Bijdrage debat jeugdzorg - Hoofdinhoud

Voorzitter,

Laten we er geen doekjes om winden. De rapporten over de staat van de jeugdzorg staat onomwonden wat we al lang wisten. De zorg voor de meest kwetsbare kinderen is volstrekt onvoldoende geregeld. Er zijn wachtlijsten, onvoldoende zorg, teveel administratie en een hoge werkdruk. Er gebeuren veel goede dingen. Er zijn wijkteams. Mensen werken met hart en ziel. Gemeenten maken stappen. Maar het is niet genoeg. Ik ben blij met de brief van De Jonge en Dekker. Er staan goede richtingen in. Niet om het stelsel te veranderen. Want dat stelt niemand voor. Niet om tegen gemeenten te zeggen, wij leggen van boven wel eens even op hoe het zou moeten. Want ook dat stelt niemand voor en dat staat ook niet in de brief. Maar wel om samen met gemeenten te komen tot een serieus gesprek en goede afspraken over welke zorg op welk niveau georganiseerd zou moeten worden. Als ik nog wethouder zou zijn, zou ik me aangesproken voelen door de beeldvorming. “Doe ik het dan niet goed?” Dat is vervelend. En in de meeste gevallen onjuist. Dat is expliciet niet wat de ministers willen zeggen lees ik. Maar er is wel iets aan de hand. Subsidiariteit wil zeggen dat zaken zo dicht mogelijk bij de mensen georganiseerd moeten worden. Met de nadruk ook op mogelijk. Op alle punten uit de brief kom ik terug in mijn betoog. En nog een paar meer.

voorzitter,

Allereerst zorgcowboys.

GGZ-instelling ‘Dokter Bosman’ zit in de problemen. Ze dreigen zelfs failliet te gaan. Deze grote ondernemer helpt mensen met autisme, depressies, Burn-out of ADHD. Het bedrijf is de afgelopen jaren hard gegroeid. Ze zijn goed in het razendsnel stellen van diagnoses. Ze starten de zorg zonder veel poespas vlug op. Toch gaat het niet goed met Dokter Bosman. In het verleden hebben ze veel te veel gefactureerd, jaarrekeningen niet gepubliceerd en zorg geleverd die niet was gecontracteerd. Gemeenten willen het teveel betaalde geld terug. Maar nu Dokter Bosman in zwaar weer zit gaat dat zo maar niet. Investeringsmaatschappij DRB wil de onderneming overnemen. Ze denken flinke winst te kunnen maken in de GGZ-groeimarkt. Maar dan moeten gemeenten wel afzien van de helft van het geld dat ze nog tegoed hebben. Het is toch grof.

Onderzoeksjournalisten van de website ‘Follow the Money’ hebben een aardig beeld geschetst van de dilemma’s waar gemeenten voor staan. Het is voor hen slikken of stikken. Of de belastingbetaler draait op voor de financiële fratsen van een commercieel bedrijf. Of men moet snel op zoek naar nieuwe behandelaars voor honderden kinderen. Ik vind het grof om gemeenten op zo’n oneigenlijke manier onder druk te zetten. En er op te gokken dat iedere wethouder bereid is om een investeringsmaatschappij een vliegende start te geven op kosten van de belastingbetaler, omdat het hier kwetsbare kinderen betreft.

Kan de minister hier eens op reflecteren. Komt zoiets vaker voor. Heeft de minister een beeld van de hoeveelheid zorginstellingen die door durfkapitalisten zijn overgenomen? En is dat de bedoeling? Ziet de minister de GGz ook als groeimarkt? En welke conclusies trekt de minister hier uit?

Voorzitter,

Het CDA wil af van zorgcowboys. Wat kan de minister doen om dit proces te bespoedigen.

Is alles dan zorg? (Motie over prioriteren,)

Voorzitter,

Met enige regelmaat sturen mensen mij een verhaal op om over na te denken. Laatst kreeg ik een verhaal over gratis extra gespecialiseerde gymlessen op kosten van de gemeente. Op scholen wordt een gymles overgenomen door specialisten, al dan niet in dienst van de gemeente. Kinderen worden dan geobserveerd. Ouders van kinderen die zijn opgevallen krijgen een brief. Daarin staat dat hun kind bewegingsachterstanden heeft. En op koste van de gemeente extra gespecialiseerde gymlessen kan krijgen.

Voorzitter,

Begrijp me niet verkeerd. Ik ben voor preventie. Maar veel zaken die we preventie noemen zijn (als we eerlijk zijn) individuele zorgtrajecten voor hele lichte problemen. Dat kan een keuze zijn. Maar als je als gemeente blijkbaar gigantisch veel geld tekort komt moet je prioriteiten stellen. Wil je dit echt?

Hoe ziet de minister dat?

