanaf de aanvullende post naar de defensie begroting voor de afspraken over arbeidsvoorwaarden.

• 13. 

  Kasschuif incidentele uitkering

Naar aanleiding van het onderhandelingsresultaat wordt budget ten behoeve van incidentele uitkering van 2019 naar 2018 verschoven.

• 14. 

  Kasschuif exploitatie

Defensie verwacht de RA-middelen voor exploitatie in een ander ritme uit te geven dan aanvankelijk begroot. Met deze kasschuif wordt ervoor gezorgd dat de exploitatiemiddelen weer in het juiste ritme komen.

• 15. 

  Kasschuif investeringen

De verwachte onderrealisatie in 2018 binnen het investeringsartikel wordt via de eindejaarmarge doorgeschoven naar de jaren 2020 en 2021 zodat de investeringsplanning aansluit bij het beschikbare budget.

Overzicht niet-verplichte uitgaven en bestemmingen

Overzicht beleidsdoorlichtingen

Op verzoek van de Tweede Kamer is de defensiebegroting ingericht naar organisatieonderdelen in plaats van beleidsartikelen. Beleidsartikelen zijn normaal gesproken het aanknopingspunt voor beleidsdoorlichtingen. Beleid heeft bij Defensie vaak betrekking op meerdere organisatieonderdelen. Een beleidsdoorlichting kan derhalve onderdelen van verschillende begrotingsartikelen bevatten. Zo worden per beleidsdoorlichting alle gerelateerde uitgaven van Defensie verantwoord. De programmering van de beleidsdoorlichtingen is ondanks de afwijkende ordening van de begroting - conform de Regeling Periodiek Evaluatieonderzoek - dekkend. Dat wil zeggen dat beleidsdoorlichtingen voor de beleidsthema's binnen de gestelde termijn van zeven jaar zijn gepland. In elke beleidsdoorlichting wordt aandacht besteed aan de behaalde (maatschappelijke) effecten. De verantwoording over verrichte activiteiten en geleverde prestaties staat centraal. Indien hierbij de causale relatie tussen de defensie-inzet en de beoogde effecten niet kan worden aangetoond, wordt ingegaan op de plausibiliteit.

Beleidsdoorlichtingen

Realisatie    Planning

2017    2018    2019    2020    2021    2022    2023 Geheel artikel

Artikel / Operationele doelstelling

Artikel 1; Inzet

Budget Internationale Veiligheid    V

Artikel 2; CZSK

Artikel 4; CLSK

Vorming joint Defensie Helikopter

Commando    X

Artikel 6; Investeringen krijgsmacht

IBO Wapensystemen 2015, incl.

professionalisering inkoop    X

Artikel 7; Ondersteuning krijgsmacht door DMO

IBO Wapensystemen 2015, incl.

professionalisering inkoop    X

Artikel 8; Ondersteuning krijgsmacht door DOSCO

Beleidswijzigingen Militaire Gezondheidszorg    X

V = afgehandeld, X = in uitvoering of in planning

Ten opzichte van de begroting 2018 is de programmering op drie punten gewijzigd. De beleidsdoorlichtingen van het Budget Internationale Veiligheid (BIV) en Nationale Veiligheid: samenwerking met civiele partners zijn in 2017 voltooid. Toegevoegd is de beleidsdoorlichting Nederlands-Duitse samenwerkingsverbanden gericht op interoperabiliteit in het informatiedomein in 2023. Er bestaat een aantal samenwerkingsverbanden tussen Nederland en Duitsland gericht op de verbetering van interoperabiliteit in het informatiedomein. Een recent voorbeeld hiervan is de in mei jl. door de Nederlandse en Duitse Minister van Defensie ondertekende Letter of Intent, waarin afspraken staan die moeten leiden tot de digitale integratie van Nederlandse en Duitse landmachteenheden. Onderzoek naar (een van) deze samenwerkingsverbanden zal leiden tot meer inzicht in de best practices en doelmatigheid van deze samenwerkingen.

Overzicht van risicoregelingen

Defensie heeft sinds 2003 een overeenkomst met de Vereniging Verbond van Verzekeraars over de verzekerbaarheid van defensiepersoneel, in het bijzonder voor personeel dat deelneemt aan vredes- en humanitaire operaties. De overeenkomst regelt de verhouding tussen het Ministerie van Defensie en de Vereniging. Het doel hiervan is het wegnemen van belemmeringen die defensieambtenaren in het maatschappelijk verkeer ondervinden door uitsluitingsclausules bij levensverzekeringen die zijn gekoppeld aan de financiering van een woning.

Bij het sluiten van levensverzekeringen en de vaststelling van de hoogte van de premie is geen rekening gehouden met het verhoogde risico op overlijden in geval van deelname aan militaire missies. Zodra defensiepersoneel met een dergelijke levensverzekering bij een bij de Vereniging aangesloten verzekeraar tijdens deelname aan vredes- en humanitaire missies komt te overlijden, zal binnen de kaders van de overeenkomst -ondanks een eventuele molestclausule - tot uitkering worden overgegaan. Dit is van toepassing als de aan de woningfinanciering gekoppelde levensverzekering kleiner is dan € 400.000 per situatie. Defensie vergoedt de verzekeraar de helft, zodra die tot uitkering overgaat.

Er wordt een nulraming gehanteerd. De overeenkomst is potentieel van toepassing op een kleine groep, waarvan de omvang vooraf niet te bepalen is. Er wordt geen aanvullende premie gevraagd aan de uitgezonden defensieambtenaren, er bestaat geen begrotingsreserve. Mocht een beroep worden gedaan op de regeling, dan komt dit ten laste van de defensiebegroting.

De duur van de overeenkomst is vijf jaar met een stilzwijgende verlenging voor onbepaalde tijd met een opzegtermijn van een jaar. De regeling wordt periodiek geëvalueerd. De overeenkomst kent geen plafondwaarde.

• 3. 

  DE BELEIDSARTIKELEN

3.1.  Beleidsartikel 1: InzetAlgemene doelstelling

De krijgsmacht is er voor de verdediging en bescherming van de belangen van het Koninkrijk, alsmede voor de handhaving en de bevordering van de internationale rechtsorde. Tevens ondersteunt de krijgsmacht civiele autoriteiten bij rechtshandhaving, rampenbestrijding en humanitaire hulp, zowel nationaal als internationaal. Om deze taken te kunnen uitvoeren stelt Defensie militaire eenheden gereed die daarvoor kunnen worden ingezet.

Rol en verantwoordelijkheid Minister

De Minister is verantwoordelijk voor het beschikbaar stellen en daadwerkelijk inzetten van eenheden om de veiligheid van het eigen en bondgenootschappelijk grondgebied te handhaven. Verder is de Minister in samenwerking met bondgenoten verantwoordelijk voor de uitvoering van bijdragen aan missies voor conflictpreventie, crisisbeheersing en vredesopbouw, zowel in Europa als daarbuiten. Het Koninkrijk der Nederlanden draagt daarmee bij aan de handhaving en bevordering van de internationale rechtsorde. De eenheden kunnen ook worden ingezet voor nationale taken en het verlenen van (internationale) noodhulp.

Onder Beleidsartikel 1 Inzet wordt een overzicht geboden van de inzet van de krijgsmacht. Dit betreft de bijdragen van Defensie aan crisisbeheersingsoperaties, contributies aan common funded NAVO- en EU-operaties, inzet voor nationale en koninkrijkstaken en overige inzet. Het artikel is daartoe uitgebreid met een niet-financieel overzicht voor de structurele inzet voor nationale en koninkrijkstaken, bijvoorbeeld door de KMar en de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EODD). In Beleidsartikel 1 is ook de begroting opgenomen van de additionele uitgaven voor inzet onder verantwoordelijkheid van de Commandant der Strijdkrachten. In de beleidsartikelen 2 tot en met 5 wordt de taakuitvoering begroot voor zeestrijdkrachten, landstrijdkrachten, luchtstrijdkrachten, de marechaussee en de aan hen gemandateerde inzet, voor zover deze niet valt onder artikel 1.

