Opvang op Lesbos moet beter, de Europese Commissie moet in actie komen. Turkije-deal werkt niet goed - Hoofdinhoud

De EU moet meer doen om de opvang van mensen te verbeteren en de Griekse asielprocedures te versnellen, dat zeggen Maarten Groothuizen ( asielwoordvoerder D66) en ik na een bezoek aan Lesbos.

Op het Griekse eiland Lesbos spreken we Ali, die al jaren op de vlucht is voor de oorlog in zijn vaderland Syrië. Hij vreesde voor zijn leven door de dienstplicht in het leger van Assad, maar verwachtte niet dat hij moest overleven in de wintersneeuw en de onhygiënische omstandigheden in het opvangkamp Moria. Hij is slechts één van de vele vluchtelingen die ons vertelde over hun schrijnende omstandigheden.

Hier wordt elke dag duidelijk dat kwetsbare mensen de dupe zijn van trage procedures en een wijze van opvang die soms ver onder de maat is, terwijl er dagelijks nieuwe mensen bij komen. In 2018 kwamen, volgens het Europese grensagentschap Frontex, alleen al op Lesbos 18.000 vluchtelingen aan land.

De opvangfaciliteiten zijn hier niet op berekend. Waar slechts ruimte is voor ruim 3300 mensen, wonen er nu 5000. De overbevolking zorgt voor veel menselijk leed. Naast de wooncontainers staan ook nog veel tentjes binnen het kampterrein. Er zijn te weinig voorzieningen, zoals wc's en douches en mensen staan uren in de rij voor hun eten. Mensen ontvluchten het overbevolkte kamp door in een olijfbomengaard naast het kamp een tentje op te zetten. Via geïmproviseerde stroomkabels tappen ze stroom vanuit het hoofdkamp. Deze uitbreiding wordt 'de jungle' genoemd. Hier is weinig menselijke waardigheid te bekennen.

Terug in het echte kamp horen we over andere problemen. In Moria is er op dit moment slechts één arts Griekse arts werkzaam, terwijl de medische en psychische nood hoog is. Op de afdeling voor alleenstaande minderjarigen zitten jongeren letterlijk op elkaars lip. Hun trauma's leiden tot automutilatie en soms zelfmoordpogingen. Geweld en seksueel misbruik komen veelvuldig voor.

Een aantal NGO’s dicht het gat dat de autoriteiten laten vallen. De Stichting Bootvluchteling heeft bijvoorbeeld een aanvullende medische post opgezet en runt het enige schooltje in het kamp. Volgens hen zouden ook de al aanwezige wooncontainers in het kamp gestapeld kunnen worden waardoor er binnen het kamp uitbreiding kan komen.

De organisatie Movement on the Ground heeft een deel van de ‘jungle’ op de schop genomen, waardoor mensen op een verharde ondergrond en met voorzieningen in goede en veilig verwarmde tenten kunnen verblijven. Deze organisaties handelen waar Griekenland dat nalaat, maar ontvangen daarvoor geen EUgeld.

Het is beschamend om te zien hoe het drie jaar na de EU-Turkije verklaring nog steeds niet lukt om te voorzien in fatsoenlijke opvang. Dat kan en moet beter. De EU moet veel beter toezicht houden op de leefomstandigheden ter plekke en sancties overwegen als de situatie niet verbetert. Organisaties die verlichting bieden moeten door de EU worden ondersteund.

Daarnaast moeten de structurele tekortkomingen worden aangepakt. De Nederlandse vice- voorzitter Timmermans van de Europese commissie heeft de EU-Turkije verklaring bij herhaling verdedigd. Hij moet nu ook verantwoordelijkheid nemen voor een goede uitvoering. De trage Griekse asielprocedure zijn een belangrijke bottleneck. De EU moet Griekenland veel meer hulp bieden bij het ontwerpen en uitvoeren van goede en snelle asielprocedures . De EU moet er bij Turkije op aandringen dat de grenzen beter bewaakt worden, zodat de ongecontroleerde toestroom stopt. De EU-Turkije verklaring voorziet in een mechanisme om mensen die geen recht hebben op asiel terug te sturen naar Turkije en daarvoor mensen die dat recht wel hebben, te hervestigen in Europa. Dit gebeurt echter nauwelijks, terwijl dat dé manier is om het businessmodel van de mensensmokkelaars te doorbreken.

De situatie in Lesbos toont aan dat gemeenschappelijk Europees asielbeleid waarin de EU lidstaten elkaar op solidaire wijze ondersteunen dringend noodzakelijk is. Het is aan Europa om de trauma's van nieuwe Ali's in de toekomst te voorkomen door hen met menselijke waardigheid te behandelen. En ja dit is mogelijk, nu de politieke wil nog.

Maarten Groothuizen (D66) en Joël Voordewind (ChristenUnie)