Voorzitter,

Dan de dyslexiezorg. Administratief valt dyslexie onder de GGZ. er is de afgelopen jaren iets heel vreemds aan de hand: een explosie aan nieuwe commerciële bedrijfjes in de dyslexiezorg, een ongekende hoeveelheid dyslexieverklaringen en een recordbedrag aan vergoedingen van gemeenten voor kinderen met lees- en spellingsproblemen. Als maatschappij betalen we jaarlijks miljoenen en miljoenen om deze kinderen (hopelijk) alsnog op niveau te krijgen.

Kinderen leren lezen en spellen door instructie en oefening. En goede instructie voorkomt leesproblemen. Een aparte behandeling voor dyslexie moet niet nodig zijn. De particuliere bedrijfjes doen namelijk niets anders dan het aanbieden van een effectieve instructie. Dat noemen we juiste didactiek. Dat kunnen scholen ook.

Grote ondernemers verdienen inmiddels goud geld aan ‘dyslexie’. Commerciële organisaties screenen actief (en soms agressief) in scholen op dyslexie. Ze stellen de diagnose en voeren daarna de behandeling uit. Dat kost veel, heel veel geld. En het valt veel gemeenten niet eens op. Omdat ze dyslexie valt onder het kopje, GGZ. Dyslexie bestaat, voorzitter. Maar het is een leerprobleem en geen zorgprobleem. Er zijn regio’s waar de dyslexiezorg via de samenwerkingsverbanden van het onderwijs loopt. Zo zou het mijns inziens ook moeten. Hoe ziet de minister een overheveling van dyslexiezorg van jeugd naar onderwijs?

Graag een reflectie van de minister.

Coördinatiekosten

Voorzitter,

En dan het volgende:

30% van het budget voor jeugdzorg gaat op aan coördinatiekosten. Dat blijkt uit onderzoek van Berenschot. Ik ben niet verrast. Maar dat is knap veel. En veel te veel wat mij betreft. Kosten zijn er altijd, maar dit loopt uit de hand. Er is veel te winnen door terug te gaan naar de basis, goed af te stemmen, niet per gemeente het wiel opnieuw uit te vinden en niet zoveel ‘nieuws’ te verzinnen.

Iedere euro zorggeld die niet naar de zorg gaat, is in principe verlies. Voor iedere euro onderwijsgeld die niet naar de klas gaat, geldt dat ook. Ook in het onderwijs (en eigenlijk overal) blijkt dat er steeds meer geld nodig is om dingen goed te coördineren. Toch lijkt het er op dat het percentage bij de jeugdzorg wel erg hoog is.

Iedere gemeente vraagt van instellingen de uitgegeven centen te verantwoorden. Dat is normaal en dat is goed. Maar iedere gemeente lijkt de zelfde dingen op een andere manier te vragen. Er zijn wel standaarden afgesproken. Maar gemeenten geven daar hun eigen draai aan. In het regeerakkoord zijn hier afspraken over gemaakt. Want dit kost instellingen onnodig veel tijd. Wat gaat de minister doen om gemeenten er toe te bewegen te doen wat afgesproken is?

In het regeerakkoord is ook afgesproken dat gemeenten moeten samenwerken om dubbelingen in werk en onnodige versnippering tegen te gaan. Uit het onderzoek (en eigen observaties) blijkt dat samenwerkingsverbanden onder druk van tekorten toch uit elkaar dreigen te vallen. Met de minister is afgesproken dat hij dat desnoods met ingrijpen voorkomt. Wat gaat de minister doen om onnodige versnippering en dus nog meer coördinatiekosten tegen te gaan?

Een ander lastig punt is het punt van de inkoop. Europees aanbesteden is lastig en duur. Niemand hoeft de minister en mezelf er van te overtuigen dat dat ook anders moet kunnen. Minister de Jonge zet stappen om inkoop van zorg eenvoudiger te maken. Hoe staat het daarmee? Ook is er veel meer mogelijk dan gemeenten vaak denken. Welke voorlichting geeft de minister aan gemeenten om die kennis onder de aandacht te brengen. En wat doet de minister om gemeenten er van te overtuigen dat het contracteren van honderden zorgbedrijven in een open house constructie en zonder goede controle vooraf misschien wel gemakkelijk, maar uiteindelijk niet goedkoop is?

Bureaucratie

Voorzitter,

Iedereen heeft een gruwelijke hekel aan onnodige regels. Het ministerie ook. Sinds 2016 loopt er een programma om administratieve lasten aan te pakken. Er worden landelijke schrapdagen georganiseerd om te kijken welke regels overbodig zijn. Hoe staat het daarmee? Wat zijn de opbrengsten? Hoe worden die gedeeld en overal ingevoerd? Kan daar wellicht meer regie op worden gevoerd?

Voor aanbieders (en ouders) is het vaak lastig om te bepalen welke gemeente verantwoordelijk is voor het betalen van welke factuur. Stel een kind wordt geholpen op een plek buiten de regio, bij oma bijvoorbeeld, omdat het niet langer thuis kan wonen. Welke gemeente is dan verantwoordelijk? En hoe zit het met verhuizingen? En met echtscheidingen? Enzovoort. Ik weet dat hier snel duidelijkheid over komt. Wanneer precies? En hoe zorgt de minister er voor dat dat ook doordringt bij alle belanghebbenden?