Beleidswijzigingen

In het begrotingsjaar 2019 zullen de Nederlandse bijdragen aan de volgende missies van start gaan dan wel worden verlengd of beëindigd:

• • 

  Resolute Support (Afghanistan, uitbreiding en verlenging tot en met 31 december 2021);

• • 

  MINUSMA (Mali, beëindiging per 1 mei 2019);

• • 

  EFP (Enhanced Forward Presence, Litouwen, verlenging tot en met 31 december 2020);

• • 

  Inzet Irak incl. strijd tegen ISIS (verlenging tot en met 31 december 2019);

• • 

  European Union Rule of Law Mission in Kosovo (EULEX Kosovo, verlenging tot 14 juni 2020).

• • 

  European Union Training Mission in Mali (EUTM Mali; start per 1 november 2018 tot en met 31 december 2021);

• • 

  European Capacity Building Mission Sahel (EUCAP Sahel; start per 1 januari 2019 tot en met 31 december 2021).

In 2018 wordt nog een besluit voorzien over de verlenging (in 2019) van de lopende missies ATALANTA, UNMISS (na februari 2019) en een aantal kleine missies. Defensie blijft Vessel Protection Detachments (VPD's) inzetten ter bescherming van de koopvaardij. Dit wordt begroot en verantwoord onder overige inzet.

Budgettaire gevolgen van beleid en budgetflexibiliteit

Toelichting op de instrumenten

Het aandeel «juridisch verplicht» heeft betrekking op programma-uitgaven voor levering van goederen en/of diensten ten behoeve van inzet waarvoor Defensie een overeenkomst is aangegaan. Voor 2019 gaat het om 13 procent.

Binnen artikel 1 worden de defensie-uitgaven voor inzet voor internationale veiligheid verantwoord en de uitgaven voor nationale inzet begroot.

De inzet van Defensie voor internationale veiligheid wordt met ingang van 2014 gefinancierd vanuit het Budget Internationale Veiligheid (BIV). Het BIV maakt deel uit van de HGIS. In 2017 is het BIV onderwerp geweest van een beleidsdoorlichting (Kamerstukken II 2016-2017, 31 516, nr. 20). De aanbeveling om de trekkingsrechten van BZ, BH&OS en Defensie structureel te ontvlechten en over te hevelen is gestand gedaan met deze ontwerpbegroting 2019.

De zogenaamde 3D-benadering (Defence, Diplomacy and Development) is het uitgangspunt voor de handhaving en bevordering van de internationale rechtsorde. Om het geïntegreerde karakter te borgen, wordt besluitvorming over het BIV interdepartementaal voorbereid en uitgevoerd. Middelen voor hervorming van de veiligheidssector, beveiliging van diplomaten en ambassades in gebieden waar dat noodzakelijk is, rechtsstaatontwikkeling en capaciteitsopbouw zullen met ingang van deze ontwerpbegroting conform de aanbevelingen van de beleidsdoorlichting BIV structureel worden ontvlochten naar de begrotingen van de Ministeries van BH&OS (€ 30 miljoen per jaar) en BZ (€ 30 miljoen per jaar). Tevens wordt de ontvlechting van de trekkingsrechten Defensie (€ 59,5 miljoen per jaar) in dit kader bewerkstelligd en worden daarom structurele bijdragen aan de artikelen 6, 7, 8 en 10 geleverd.

t/m 2 april

t/m 15 mei

KOSOVO

EULEX Kosovo

EUMMGcofgiP

EUNAVFOR MED Soph-a Operatie Sea Guardian

IIDDEN-OOSTEN

• • 

  EUPOLCORPS

• • 

  EUBAM Rafah

• • 

  UNTSO

• • 

  UNDOF

• • 

  UNIFIL

• • 

  ussc

ZUID-SOEOAN

• • 

  UNMISS

SOMALIË

EUCAP Somalia EUTM Somalia* EuAAVFOR Atalanta

OEGANDA

TOTALE INZET

ion militairen 58 civiele adviseurs

49 politiefunctionarissen/ Koninklijke Marechaussee

MANDAAT

 ¦    EUNAVO

 ¦   VN

 ¦   Overig

F16

J/ schip

BIJDRAGE OVERIGE MISSIES AFRIKA

EUCAP Sahel EUCAP Som.

8 x civiel /    7 x  civiel militair   3 x politie

EUBAM Libya EUNAVFOR 1 x  militair   MED Sophia

3 x civiel    3 x militair

EUNAVFOR UNMISS MED Sophia 6 x militair 3 x militair 15 x  politieACOTA 30 x militair

MIDDEN-OOSTEN

EUTM

Somalia*

6 x militair

EUTM Mali

5 x militair

EUIPC

1 x militair

EUPOl

COPPS

5 x civiel

UNDOF

EUBAM

Rafah

3 x militair

UNIFIL

UNSMIL

1 x politie

operatie sea Guardian**

1 x schip

EUAM Iraq

\ x civiel

UNTSO

12 x militair

USSC

2 x militair

1 x militair

EUROPA

EULEX    EUMM

Kosovo    Georgia

iS x civiel    10 x civiel

5 x politie

LITOUWEN

Overzicht missies

NEDERLANDSE B JDRAGE AAN

MISSIES EN OPERATIES IN 2018

Toelichting uitgaven per missie

Overzicht missies en kleinschalige bijdragen (bedragen x € 1.000)

2019    2020    2021    2022    2023

Resolute support mission (RSM)

29.000

24.000

24.000

10.000

10.120

14.510

Strijd tegen ISIS in Irak (ATF-ME en CBMI)

Inzet Irak

United Nations Multidimensional Integrated Stabilization

Mission in Mali (MINUSMA)    48.000    14.000

Enhanced Forward Presence (EFP)

22.000

22.000

22.000

22.000

22.000

Missies Algemeen

9.000

9.000

9.000

8.500

8.500

Contributies

33.000

33.000

33.000

33.000

33.000

Kleinschalige bijdragen aan missies (< € 2,5 miljoen per jaar)    4.650    4.275    4.100    2.900    2.900

Totaal

170.280

106.275

92.100

76.400

66.400

Toelichting per missie

Resolute Support (Afghanistan)

De Nederlandse inzet wordt uitgebreid en bedraagt dan ca. 160 militairen in Kabul en de noordelijke provincie Balkh, in de omgeving van de stad Mazar-e-Sharif, waar Duitsland de leiding heeft. De Nederlandse inzet is gericht op de advisering van de Afghan National Defence and Security Forces, het trainen en begeleiden van een Afghaanse speciale politie-eenheid, het leveren van medische capaciteit evenals transport en beveiliging. Ook zijn in Mazar-e-Sharif militairen werkzaam in de nationale ondersteuning en in Kabul op het missie-hoofdkwartier. Voorts levert Nederland politie-adviseurs aan Resolute Support. Het budget van ongeveer € 10 miljoen in 2022 is nodig voor de redeployment en het weer inzetbaar maken van het materieel na terugkeer van de missies. Het huidige mandaat van de Nederlandse bijdrage aan Resolute Support loopt tot en met 31 december 2021.

Strijd tegen ISIS

De Nederlandse bijdrage aan Inzet Irak incl. de strijd tegen ISIS zal in 2019 bestaan uit trainers die in Noord-Irak de Iraakse strijdkrachten trainen, inclusief de Koerdische Peshmerga. De bijdrage met 4 F-16's en het ondersteunend detachement voor inzet boven Irak en Oost-Syrië wordt op 31 december 2018 beëindigd, waarna redeployment plaatsvindt.

United Nations Multidimensional Integrated Stabilization Mission in Mali (MINUSMA)

De Nederlandse deelname tot 1 mei 2019 is gericht op een goede en overdraagbare inlichtingenketen. Ook na de stopzetting van de missie blijft Nederland betrokken bij de Sahelregio om dreigingen zoals terrorisme en irreguliere migratie tegen te gaan. De budgetten na 2019 zijn benodigd voor de redeployment en het weer inzetbaar maken van het materieel. Het mandaat van de Nederlandse bijdrage aan MINUSMA loopt tot 1 mei 2019.

