Parlementaire onderzoeken 1875 - heden - Hoofdinhoud

Op 11 februari 2020 stelde de Tweede Kamer een tijdelijke onderzoekcommissie in die onderzoek heeft gedaan naar de problemen bij uitvoeringsorganisaties van de overheid. Het doel van het onderzoek was om de oorzaken van de problemen inzichtelijk te maken om ervoor te zorgen dat de uitvoerbaarheid van beleid beter gewaarborgd wordt en de 'menselijke maat' niet uit het oog verloren wordt. Het rapport van de commissie verscheen op 25 februari 2021.

Op 2 juli 2019 stelde de Tweede Kamer een ondervragingscommissie in die onderzoek heeft gedaan naar de ongewenste beïnvloeding van religieuze en maatschappelijke organisaties uit onvrije landen. Het doel was inzicht te verwerven in de mogelijkheden om deze beïnvloeding te doorbreken. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om moskeeën die gefinancierd worden door ondemocratische dictaturen uit het Midden-Oosten. Het rapport van de commissie verscheen op 25 juni, en op 14 januari 2021 debatteerde de Kamer over het rapport.

De Tweede Kamer heeft op 2 juli 2019 een tijdelijke commissie Digitale toekomst ingesteld. Deze commissie moest onder meer onderzoeken hoe de Kamer meer grip kan krijgen op digitale ontwikkelingen. Het rapport van de commissie verscheen op 28 mei 2020.

Op 14 december 2016 stelde de Tweede Kamer een tijdelijke parlementaire ondervragingscommissie in die onderzoek moest doen naar fiscale constructies. Het onderzoek was gericht op twee afzonderlijke onderwerpen: het doorsluizen van kapitaal via in Nederland gevestigde brievenbusfirma's en het wegsluizen van particuliere vermogens naar buitenlandse doelvennootschappen. De commissie bracht op 5 juli 2017 het rapport uit.

In 2015-2016 is een parlementair onderzoek gehouden naar een breed welvaartsbegrip. Aanleiding hiervoor was de tendens om bij het meten van welvaart vooral te kijken naar het bruto binnenlands product (BBP). Wanneer welvaart wordt beschouwd als een breed begrip, wordt er echter gekeken naar meer dan alleen inkomen. Brede welvaart omvat bijvoorbeeld onderwijs, zorg en milieu. De commissie bracht op 4 april 2016 rapport uit.

Aan de hand van enkele ICT-projecten bij de overheid onderzocht een Tweede Kamercommissie waarom er daarbij zoveel mis is gegaan en hoe dat kan worden verbeterd. De commissie werd in juli 2012 ingesteld en bracht op 15 oktober 2014 verslag uit.

Op 5 april 2012 stelde de Tweede Kamer de tijdelijke commissie Huizenprijzen in, die onderzoek moest doen naar de kostenontwikkeling en prijsvorming op de huizenmarkt in de afgelopen twintig jaar. Het rapport van de commissie verscheen op 10 april 2013.

Op 29 maart 2011 stemde de Tweede Kamer in met een voorstel van de vaste commissie voor Infrastructuur en Milieu om onderzoek te doen naar het Nederlandse spoorsysteem. De commissie bracht op 16 februari 2012 rapport uit. De Tweede Kamer heeft hierover op 16 en 17 mei 2012 een debat gevoerd. Op 27 november 2012 is gestemd over enkele ingediende moties i, die werden verworpen.

Op 29 september 2011 verscheen het eindrapport van de parlementaire commissie die onderzoek deed naar de arbeidsmigratie uit Midden- en Oost-Europa. De commissie concludeerde dat de toestroom van Poolse en andere Oost-Europese arbeidsmigranten is 'onderschat'. De commissie-Koopmans waarschuwde dat de nadelen van de arbeidsmigratie de boventoon kunnen gaan voeren als het kabinet 'de arbeidsmigratie niet in goede banen gaat leiden'.

Op 18 november 2009 stelde de Tweede Kamer een werkgroep Toekomstverkenning Jeugdzorg in, die voortkwam uit de motie-Dijsselbloem i (32123, nr. 13). Aanleiding voor de motie waren de zorgen van de Tweede Kamer over het functioneren van de jeugdzorg.

De Tweede Kamer stelde een onderzoek in naar de kredietcrisis van 2008. Het ging daarbij in een eerste onderzoeksronde om de structurele problemen in het financieel stelsel. Vanaf november 2011 kwamen daar de door het kabinet genomen maatregelen bij, met name de maatregelen die vanaf 2008 waren genomen om het bankwezen te ondersteunen. Dit laatste gebeurde in de vorm van een parlementaire enquête i, waarbij getuigen onder ede werden verhoord. De commissie presenteerde het eindrapport op 11 april 2012.

