Europa of Atlantica: verder met Trump - Hoofdinhoud
Nederland wordt met Brexit en Trump uitgedaagd in zijn traditionele oriëntatie van het buitenlandbeleid: de gelijktijdige inzet op Europese en Atlantische samenwerking. De Clingendael Spectator analyseert deze dubbelstrategie en mogelijk ongemakkelijke spagaat in de serie Europa of Atlantica. In deel twee en drie de politieke visie van twee Europarlementariërs.
Hans van Baalen, Coördinator Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid van de liberale ALDE-fractie in het Europees Parlement, heeft een duidelijke boodschap: De VS en de EU zijn in positieve zin tot elkaar veroordeeld.
Foto: Sigrid Kaag en Mark Rutte in het Witte Huis juli 2018. © Ministerie van Buitenlandse Zaken / Flickr
Een president, die eerst dreigt Noord-Korea van de wereldkaart te vegen om vervolgens een politieke liefdesrelatie met dictator Kim Jong-un aan te gaan, is op zijn minst onvoorspelbaar. Ook de opnieuw ingevoerde Amerikaanse sancties tegen Iran, het dreigen met invoerheffingen op Europese producten en de terugtrekking uit het Parijse klimaatakkoord, maken de Verenigde Staten onder Donald Trump tot een lastige partner. Niet lang na zijn inauguratie schoot hij het TTIP-handelsakkoord af: eerder dit jaar leek een handelsoorlog dichterbij dan een handelsovereenkomst.
De permanente leden van de VN-Veiligheidsraad, waaronder de VS, dienen zich te onthouden van dergelijke schijnprovocaties. Met zijn ongepolijste optreden schopt president Trump zijn internationale partners tegen de schenen, maar dat neemt niet weg dat de VS onze belangrijkste bondgenoot is en zal blijven. Zonder trans-Atlantische samenwerking op gebieden als vrijhandel, veiligheid, onderzoek en ontwikkeling, klimaat, fundamentele vrijheden, burger- en mensenrechten en de democratie, is de internationale gemeenschap een stuk slechter af.
De EU moet zich niet verliezen in verontwaardiging over het onorthodoxe optreden van Trump, maar zijn uitgestoken hand aannemen
Daarom moeten de EU en de VS blijven onderhandelen, want uiteindelijk wil Trump geschiedenis schrijven als de Dealmaker-President, die op basis van zijn gut feeling politieke- en handelsakkoorden sluit. Hij is bereid om hiervoor zijn aanvankelijke 'bullying-style' opzij te zetten. Zelfs Justin Trudeau, de liberale premier van Canada, bereikte overeenstemming met Trump over een nieuw handelsakkoord dat het door Trump afgeschoten NAFTA vervangt. Gordon Sondland, de Amerikaanse ambassadeur bij de EU, zei onlangs dat de VS ook een nieuw handelsakkoord met de EU wil sluiten voor het einde van 2019, om zo een blok te vormen dat het expansionistische China kan indammen.
De EU moet zich niet verliezen in verontwaardiging over het onorthodoxe optreden van Trump, maar zijn uitgestoken hand aannemen. Het nieuwe handelsverdrag moet een soort TTIP-light worden, zonder het zo te noemen: exclusief gericht op het bevorderen van handel en het wegnemen van economische belemmeringen. Uiteindelijk is het beter dat de EU en VS op het internationale handelsterrein de normen bepalen. Met Amerika onder leiding van Trump is het alsnog beter zakendoen dan met China of Rusland, grootmachten die de facto worden geregeerd door autocratische presidenten voor het leven.
De samenwerking moet zich niet beperken tot enkel een nieuw handelsakkoord. De NAVO blijft de hoeksteen van de Nederlandse en Europese defensie. Trump speelt in deze kwestie een positieve rol: het werd hoog tijd dat de Europese NAVO-lidstaten hun defensie-uitgaven verhogen en voldoen aan het percentage van 2% van het bnp dat we binnen de NAVO hebben afgesproken.
Het aanstaande vertrek van de Britten uit de Europese Unie verandert niets aan onze Europese prioriteiten. De EU zal ook zonder het Verenigd Koninkrijk over een nieuwe handelsovereenkomst met de Verenigde Staten onderhandelen. Daarnaast blijft het VK lid van de NAVO en heeft het - als een van de weinige Europese landen - zijn defensie-uitgaven op orde. Het VK is, net als Frankrijk en de VS, bereid diens krijgsmacht ook daadwerkelijk in te zetten. Als permanent lid van de VN-veiligheidsraad blijft het VK internationaal een cruciale rol spelen. Ook zal de samenwerking binnen de OESO, de OVSE, de Raad van Europa en in de Wereld Handelsorganisatie (WTO) met de Britten doorgaan.
Donald Trump is weliswaar een onvoorspelbare president, maar niet de enige Amerikaanse gesprekspartner van de EU. Er zijn veel gematigde, invloedrijke Republikeinse en Democratische leden van het Amerikaanse Congres, waarmee intensief kan worden samengewerkt. Hiertoe is het cruciaal dat zowel Europarlementariërs als nationale parlementsleden aan beide zijden van de oceaan gezamenlijk optrekken op thema's als veiligheid, handel, economie, klimaat etc. Hiermee kan - in het bijzonder op het gebied van klimaat en milieu - een tegenwicht worden geboden aan het Witte Huis, dat eerder het akkoord van Parijs verwierp.
Amerika is en blijft het politieke en economische powerhouse van de wereld
Een eerste aanzet voor deze samenwerking is gegeven tijdens de jaarlijkse Transatlantic Week, waar parlementariërs uit Europa en de VS van gedachten wisselen over uiteenlopende thema's. Afgelopen zomer nam ik actief aan de beraadslaging deel en concludeerde met andere Europese en Amerikaanse collega's dat de EU en de VS tot elkaar veroordeeld zijn, en dat in de positieve zin van het woord. Amerika is en blijft het politieke en economische powerhouse van de wereld. Europeanen en Amerikanen delen de traditie van de fundamentele vrijheden, burgerrechten en democratie. De Amerikaanse Founding Fathers lieten zich inspireren door de verlichtingsidealen van de Franse revolutie en door de tolerantie in onze Nederlandse Republiek.
De relatie tussen Europa en Amerika reikt dus verder - veel verder - dan de houdbaarheidsdatum van een Amerikaanse president. Derhalve moeten we onze relaties koesteren en bestendigen, ongeacht wie er in het Witte Huis zetelt. Dat is een opgave die generaties aan beide kanten van de Oceaan verplicht en verbindt. Alleen een krachtig trans-Atlantisch bolwerk kan expansionistische grootmachten in toom houden en onze vrijheid en veiligheid verdedigen.