Contributies

Nederland draagt met contributies bij aan de gemeenschappelijke uitgaven voor crisisbeheersingsoperaties van de NAVO en de EU. Deze contributies staan los van een eventuele Nederlandse deelname aan een specifieke missie van de NAVO of de EU. Onderdeel van de contributies is ook de jaarlijkse bijdrage aan de Strategic Airlift Capability (SAC) C-17, gehuisvest op Papa Air Base te Hongarije. Dit is een internationaal samenwerkingsverband van tien NAVO-lidstaten.

Kleinschalige bijdragen

In onderstaand overzicht staan de kleinschalige Nederlandse bijdragen met een financiële omvang van minder dan € 2,5 miljoen per jaar. De personele omvang van de missies varieert in tijd gedurende de missie van 0 tot de maximale omvang. Over de eventuele verlenging van de overige kleinschalige bijdragen in 2019 wordt dit najaar een besluit genomen, net zoals de verlenging van UNMISS na eind februari 2019.

Overzicht kleinschalige bijdragen 2019

Opbouw regionale vredeshandhavingscapaciteit

Programma's voor regionale vredeshandhavingscapaciteit worden door derden (met name door het Ministerie van Buitenlandse Zaken) gefinancierd en mede door Defensie uitgevoerd.

Africa Contingency Operations Training and Assistance (ACOTA)

Het ACOTA-samenwerkingsprogramma draagt bij aan de versterking van de capaciteit van Afrikaanse partnerlanden, zodat zij kunnen deelnemen aan multinationale operaties onder leiding van de VN of Afrikaanse Unie. Nederland zet enkele tientallen militairen in voor verschillende trainingen. Defensie neemt tot 1 oktober 2020 deel aan dit programma.

Toelichting op nationale inzet

Structurele nationale taken

Defensie voert structurele taken uit ten behoeve van civiele overheden. De financiële middelen van deze structurele taken zijn opgenomen in de verschillende begrotingsartikelen van Defensie. Deze structurele taken zijn vastgelegd in wet- of regelgeving, inclusief ministeriële besluiten, maar ook convenanten of arrangementen. Onder de structurele taken vallen de taken van de KMar, de Kustwachten in Nederland en het Caribisch gebied, luchtruimbewaking, de Bijzondere Bijstandseenheden en de Explosieven-opruiming.

Militaire bijstand en steunverlening (Financiering Nationale Inzet Krijgsmacht (FNIK))

Defensie verleent militaire bijstand voor de handhaving van de openbare orde en veiligheid en voor de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde. Deze inzet wordt bekostigd vanuit dit artikel via de afspraken over de FNIK. Deze bijstand wordt zowel door de KMar geleverd als door andere eenheden van Defensie. Daarnaast wordt bijstand verleend in geval van een ramp of crisis, of de vrees voor het ontstaan daarvan.

De tabel indicatieve inzet voor 2019 geeft de geprognosticeerde nationale inzet weer. Over de hele linie genomen is er een lichte stijging zichtbaar in de aantallen.

Indicatieve inzet in 2019

Toelichting op ontvangsten

De ontvangsten hebben betrekking op de eventuele vergoedingen van de EU, NAVO en VN-partners voor de door Nederland geleverde diensten of ingezette personele en materiële middelen. Ook wordt de bijdrage van de reders voor de inzet van VPD's hier geraamd. Er vloeien ontvangsten voort uit missies waarbij vooraf overeengekomen afspraken met partnerlanden zijn gemaakt, zoals CBMI en ATFME.

3.2. Beleidsartikel 2: Taakuitvoering zeestrijdkrachten

Algemene doelstelling

De zeestrijdkrachten leveren operationeel gerede maritieme expeditionaire capaciteit, zowel vloot als mariniers, voor nationale en internationale operaties.

Rol en verantwoordelijkheid Minister

De Minister is verantwoordelijk voor de vaststelling van de omvang en samenstelling van de zeestrijdkrachten alsmede de (mate van) gereedheid van maritieme eenheden. Het Commando Zeestrijdkrachten (CZSK) is verantwoordelijk voor het operationeel gereedstellen en in stand houden van deze eenheden. De zeestrijdkrachten zijn inzetbaar voor zowel internationale als nationale taken.

Om de inzetbaarheidsdoelen te bereiken worden de volgende capaciteiten en inzetbare eenheden van het CZSK gereed gesteld.

CZSK

Beleidswijzigingen

Met het regeerakkoord «Vertrouwen in de toekomst» heeft het kabinet besloten de investeringen in Defensie fors op te voeren. De investering loopt op tot ruim € 1,5 miljard per jaar. De doelstellingen zijn in detail beschreven in de Defensienota. De volgende beleidswijzigingen voor de aankomende begrotingsperiode vloeien hieruit voort voor het Commando Zeestrijdkrachten.

Uitbreiden van de capaciteit voor mijnenbestrijding De mijnenbestrijdingscapaciteit van de krijgsmacht wordt verder uitgebreid met onbemande mijnenbestrijdingssubsystemen en verken-ningssystemen. Hierdoor beschikt de krijgsmacht over een innovatieve mijnenbestrijdingscapaciteit die kan worden ingezet voor taken op de Noordzee. Hiermee wordt tevens het voorzettingsvermogen gecreëerd om een (expeditionaire) inzet-as met conventionele mijnenbestrijdingsvaar-tuigen in te vullen. Bovendien worden met de innovatieve capaciteit noodzakelijke ervaringen opgedaan voor de vervanging van de huidige zes mijnenbestrijdingsvaartuigen, die in een binationaal project met België worden vervangen.

Oprichten van een Fleet Marine Squadron

Een nieuwe vaste eenheid, bestaande uit mariniers en vlootpersoneel, het Fleet Marine Squadron (FMS) wordt geformeerd ten behoeve van taken als beveiliging koopvaardij, boarding en militaire assistentie (waaronder de taken op Sint Maarten). Hierdoor wordt de gereedheid van de bestaande Marine Combat Groups (MCG's) vergroot omdat het personeel van de MCG's niet meer ingezet wordt voor deze taken. Het FMS moet deze taken vanaf 2021 gaan uitvoeren.

Versterken capaciteit voor Bevoorrading op zee De capaciteit voor het Bevoorraden op zee wordt versterkt door het verwerven van aanvullende maritieme bevoorradingscapaciteit, het Combat Support Ship (CSS). Met deze capaciteit kan aaneengesloten inzet van een maritieme taakgroep en een volledig gereedstellingsprogramma worden gegarandeerd. Vanaf 2023 wordt zo het voortzettingsvermogen van maritieme operaties vergroot en wordt de maritieme bevoorradingscapaciteit duurzaam gegarandeerd.

Verbeteren materiële instandhouding en opleidingen De onderhoudscapaciteit en materieel-logistieke gevechtsondersteuning wordt versterkt door uitbreiding van de materieelsdienst met circa 100 functies. Daarnaast wordt de capaciteit voor het verzorgen van opleidingen en individuele training voor het operationele personeel uitgebreid, door aanschaf van extra leermiddelen, het uitbesteden van opleidingen en een beperkte formatie uitbreiding. Het is de verwachting dat dit in de periode 2019-2021 gereed is.

Versterken inlichtingen- en waarnemingsmiddelen en bevelvoerings-systemen

De C4ISR-capaciteit (Command, Control, Communications, Computers and Intelligence (Surveillance and Reconnaissance)) wordt verder versterkt. Dit betekent dat de capaciteit voor inlichtingenverwerking op het maritiem hoofdkwartier wordt uitgebreid, dat de inlichtingenketen versterkt wordt met cyberkennis, dat de maritieme datalink-capaciteit wordt vergroot en dat bestaande databases en applicaties worden verbeterd en uitgebreid. Het is de verwachting dat dit in de periode 2019-2021 gereed is.