Regionale samenwerking

Voor mij is het helder. En gelukkig voor het regeerakkoord ook. Regionale samenwerking en afstemming zijn van levensbelang om de torenhoge administratieve kosten een beetje binnen de perken te houden. Dat gaat minder vlot dan gedacht. Het lijkt soms zelfs de verkeerde kant op te gaan. De hamvraag is natuurlijk, wat gaan we doen om het tij te keren? Wat doet de minister? Wat kan de VNG? Ik zie vooralsnog niets in nieuwe regels of maatregelen om coördinatiekosten te verminderen. Maar het is hoognodig dat we ons aan de gemaakte afspraken gaan houden. (Motie)

Jeugdbescherming

Voorzitter,

Dan de problemen rondom jeugdbescherming en jeugdreclassering. En daarbij betrokken veilig thuis en de raad voor de kinderbescherming.

Voorzitter,

Ik heb me er altijd over verbaasd. Maar waarom hebben wij drie instanties die nogal overlap hebben en die na elkaar op ieder hun eigen wijze min of meer het zelfde doen? Ja ik begrijp dat hun rollen anders zijn. Maar kan dit nu niet anders?

Deze partijen en ook de wijkteams lossen elkaars personeelsprobleem op en veroorzaken het ook. Wat doet dat met de kwaliteit van deze instellingen? Het inwerken van mensen kost ook tijd. Hoeveel tijdsverlies levert dit op en kan de minister aangeven hoe hij er voor gaat zorgen dat dit veranderd?

Weet de minister hoeveel extra meldingen Veilig Thuis heeft gekregen door de nieuwe meldcode? Heeft hij er enig idee van wie meldt? Zijn dat nieuwe gevallen, is dat de politie die letterlijk alles meldt? Of zijn het hulpverleners die al in een gezin actief zijn en die wat al te voorzichtig zijn? Wat is het beeld van de minister?

Geweld

Dan, voorzitter,

Het probleem van geweld tegen jeugdzorgwerkers. De signalen zijn alarmerend. De neiging hier zou kunnen zijn dat we het probleem kleiner willen maken. Alsof het er bij hoort. Dat doet het niet. De neiging zou ook kunnen zijn dat we extra protocollen en regels maken. Is dat nodig? Wat ziet de minister als oplossingsrichting van dit nijpende probleem. Het CDA ziet er vier:

• 1) 

  Het drastisch reduceren van het aantal klacht- en beroepsmogelijkheden. Op dit moment is het niet zo ongebruikelijk dat een jeugdwerker twee jaar lang achtervolgd wordt door een klacht over een incident. En iedere keer levert het weer stress en teleurstelling op. Bij alle partijen. (Motie)

• 2) 

  Het verminderen van het personeelstekort en verlagen van de werkdruk door een fusie van BJZ en RVDK met daarnaast een bescheiden rol voor Veilig Thuis. Hierdoor is tijd en ruimte voor betere waarheidsvinding. (Motie)

• 3) 

  Een gecertificeerde instelling niet langer financieren op basis van ‘productie’. Dit wekt de indruk dat OTS en uithuisplaatsing een verdienmodel is. (Motie)

• 4) 

  Een beter handhaving op hufterig gedrag. Specialisten voor de echt zware gevallen.

Graag een reactie van de minister.

Tenslotte voorzitter,

Afgelopen maandag spraken we in dit huis met ervaringsdeskundigen uit de jeudgzorg. Sommigen hadden verschrikkelijke dingen meegemaakt. Daar valt veel over te zeggen. Maar het belangrijkste was dat dit niet meer zou kunnen voorkomen. Daar was iedereen het over eens. Nu lees ik in de Groene Amsterdammer een artikel over meisjesbesnijdenis. Over genitale verminking dus. En dat Nederlands-Somalische meisjes op vakantie in Kenia worden gesneden.

Voorzitter,

Dat is toch gewoon grof. Cultureel bepaald of niet. Kanibalisme is geen kwestie van smaak. En meisjes besnijden is afschuwelijk. Mevrouw Agema van de PVV heeft het hier met regelmaat over. En ze heeft gelijk.

Voorzitter,

Heeft de minister een beeld van de omvang van dit probleem?

Heeft de minister een antwoord op de vraag waarom er niet of nauwelijks rechtszaken tegen dit soort praktijken worden gevoerd?

Voorzitter,

Er zijn gemeenten die via ingewikkelde algoritmen proberen uit te knobbelen waar preventief ingegrepen moet worden.

Ik heb geen ingewikkeld algoritme nodig om te weten dat Somalische meisjes die naar Nairobi op vakantie gaan gecontroleerd moeten worden.

Voorzitter,

Is de minister bereid hier actie op te ondernemen. Samen met Fleur Agema maak ik een motie op dit punt.