Wereldvrouwendag: tegen de Machocratie - Hoofdinhoud
De Alfamannetjes zijn terug van nooit weggeweest.
Afgelopen Valentijnsdag berichtten internationale media dat in Pompeï een uitzonderlijk fresco is ontdekt. Voor het eerst sinds 79 na Christus zag de mythische Griekse jager Narcissus er het daglicht. Het verhaal van deze jongeman, die enkel van zichzelf hield, is bekend. Het leven ging aan hem voorbij, terwijl hij voor niets anders oog had dan zijn eigen weerspiegeling in een gladde vijver. Tot op de dag vandaag ontlenen vele Europese talen en ook onze taal het woord narcisme aan deze mythe. Extreme ijdelheid, zelfliefde en egocentrisch gedrag kunnen ermee worden uitgedrukt.
Minder bekend dan Narcissus is de vrouw die in dezelfde mythe voorkomt: de nimf Echo. Ontnomen van het vermogen om haar eigen woorden te kiezen, was zij gedoemd enkel de woorden van anderen te herhalen. Geconfronteerd met haar lot, om nooit echt gehoord te worden, kwijnde zij weg in grotten en bossen. Het enige dat van haar overbleef was haar stem, die nog altijd gedoemd was de woorden van anderen te herhalen. De echo die nog altijd klinkt in de bergen.
Zwijgende, toestemmende vrouwen en ijdele mannen. Een hardnekkig fenomeen in onze cultuur, dat we tot ver in de Griekse oudheid kunnen herleiden. Ook in onze politieke cultuur. Ondanks de grote stappen die ten goede zijn gemaakt, zien we in Nederland ondervertegenwoordiging van vrouwen in het leiderschap van politieke partijen. In Europa en daarbuiten zien we zelfs de wederopstanding van de zogenaamde 'sterke' mannen. Sterke, narcistische mannen, met in hun kielzog een politiek waar vrouwen niet zelden de prijs voor betalen. Overal in Europa laten conservatief-nationalistische krachten duidelijk merken de vrouw vooral als Echo zien.
“Taking back control” is niet alleen een Brexit-leus, maar slaat ook op een agenda van politici die vrouwen- en ook homorechten als bedreiging zien voor hun eigen positie. De Hongaarse regering opende de aanval op de Central European University niet toevallig met het afschaffen van de richting 'genderstudies'. Traditionele genderrollen tegen het licht houden is blijkbaar een risico voor Orbán. In Polen zien we draconische abortuswetgeving en liggen homorechten zwaar onder vuur. Keuzevrijheid tussen de lakens en zeggenschap over de eigen buik is voor de leiders van regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid een aantasting van de “natuurlijke orde”. Een aantasting van het mannelijk gezag dus. Het Vlaams Belang in België is tegen abortus, het Front National in Frankrijk liep voorop in de protesten tegen het homohuwelijk, Alternative für Deutschland wil geen publieke informatie over abortus en Poetin wil lagere straffen voor geweld tegen vrouwen. Nationalisme gaat opvallend vaak hand in hand met seksisme.
Ook in Nederland kan je met vrouwonvriendelijke teksten flink wat virtuele zetels bijeenschrapen, zoals Thierry Baudet laat zien. In Amerika kan je er zelfs president mee worden. Als we deze wereldvrouwendag, acht maart tweeduizendennegentien, de balans opmaken, dan moeten we ons zorgen maken over het hardnekkige politieke verdienmodel dat de ´sterke man´ nog altijd vertegenwoordigt.
Het gaat verder dan de mannetjes zelf: onze manier van politiek bedrijven wordt steeds ‘mannelijker’. Alles is winnen of verliezen, zwart tegen wit. We hebben geen politieke tegenstanders maar vijanden, geen argumenten maar persoonlijke verwijten. Het resultaat is vernietigend voor onze democratie. Ieder land zijn eigen haan. Ieder land zijn eigen macho-cratie, waar televisiecamera´s en social media polarisatie belonen.
Ik pleit voor een politieke cultuur die het tegenbeeld daarvan is; die van de Europese democratie waar wij nu al enkele decennia aan bouwen. Het hele idee van Europese integratie is dat je de echokamers van de persoonlijkheidspolitiek opengooit, luistert en discussieert, een middenweg zoekt. Europa is omgaan met anderen, aanvaarden dat diversiteit meerwaarde heeft.
Als politiek spektakel minder spannend misschien, maar wel politiek waarin we elkaar proberen te horen. Daar profiteren de zwakste stemmen van. De stemmen van de groepen met de minste macht. Helaas behoren vrouwen, de helft van ons allemaal, nog steeds tot die categorie. Laten we hun stem niet verder wegdrukken, maar versterken. Opdat de mythe van Narcissus én Echo voor altijd tot het rijk der fabelen zal behoren.