Kustwacht voor het Caribisch gebied

Het Nederlandse deel van het budget voor de Kustwacht Caribisch gebied is per 2018 overgegaan van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) naar de begroting van Defensie (Kamerstukken II 2017-2018, 34 775 X, nr. 25). Deze middelen zijn opgenomen in artikel 2 Taakuitvoering zeestrijdkrachten en zijn exclusief bestemd voor Kustwacht Caribisch gebied. Daarnaast wordt uit het regeerakkoord structureel € 10 miljoen toegevoegd aan artikel 6 Investeringen om een goede taakuitoefening mogelijk te maken. Ook deze middelen zijn exclusief bestemd voor Kustwacht Caribisch gebied.

Budgettaire gevolgen van het beleid en budgetflexibiliteit

Artikel 2 Taakuitvoering Zeestrijdkrachten (bedragen x € 1.000)

¹ De uitgaven voor overige personele exploitatie zijn in 2017 en 2018 verantwoord onder de materiële exploitatie.

Toelichting op de instrumenten

Het aandeel «juridisch verplicht» heeft betrekking op programma-uitgaven voor levering van goederen en/of diensten waarvoor Defensie een overeenkomst is aangegaan en op de apparaatsuitgaven die voor het merendeel uit personele uitgaven bestaan. Voor 2019 gaat het om 75 procent.

Gereedstelling

De geraamde uitgaven voor gereedstelling worden gedaan voor opwerken oefenactiviteiten. Een deel van de uitgaven voor gereedstelling zijn gerelateerd aan de vlieguren en vaardagen van de kustwacht in Nederland en de kustwacht in het Caribisch gebied.

Instandhouding

De geraamde uitgaven voor instandhouding van materieel betreffen het onderhoud van wapensystemen (wapensysteemlogistiek), walinstellingen en procesgebonden installaties en de herbevoorrading van operationele en ondersteunende eenheden (ketenlogistiek).

Personele uitgaven

De personele uitgaven bestaan hoofdzakelijk uit salarissen, sociale lasten en uitgaven voor toelagen en reiskosten woon-werkverkeer. De overige personele exploitatie bestaat uit opleidingen, werving, dienstreizen en de overige personeelsgebonden uitgaven.

Materiële uitgaven

De overige materiële exploitatie bestaan voornamelijk uit niet-(wapen) systeem gebonden artikelen en diensten, geneeskundige diensten, catering, kennistoepassing en voorlichting.

Groene Draeck

De Groene Draeck is in 1957 door de Nederlandse bevolking aan toenmalig kroonprinses Beatrix geschonken. De Staat gaf bij deze gelegenheid mede het onderhoud van de Groene Draeck als geschenk. De uitgaven voor het onderhoud aan de Groene Draeck betreffen met name personele uitgaven en worden daarom onder dit instrument begroot. Naar aanleiding van het second opinion onderzoek bij brief van 2 juni 2016 (Kamerstukken II, 2015-2016, 34 300 X, nr. 110) en de motie Van der Burg (Kamerstukken II, 2015-2016, 34 300-I, nr. 6) heeft de Minister-President, mede namens de Minister van Defensie, gemeld dat het jaarlijkse onderhoudsbudget naar € 87.000 is bijgesteld. De uitvoering van het onderhoud blijft bij het Ministerie van Defensie zolang Prinses Beatrix gebruik maakt van de Groene Draeck.

Daarbij is aangegeven dat de daadwerkelijke uitgaven over de jaren heen fluctueren. Gestuurd wordt op het niet overschrijden van het totale bedrag (€ 435.000 over een periode van vijf jaar (2016 t/m 2020), gemiddeld € 87.000 per jaar). Dit gemiddelde is geëxtrapoleerd naar 2023. Dit betreft het hieronder gepresenteerde begrote budget.

Kustwacht Caribisch gebied

De Kustwacht is belast met de maritieme rechtshandhaving in het Caribische deel van het Koninkrijk. Bestrijding van de handel in drugs, de bestrijding van vuurwapensmokkel en de bestrijding van mensenhandel, mensensmokkel en illegale immigratie hebben prioriteit. Daarnaast levert de Kustwacht een belangrijke bijdrage aan de veiligheid op het water door het uitvoeren van zoek- en reddingsoperaties en visserij-, scheepvaart- en milieu-inspecties. De Kustwacht functioneert op basis van de Rijkswet Kustwacht. Het jaarplan en jaarverslag doorlopen een separaat besluitvormend (door de Rijksministerraad) en parlementair proces, waarbij inzicht wordt gegeven in taken, middelen en procesindicatoren. Het jaarplan wordt voorbereid door de Kustwachtcommissie, die is samengesteld uit vertegenwoordigers van de vier landen en één keer per jaar bijeenkomt. De Rijksministerraad stelt het jaarplan van de Kustwacht vast.

Tot en met 2017 werden de uitgaven verantwoord in de begroting van Koninkrijksrelaties. Vanaf dit jaar wordt de Kustwacht grotendeels vanuit de defensiebegroting gefinancierd. Het betreft de volgende uitgaven en ontvangsten:

Uitgaven en ontvangsten Kustwacht Caribisch gebied (bedragen x € 1.000)

De exploitatie van de Kustwacht wordt voor 69% gefinancierd vanuit de defensiebegroting. Aruba, Curagao en Sint Maarten dragen achteraf de overige 31% bij, respectievelijk 11%, 16% en 4%. De ontvangsten betreffen de bijdragen van de landen aan de Kustwacht over het voorafgaande jaar. Uitzondering op deze medefinanciering zijn de inzet van Defensiemid-delen en de luchtverkenningscapaciteit, die volledig vanuit de defensiebegroting worden bekostigd. Aruba, Curagao en Sint Maarten dragen hier niet aan bij.

Voor het Lange Termijn Plan Kustwacht Caribisch Gebied is in het regeerakkoord vanaf 2018 per jaar € 10 miljoen beschikbaar gesteld. Met de toevoeging van deze structurele middelen kan worden begonnen met noodzakelijke vervangingsinvesteringen. Defensie is inmiddels vanuit de «Nederlandse bijdrage» gestart met de verwervingstrajecten voor een nieuwe luchtverkenningscapaciteit en een walradar voor de Benedenwinden. Over de gezamenlijke financiering van het volledige Lange Termijn Plan zijn de landen van het Koninkrijk nog in overleg.

Kustwacht Nederland

De Kustwacht Nederland is een nationale organisatie, waarvan het Ministerie van lenW het coördinerend ministerie is. In bijlage 3 van de begroting van het Infrastructuurfonds is de overzichtsconstructie Kustwacht Nederland opgenomen. Daarin staat hoe de uitgaven met betrekking tot de Kustwacht Nederland worden begroot op de verschillende hoofdstukken van de rijksbegroting.

Investeringen zeestrijdkrachten

Naast de exploitatie-uitgaven, die in de tabel budgettaire gevolgen van beleid zijn opgenomen en in dit artikel worden toegelicht, worden er voor de zeestrijdkrachten ook investeringen gedaan. Onderstaande tabellen tonen de investeringsprojecten van CZSK voor de planperiode van vijftien jaar, onderverdeeld naar realisatiefase, onderzoeksfase en voorbereidingsfase. Dit betreft de uitgaven voor de investeringsprojecten. Als een project wijzigingen in de exploitatie-uitgaven tot gevolg heeft, dan is dit onderdeel van het budget van het betreffende investeringsproject. De investeringsprojecten worden integraal toegelicht bij beleidsartikel 6 Investeringen.

Projecten in realisatiefase (in miljoenen euro)

Vervanging Harpoon

Missile (surface-to-surface 100-250

missile)    miljoen    Commercieel    vertrouwelijk

Vervanging MK46    100-250

Lightweight Torpedo    miljoen    Commercieel    vertrouwelijk

Verwerving Torpedo Defensiesysteem    100-250

(vlootbreed)    miljoen    Commercieel    vertrouwelijk

Projecten in onderzoeksfase

3.3. Beleidsartikel 3: Taakuitvoering landstrijdkrachten

Algemene doelstelling

De landstrijdkrachten leveren operationeel gerede grondgebonden expeditionaire capaciteit voor nationale en internationale operaties.

Rol en verantwoordelijkheid Minister

De Minister is verantwoordelijk voor de vaststelling van de omvang en samenstelling van de landstrijdkrachten alsmede de mate van gereedheid van de grondgebonden eenheden. Het Commando Landstrijdkrachten (CLAS) is verantwoordelijk voor het operationeel gereedstellen en in stand houden van de eenheden. De landstrijdkrachten zijn inzetbaar voor zowel internationale als nationale taken.

Om de inzetbaarheidsdoelen te bereiken worden de volgende capaciteiten en inzetbare eenheden van het CLAS gereed gesteld.

Beleidswijzigingen

Met het regeerakkoord «Vertrouwen in de toekomst» heeft het kabinet besloten de investeringen in Defensie fors op te voeren. De investering loopt op tot ruim € 1,5 miljard per jaar. De doelstellingen zijn in meer detail beschreven in de Defensienota. De volgende beleidswijzigingen voor de aankomende begrotingsperiode vloeien hieruit voort voor het Commando Landstrijdkrachten.

Versterken van luchtverdedigingscapaciteit

De grondgebonden luchtverdedigingscapaciteit voor de (zeer) korte afstand (Very Short Range Air Defence (VSHORAD)) wordt ontdubbeld⁴. Dit leidt tot een verbeterde beschikbaarheid en toenemende professionalisering van zowel het Man-Portable Air-Defence system (MANPAD) als de Army Ground Based Air Defence Systems (AGBADS)-capaciteit, die in staat is om eenheden van het CZSK en CLAS te beschermen. De MANPAD-capaciteit is een hoog-mobiele luchtverdedigingscapaciteit met voorwaarschuwing tegen moderne laagvliegende doelen.

Versterken van de Role 1 en Role 2 capaciteit

Het versterken van de Role 1 capaciteit draagt bij aan het herstellen van het Operationeel Gezondheidszorg Systeem. De versterking vindt plaats bij de manoeuvre-brigades. Met de versterking van de Role 2capaciteit bij 400 Geneeskundig bataljon beschikt het CLAS over een Role 2 Medical Treatment Facility (hospitaalfunctie) die zelfstandig kan optreden, waardoor de schaarse geneeskundige middelen effectiever in kunnen worden gezet.

Versterken grondgebonden vuursteun-capaciteit De huidige capaciteit voor grondgebonden vuursteun wordt weer ontdubbeld⁵ en bovendien wordt een deel van de pantserhouwitsers die in de verkoop stonden, weer in het bestand opgenomen. Dankzij deze maatregelen komen meer vuursteunmiddelen beschikbaar voor de gereedstelling van eenheden en voor de gelijktijdige of langdurige inzet in missies.

Budgettaire gevolgen van het beleid en budgetflexibiliteit

Artikel 3 Taakuitvoering Landstrijdkrachten (bedragen x € 1.000)

¹ De uitgaven voor overige personele exploitatie zijn in 2017 en 2018 verantwoord onder de materiële exploitatie.

Personele uitgaven

De personele uitgaven bestaan hoofdzakelijk uit salarissen, sociale lasten en uitgaven voor toelagen, reiskosten woon-werkverkeer, activiteit gebonden (oefen)toelagen. De overige personele exploitatie bestaat uit opleidingen, werving, dienstreizen en de overige personeelsgebonden uitgaven.

Materiële uitgaven

De overige materiële exploitatie bestaat voornamelijk uit niet-(wapen)systeemgebonden artikelen en diensten, geneeskundige diensten, catering, kennistoepassing en voorlichting.

Investeringen landstrijdkrachten

Naast de exploitatie-uitgaven, die in de tabel budgettaire gevolgen van beleid zijn opgenomen en in dit artikel worden toegelicht, worden er voor de landstrijdkrachten ook investeringen gedaan. Onderstaande tabellen tonen de investeringsprojecten van CLAS voor de planperiode van 15 jaar, onderverdeeld naar realisatiefase, onderzoeksfase en voorbereidingsfase. Dit betreft de uitgaven voor de investeringsprojecten. Als een project wijzigingen in de exploitatie-uitgaven tot gevolg heeft, dan is dit onderdeel van het budget van het betreffende investeringsproject. De investeringsprojecten worden integraal toegelicht bij beleidsartikel 6 Investeringen.

Projecten in onderzoeksfase

Geen

Projecten in voorbereidingsfase

3.4. Beleidsartikel 4: Taakuitvoering luchtstrijdkrachten

Algemene doelstelling

De luchtstrijdkrachten leveren lucht- en grondgebonden capaciteit voor nationale en internationale operaties.

Rol en verantwoordelijkheid Minister

De Minister is verantwoordelijk voor de vaststelling van de omvang en de samenstelling van de luchtstrijdkrachten en van de mate van gereedheid van de luchtstrijdkrachten.

Het Commando Luchtstrijdkrachten (CLSK) is verantwoordelijk voor het operationeel gereedstellen en in stand houden van de lucht- en grondgebonden capaciteit van de krijgsmacht. De luchtstrijdkrachten zijn inzetbaar voor zowel expeditionaire taken als nationale taken.

Om de inzetbaarheidsdoelen te bereiken worden de volgende capaciteiten en inzetbare eenheden van het CLSK gereed gesteld.

CLSK

ondersteuning

Beleidswijzigingen

Met het regeerakkoord «Vertrouwen in de toekomst» heeft het kabinet besloten de investeringen in Defensie fors op te voeren. De investering loopt op tot ruim € 1,5 miljard per jaar. De doelstellingen zijn in detail beschreven in de Defensienota. De volgende beleidswijzigingen voor de aankomende begrotingsperiode vloeien hieruit voort.

Vergroten inzetbaarheid jachtvliegtuigen

Door het verruimen van het gereedstellingsbudget voor de jachtvliegtuigen wordt het mogelijk het oefenprogramma van de F-16 uit te breiden en de inzetbaarheid te herstellen in de volle breedte van het takenspectrum. Hierdoor neemt de operationele gereedheid van de krijgsmacht toe en wordt tevens het voortzettingsvermogen t.b.v. missies beter gewaarborgd.

Daarnaast start de transitie van F-16 naar F-35 gedurende deze begro-tingsperiode. De transitie naar de F-35 heeft een grote impact op CLSK. De expeditionaire taakstelling voor de F-16 wordt vanaf 2020 afgebouwd naar vier kortdurend in 2021 en tegelijkertijd wordt voor de F-35 gepland om eind 2021 de status Initial Operational Capable te behalen. In de periode van 2019 tot 2025 wordt de F-16 vloot en de vulling van de bijbehorende organisatie af- dan wel omgebouwd. Begin 2019 arriveert de eerste van zes nieuwe F-35's op het Pilot Training Center in Luke Air Force Base (VS) teneinde de vliegertraining in 2019 aan te kunnen vangen. Eind 2019 begint de opbouw van de F-35 vloot op vliegbasis Leeuwarden.

Vergroten inzetbaarheid helikopters

Het aantal vlieguren van alle helikoptertypes wordt structureel uitgebreid. Hierdoor neemt de beschikbaarheid van de helikopters en de geoefendheid van de bemanningen toe. Dit vergroot het voortzettingsvermogen en de beschikbaarheid van de helikopters. Eenheden die met helikopters opereren, zoals de luchtmobiele bataljons en het Korps Mariniers en de schepen/vlooteenheden, raken daardoor beter getraind.

Daarnaast start in 2019 het vervangings- en moderniseringsprogramma voor de Chinook en wordt de vloot met drie toestellen uitgebreid. Gedurende de transitieperiode, die duurt tot begin 2022, heeft CLSK minimaal één toestel minder ter beschikking voor het operationele gereedstellingsproces.

Langer doorvliegen Cougar

De eerder voorgenomen uitfasering van de Cougar is herroepen. Hierdoor kan de Cougar tot 2023 onder andere gebruikt worden om taken over te nemen van de NH-90 in het maritieme domein, in verband met beperkte beschikbaarheid van de NH-90. Daarnaast kan een eerste aanvang worden gemaakt met het ontwikkelen, trainen en uitvoeren van SOF-air gerelateerde taken. Vanaf 2023 tot en met 2030 wordt de Cougar naar verwachting gebruikt ter ondersteuning van de speciale strijdkrachten.

Versneld invoeren van de MALE UAV

De Nederlandse krijgsmacht verkrijgt met de Medium Altitude Long Endurance Unmanned Aerial Vehicle (MALE UAV) een capaciteit die langdurig tactische en strategische informatie vanuit de lucht kan vergaren waardoor eigen en bondgenootschappelijke troepen een eerdere en betere informatiepositie hebben en sneller en beter politieke en militaire besluitvorming kan plaatsvinden. Nederlandse eenheden worden ook minder afhankelijk van bondgenoten die andere prioriteiten kunnen stellen dan het belang van Nederlandse eenheden. De capaciteit versterkt ook de positie van de inlichtingendienst in het internationale domein. In 2018 is de verwerving gestart van de MALE-UAV capaciteit. Naar verwachting beschikt Defensie over de initiële capaciteit vanaf 2020, waardoor de kwaliteit van de inlichtingenondersteuning van missies toeneemt.

Aanhouden Gulfstream

De Gulfstream IV, die wordt gebruikt voor niet-operationeel personentransport, wordt niet uitgefaseerd per 1 januari 2019 maar vliegt langer door en zal worden vervangen.

Vervanging KDC-10

In 2019 vangt de transitie van de KDC-10 naar de Multi Role Tanker Transport (MRTT) aan, hetgeen effect zal hebben op de urenverdeling voor strategisch transport en Air to Air refuelling (AAR). De eerste KDC-10 wordt eind 2019 uitgefaseerd, waardoor minder vlieguren worden gemaakt. Het tekort aan strategisch luchttransport wordt zoveel als mogelijk in 2019 ingevuld met inhuur, maar het risico blijft bestaan dat mogelijk niet aan de volledige behoefte kan worden voldaan.

Budgettaire gevolgen van het beleid en budgetflexibiliteit

Artikel 4 Taakuitvoering Luchtstrijdkrachten (bedragen x € 1.000)

¹ De uitgaven voor overige personele exploitatie zijn in 2017 en 2018 verantwoord onder de materiële exploitatie.

Toelichting op de instrumenten

Het aandeel «juridisch verplicht» heeft betrekking op programma-uitgaven voor levering van goederen en/of diensten waarvoor Defensie een overeenkomst is aangegaan en op de apparaatsuitgaven die voor het merendeel uit personele uitgaven bestaan. Voor 2019 gaat het om 72 procent.

Gereedstelling

De geraamde uitgaven voor gereedstelling worden gedaan voor opwerken oefenactiviteiten.

Instandhouding

De geraamde uitgaven voor instandhouding van materieel betreffen het onderhoud van wapensystemen (wapensysteemlogistiek). De instandhou-dingsuitgaven van het Logistiek Centrum Woensdrecht zijn hierin opgenomen. Naast uitgaven voor de diverse ondersteunende installaties gaat het om uitgaven voor de instandhouding van de wapensystemen.

Personele uitgaven

De personele uitgaven bestaan hoofdzakelijk uit salarissen, sociale lasten en uitgaven voor toelagen en reiskosten woon-werkverkeer. De overige personele exploitatie bestaat uit opleidingen, werving, dienstreizen en de overige personeelsgebonden uitgaven.

Materiële uitgaven

De overige materiële exploitatie bestaat voornamelijk uit niet-(wapen) systeem gebonden artikelen en diensten, geneeskundige diensten, catering, kennistoepassing en voorlichting en de specifieke wapensys-teemgebonden opleidingen.

Investeringen luchtstrijdkrachten

Naast de exploitatie-uitgaven, die in de tabel budgettaire gevolgen van beleid zijn opgenomen en in dit artikel worden toegelicht, worden er voor de luchtstrijdkrachten ook investeringen gedaan. Onderstaande tabellen tonen de investeringsprojecten van CLSK voor de planperiode van vijftien jaar, onderverdeeld naar realisatiefase, onderzoeksfase en voorbereidingsfase. Dit betreft de uitgaven voor de investeringsprojecten. Als een project wijzigingen in de exploitatie-uitgaven tot gevolg heeft, dan is dit onderdeel van het budget van het betreffende investeringsproject. De investeringsprojecten worden integraal toegelicht bij beleidsartikel 6 Investeringen.

Projecten in realisatiefase (in miljoenen euro)

Projecten in onderzoeksfase

Geen

Projecten in voorbereidingsfase

3.5. Beleidsartikel 5: Taakuitvoering Marechaussee

Algemene doelstelling

De Koninklijke Marechaussee (KMar) voert politietaken uit op grond van de Politiewet 2012 (PVV). Deze taak wordt zowel nationaal als internationaal en tijdens missies uitgevoerd. Daarnaast levert de KMar capaciteit aan de CDS voor deelname aan (militaire) missies waarbij de KMar andere taken uitvoert dan die in de Politiewet (PVV) zijn opgedragen.

Rol en verantwoordelijkheid Minister

De Minister is beheersverantwoordelijk en verantwoordelijk voor de vaststelling van de omvang, samenstelling en de vereiste mate van gereedheid van de KMar. De uitvoering is opgedragen aan de KMar. Het gezag over de KMar berust bij meerdere ministeries. Afhankelijk van de betreffende taak zijn dat de Ministeries van Justitie en Veiligheid (inclusief de DG migratie, het Openbaar Ministerie en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid), Buitenlandse Zaken, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Defensie.

In artikel 4 van de Politiewet 2012 wordt de KMar de onderstaande taken opgedragen;

• • 

  Bewaken en beveiligen van koninklijke paleizen, ambassades in risicogebieden⁶, de Nederlandsche Bank en militaire objecten en personen;

• • 

  De uitvoering van de politietaak ten behoeve van Nederlandse en andere strijdkrachten, alsmede internationale militaire hoofdkwartieren, en ten aanzien van tot die strijdkrachten en hoofdkwartieren behorende personen;

• • 

  De uitvoering van de politietaak op plaatsen onder beheer van Onze Minister van Defensie, op verboden plaatsen die krachtens de Wet bescherming staatsgeheimen ten behoeve van de landsverdediging zijn aangewezen, alsmede op het terrein van de ambtswoning van Onze Minister-President;

• • 

  Politietaken op en beveiliging van burgerluchtvaartterreinen;

• • 

  Bijstand aan en samenwerking met de Nationale Politie (bijvoorbeeld inzet voor de bewaking en beveiliging van hoog risico objecten);

• • 

  De uitvoering van de vanuit de Vreemdelingenwet opgedragen taken, waaronder de grenspolitietaken (ook in Frontex-verband ter ondersteuning van de grensbewaking van Schengen-lidstaten);

• • 

  De bestrijding van mensensmokkel en fraude met reis- en identiteitsdocumenten.

Door de uitvoering van deze taken in binnen- en buitenland levert de KMar continu een bijdrage aan de veiligheid van de Staat.

Om de inzetbaarheidsdoelen te bereiken worden de volgende capaciteiten en inzetbare eenheden van de KMar gereed gesteld.

KMar

Geplande inzet

Het takenpakket van de KMar is gericht op de veiligheid van de Staat en kent drie operationele pijlers: bewaken en beveiligen, de grenspolitietaken en (inter)nationale en (militaire) politie(zorg)taken.

• A. 

  Bewaken en Beveiligen

De KMar draagt zorg voor de bewaking en beveiliging van bepaalde vitale objecten, personen en diensten. De KMar doet dit zelfstandig, in bijstand aan de politie en ook in samenwerking met nationale en internationale publieke en private partners op het gebied van bewaken en beveiligen.

• B. 

  Grenspolitietaak

De grenspolitietaken van de KMar worden uitgevoerd op basis van de Politiewet, de Vreemdelingenwet en de Schengengrenscode. Vanuit de grenspolitietaak richt de KMar zich op de bestrijding van illegale migratie, grensoverschrijdende criminaliteit en terrorisme. Naast de grenspolitietaken voert de KMar op de luchthavens tegelijkertijd ook de «civiele» politietaak uit.

Deze taken worden (binnen juridische kaders en zo veel mogelijk) informatie- en risico gestuurd verricht door het optimaal benutten van zowel de informatiepositie van de KMar als die van de ketenpartners, in het fysieke en het digitale domein.

Kengetallen grenspolitietaak

• C. 

  (Inter)nationale en militaire politie(zorg)taken

Binnen de pijler (inter)nationale- en (militaire) politie(zorg)taken valt een onderscheid te maken tussen militaire politiezorgtaken, civiele vredes- en internationale taken (waaronder de NAVO Militaire Politietaken en Stability Policing taken), Defensietaken en de taken van de liaison officieren in het buitenland. In de Politiewet zijn de militaire politiezorgtaken voor Defensie opgedragen aan de KMar. Door het uitvoeren van die taak levert de KMar een belangrijke bijdrage aan de integriteit van Defensie. De uitoefening van deze taken beperkt zich niet alleen tot het Nederlands grondgebied; de KMar gaat ook mee tijdens uitzendingen, inzet en oefeningen van Nederlandse militaire eenheden buiten Nederland. De KMar kan onder aansturing van de CDS bijvoorbeeld als een «combat support force enabler» internationaal worden ingezet op militaire politietaken-functies, ter ondersteuning van militaire operaties onder bevel van een militaire commandant.

In Caribisch Nederland is de KMar zelfstandig verantwoordelijk voor de taken die de organisatie ook in het Europese deel van het Koninkrijk heeft. Zo is de KMar onder andere verantwoordelijk voor de grensbewaking van de luchthavens en de zeegrenzen op de eilanden Sint Maarten, Bonaire, Sint-Eustatius en Saba. Op Bonaire is de KMar verantwoordelijk voor het bewaken van en het toezicht houden op de beveiliging van Flamingo Airport. Op Sint Maarten, Sint-Eustatius en Saba is de KMar belast met de uitvoering van het vreemdelingentoezicht. De KMar ondersteunt daarnaast het politiekorps Caribisch Nederland.

Kengetallen (inter)nationale en militaire politie(zorg)taken

Beleidswijzigingen

Brexit

Op 29 maart 2017 heeft het Verenigd Koninkrijk formeel aangegeven de Europese Unie te willen verlaten (artikel 50-procedure). Daardoor ontstaat er vanaf 29 maart 2019 een fundamenteel nieuwe relatie tussen het

Verenigd Koninkrijk en de EU. Verenigd Koninkrijk-onderdanen vallen niet meer onder het Unie-recht vrij verkeer en moeten een grondige controle ondergaan. Reisdocumenten worden gestempeld bij in- en uitreis. Daarnaast moet de KMar passagiersgegevens van vluchten afkomstig uit het Verenigd Koninkrijk gaan verwerken op basis van de API Richtlijn. Op het gebied van politiële informatie-uitwisseling moet de KMar terugvallen op Interpol-systemen en liaisons. Dit alles heeft een toename van de werklast voor de KMar tot gevolg.

Voor 2019 staat € 2,6 miljoen (en daarna structureel € 2,7 miljoen) gereserveerd op artikel 92 bij JenV. Deze middelen komen vrij wanneer er meer bekend is over de verdere invulling van de Brexit en het effect op de KMar. De nu gemaakte plannen worden aangepast wanneer de situatie verandert.

Luchthaven en maritieme behoeftestelling 2^e batch

Het kabinet Rutte II heeft in de voorjaarsnota 2017 structureel € 20 miljoen extra jaar beschikbaar gesteld voor de grenspolitietaak van de Koninklijke Marechaussee. In aanvulling hierop is in de begroting 2018 structureel vanaf 2019 € 23,4 miljoen vrijgemaakt voor de verdere intensivering van de grensbewakingstaak. Met het vanaf 2019 toegezegde structurele budget kan de Koninklijke Marechaussee de personele sterkte verder ophogen met 417 vte'n. Daarnaast worden de noodzakelijke investeringen op het gebied van materieel, IV en infrastructuur uitgevoerd. Hiermee kan de KMar een groot deel van de problematiek op Schiphol, de andere luchthavens en de maritieme doorlaatposten oplossen. Er blijft sprake van druk op de organisatie. Het laatste deel van de luchthaven en maritieme behoeftestelling (€ 5 miljoen) dat nog niet is toegekend wordt meegenomen in de herijking van de behoeftestelling in 2019. Bij de herijking die begin 2018 heeft plaatsgevonden is besloten dit tekort nog niet te claimen. Tevens spelen er een aantal ontwikkelingen als gevolg van nieuwe EU wetgeving inzake een Europees In- en Uitreissysteem (EES), een Europees Informatie- en Reisautorisatiesysteem (ETIAS), wijzigingen in het Schengen Informatiesysteem, de voorstellen voor aanpassing van EURODAC, het Visum Informatiesysteem en inzake de interoperabiliteit tussen deze systemen, die op termijn consequenties hebben voor de organisatie.

Eurostar

Met ingang van december 2019 zal Eurostar het bestaande treintraject tussen Londen en Brussel verlengen naar Rotterdam en Amsterdam. Aangezien er grenscontrole moet plaatsvinden op Rotterdam en Amsterdam Centraal heeft dit gevolgen voor de KMar. Over de financiële consequenties hiervan vindt overleg plaats met JenV.

Artikel 5 Taakuitvoering Koninklijke Marechaussee (bedragen x € 1.000)

¹ De uitgaven voor overige personele exploitatie zijn in 2017 en 2018 verantwoord onder de materiële exploitatie.

Toelichting op de instrumenten

Het aandeel «juridisch verplicht» heeft betrekking op programma-uitgaven voor levering van goederen en/of diensten waarvoor Defensie een overeenkomst is aangegaan en op de apparaatsuitgaven die voor het merendeel uit personele uitgaven bestaan. Voor 2019 gaat het om 93 procent.

Gereedstelling

De uitgaven voor de gereedstelling betreffen diensten, die tolken en vertalers leveren aan de KMar (met name in de vreemdelingenketen), de inhuur van faciliteiten ten behoeve van oefeningen en overige (meerdaagse) activiteiten, die direct met de operationele inzet zijn verbonden.

Personele uitgaven

De personele uitgaven bestaan hoofdzakelijk uit salarissen, sociale lasten en uitgaven voor toelagen, reiskosten woon-werkverkeer. De overige personele exploitatie bestaat uit opleidingen, werving, dienstreizen en de overige personeelsgebonden uitgaven.

Materiële uitgaven

De overige materiële exploitatie bestaan voornamelijk uit niet-(wapen) systeem gebonden artikelen en diensten, geneeskundige diensten, catering, kennistoepassing en voorlichting.

Investeringen Marechaussee

De KMar kent geen investeringsprojecten boven de 100 miljoen in de planperiode van 15 jaar. Alle investeringsprojecten worden integraal toegelicht bij beleidsartikel 6 Investeringen.

3.6. Beleidsartikel 6: Investeringen krijgsmacht

Algemene doelstelling

Defensie voorziet in nieuw materieel, infrastructuur en IT-middelen en zij verkoopt, indien aan de orde, groot materieel en infrastructuur.

Rol en verantwoordelijkheid Minister

De Minister is verantwoordelijk voor het tijdig voorzien in nieuw materieel, infrastructuur en IT-middelen alsmede de afstoting van overtollig groot materieel en infrastructuur. Tot de investeringen worden gerekend alle planbehoeften met een meerjarig karakter. Dit omvat ook de bijdragen aan de NAVO voor het doen van investeringen en wetenschappelijk onderzoek. Tot de investeringen worden ook bijdragen gerekend aan de instandhouding, die direct samenhangen met de betreffende investering.

Artikel 6 Investeringen Krijgsmacht (bedragen x € 1.000)

Artikel 6 Investeringen Krijgsmacht (bedragen x € 1.000)

De komende jaren zal Defensie er alles aan doen om alle maatregelen te realiseren. De maatregelen zoals verwoord in de Defensienota zullen echter niet allemaal op korte termijn zijn gerealiseerd. Dit geldt niet alleen voor de aanschaf van groot materieel, maar ook voor de aanschaf van «gewonere» zaken, zoals munitie en communicatiemiddelen. Deze hebben vaak een lange doorlooptijd (verwerving) voordat deze inzetbaar zijn. Defensie verwacht over 2018 onderrealisatie op de investeringsmiddelen. De onderrealisatie wordt samen met de bijbehorende eindejaarsmarge nu reeds verwerkt. Defensie beschikt voor investeringen over een ongelimiteerde eindejaarsmarge. Dit neemt niet weg dat Defensie alles op alles zet om investeringen zo goed en zo snel mogelijk te realiseren.

Om het inzicht in de investeringsplanning te vergroten, worden in de tabel budgettaire gevolgen van beleid dit jaar voor het eerst de uitgaven en ontvangsten voor vijftien jaar gepresenteerd. De verplichtingen zijn, net als in voorgaande jaren, voor vijf jaar opgenomen omdat de onzekerheid over het af te sluiten contract en het moment waarop de verplichting wordt aangegaan, toeneemt naarmate dit moment verder in de tijd ligt. Het aandeel «juridisch verplicht» heeft betrekking op programma-uitgaven voor levering van goederen of diensten waarvoor Defensie een overeenkomst is aangegaan. Voor 2019 betreft het juridisch verplichte deel 65 procent.

Aan te gane verplichtingen

De geraamde verplichtingen Voorzien in nieuw materieel voor de periode 2019 tot en met 2023 zijn gedetailleerd onderbouwd. Hiermee wordt een duidelijk inzicht gegeven op langjarige effecten op de uitgaven. De raming is (deels) gebaseerd op het geplande moment dat voor een project een contract getekend wordt. Het moment waarop een contract daadwerkelijk wordt getekend, als eindfase van de verwerving, is afhankelijk van diverse factoren. Definitieve politieke besluitvorming over de scope en fasering van een project, samenwerking met derden en onderhandeling met een leverancier, kunnen leiden tot een ander moment van het aangaan van de verplichting dan op dit moment is voorzien. Deze raming is daarmee nadrukkelijk een momentopname: hoewel de raming van de verplichtingen een betrouwbare weergave is van het actuele beeld, zullen de realisatie en de raming van de aan te gane verplichtingen bij iedere begroting wijzigen.

Projecten waarvoor een juridische verplichting groter dan € 100 miljoen wordt aangegaan in 2019 zijn separaat weergegeven in de navolgende tabel.

Investeringsprogramma en projectfasen

In de grafiek verdeling investeringsbudget wordt het investeringsprogramma over vijftien jaar weergegeven, onderverdeeld naar categorieën met standdatum 17 juli 2018. De rode lijn is het investeringsbudget zoals dat ook is opgenomen in de tabel «budgettaire gevolgen van beleid» en dat geldt als het budgettaire uitgavenplafond. De grafiek maakt zichtbaar dat in de eerste jaren het investeringsprogramma optelt tot een hoger bedrag dan het daadwerkelijke budget; er is sprake van overprogrammering in de eerste jaren. Deze systematiek is bedoeld om onderrealisatie van het beschikbare budget te voorkomen. Vanaf 2027 telt het totaal van het investeringsprogramma op tot een lager bedrag dan het daadwerkelijke budget; er is sprake van onderprogrammering. Omdat de ervaring van eerdere jaren leert dat het risico op vertragingen groot is, onder andere als gevolg van onvoorziene externe factoren, worden in de eerste jaren meer projecten gepland dan totaal aan budget beschikbaar is in een jaar. Door met deze overprogrammering te werken wordt zoveel als mogelijk getracht te voorkomen dat vertragingen bij individuele projecten leiden tot onderrealisering van het beschikbare budget. Door in latere jaren te werken met onderprogrammering past het volledige investeringsprogramma in de totale periode - tot en met 2033 - binnen het totale budgettaire kader.

Verdeling investeringsbudget

De grafiek fasen investeringsprojecten geeft inzicht in de mate van flexibiliteit van het totale investeringsprogramma van € 43,5 miljard in de periode 2018 tot en met 2033. De investeringsprojecten zijn onderverdeeld naar de volgende fasen:

• - 

  projecten voorbereidingsfase (groen): voor deze projecten wordt de behoeftestelling uitgewerkt. Voor de DMP-plichtige projecten worden de A-brieven naar de Kamer verzonden;

• - 

  projecten onderzoeksfase (oranje): voor deze projecten geldt dat de behoeftestelling is onderkend, maar nog wordt onderzocht hoe invulling gegeven wordt aan de behoefte. Voor DMP-plichtige projecten geldt dat de A-brieven zijn aangeboden aan de Kamer;

• - 

  projecten realisatiefase (blauw): dit betekent dat de realisatiefase is gestart (de opdracht voor verwerving is aan de uitvoeringsorganisaties gegeven).

Er is in de voorbereidingsfase nog sprake van flexibiliteit in de programmering van de projecten; voor de besteding van deze budgetten zijn nog geen bestuurlijke bindende afspraken gemaakt.

Fasen investeringsprojecten

 ¦   Projecten in realisatie    ¦ Projecten in onderzoeksfase

 ¦   Projecten in voorbereidingsfase - Budgettair kader

Investeringsquote

Defensie streeft ernaar om op termijn gemiddeld ten minste twintig procent van haar uitgavenbudget te besteden aan investeringen. Ook de NAVO hanteert dit percentage als richtlijn. Dit streven komt voort uit het besef dat een moderne krijgsmacht voldoende investeringsruimte moet hebben om haar inzetbaarheid op langere termijn te garanderen en haar materieel te kunnen moderniseren. Het kengetal hiervoor is de investeringsquote. Voor het bepalen van de (gewenste) investeringsquote voor de begrotingsperiode wordt gebruik gemaakt van een voortschrijdend vijfjaars gemiddelde. Voor het jaar 2019 is dit negentien procent.

Navolgende figuur toont de gerealiseerde investeringsquote van 2010 tot en met 2017 en het verwachte vijfjaarlijks voortschrijdend gemiddelde vanaf 2018.

Toelichting op de instrumenten

In het Materieelprojectenoverzicht (MPO) worden alle DMP-plichtige investeringsprojecten met een financiële omvang van meer dan € 25 miljoen toegelicht. In dit beleidsartikel worden alle projecten opgenomen met een financiële omvang van meer dan € 100 miljoen, onderverdeeld naar realisatie-, onderzoeks- en voorbereidingsfase. Bij projecten in realisatiefase worden de verwachte uitgaven per jaar gepresenteerd, tenzij dit commercieel vertrouwelijke informatie betreft. Bij projecten in onderzoeksfase worden per project de bandbreedtes volgens het DMP-proces gepresenteerd, met daarbij de planning van de DMP-brieven. Voor projecten in voorbereidingsfase worden de projecten opgesomd waarvan in deze begrotingsperiode een A-brief verstuurd wordt. Wezenlijke veranderingen ten opzichte van de Defensienota ten aanzien van het budget of de planning worden hierbij toegelicht. Tevens wordt aangegeven wat de verwachte risico's zijn voor de realisatie van de uitgaven.

Als een project wijzigingen in de exploitatie-uitgaven tot gevolg heeft, dan is dit onderdeel van het budget van het betreffende investeringsproject.

Voorzien in nieuw materieel

Projecten in realisatiefase (in miljoenen euro)