Op 13 februari 2008 verscheen het eindrapport van de parlementaire commissie die onderzoek deed naar onderwijsvernieuwingen sinds begin jaren negentig. De commissie verweet de verantwoordelijke bewindslieden een tunnelvisie. Politiek en belangenorganisaties drukten vernieuwingen door, zonder te luisteren naar docenten, ouders en leerlingen. Volgens de commissie zou de overheid voortaan moeten gaan over het 'wat' in het onderwijs, en het onderwijs zelf over het 'hoe'. Het kabinet liet op 30 mei 2008 weten de conclusies van de commissie te delen en de adviezen over te nemen.

Op 19 juni 2006 heeft een parlementaire werkgroep onder voorzitterschap van de VVD'er Hans van Baalen i een rapport gepresenteerd over de aard en reikwijdte van het Grondwetsartikel over het inlichtingenrecht i van de Kamer bij de inzet van de krijgsmacht ter handhaving van de internationale rechtsorde.

Op 16 juni 2005 besloot de Tweede Kamer een parlementair onderzoek in te stellen naar het tbs-stelsel. Aanleiding was de betrokkenheid van een tbs'er die zich aan zijn verlof had onttrokken bij een moord. Doel van het onderzoek was te achterhalen waarom het tbs-stelsel in de huidige vorm onvoldoende in staat zou zijn de maatschappij te beschermen tegen mensen die na behandeling opnieuw ernstige misdrijven plegen. Op 16 mei 2006 verscheen het eindrapport.

Op 19 november 2003 besloot de Tweede Kamer een onderzoek in te stellen naar haar rol bij grote infrastructuurprojecten. Daartoe werd een tijdelijke commissie onder het voorzitterschap van Adri Duivesteijn i in het leven geroepen. De reden voor dit onderzoek was de onvrede over het verloop en de voortdurende budgetoverschrijdingen bij de aanleg van de Betuweroute en de Hoge Snelheidslijn Amsterdam-België (HSL-Zuid). Opzet van het onderzoek was om aan de hand van de ervaringen met deze beide projecten een kader te schetsen voor de rol die de Tweede Kamer bij toekomstige grote projecten zou moeten spelen. Het eindrapport van de commissie werd op 15 december 2004 gepubliceerd.

De Tijdelijke commissie onderzoek zorguitgaven (TCOZ) publiceerde op 18 maart 2004 het resultaat van de verkenningsfase van het onderzoek naar de effectiviteit van de extra zorguitgaven sinds 1994. De CDA'er Aart Mosterd i was voorzitter van de commissie, die in juni 2003 werd ingesteld.

Dit parlementair onderzoek richtte zich op de integratie van minderheden in de Nederlandse samenleving in de afgelopen 30 jaar. Het eindrapport, dat op 19 januari 2004 werd gepresenteerd, bevat behalve een analyse van het integratiebeleid ook aanbevelingen over versterking van het integratiebeleid, onder meer door verbetering van inburgeringscursussen en door betere spreiding van migranten in wijken en in het onderwijs.

Op 15 juli 1996 verongelukte op de vliegbasis van Eindhoven een Hercules C130 van de Belgische Luchtmacht na een aanvaring met een vlucht spreeuwen. In het vliegtuig bevonden zich vier bemanningsleden en 37 passagiers. Uiteindelijk kwamen 34 mensen om het leven en raakten er zeven gewond. Vanwege gebrekkige communicatie was de vliegbasisbrandweer niet op de hoogte van de aanwezigheid van passagiers. In november 1999 stelde de Tweede Kamer een onderzoekscommissie in.

Op 7 april 1999 stelde de Tweede Kamer de Tijdelijke Commissie Besluitvorming Uitzendingen (TCBU) in. Deze commissie, onder voorzitterschap van Bert Bakker i (D66) onderzocht de uitzending van Nederlandse militairen in VN-verband naar vredesmissies in voormalig Joegoslavië, de Perzische Golf, Haïti, Angola, Cambodja en Cyprus. In haar op 4 september 2000 verschenen rapport werden diverse aanbevelingen gedaan voor verbetering van de procedures rond Nederlandse deelname aan vredesmissies.

Na de parlementaire enquête opsporingsmethoden (IRT-enquête) i werd afgesproken om de uitvoering van de aanbevelingen van de enquêtecommissie te laten evalueren door een parlementaire onderzoekscommissie. De commissie concludeerde dat sinds de parlementaire enquête de betrokken organisaties te maken hadden met onduidelijkheid en onzekerheid en dat er sprake was van een weinig systematische omgang met nieuwe opsporingsmethoden.

In het voorjaar van 1997 had de vaste commissie voor Defensie aandacht besteed aan de asbestproblematiek in een voormalig NAVO-centrum (Joint Operations Centre) in de Cannerberg. Toen een aantal vragen onbeantwoord bleven heeft de vaste commissie op 28 augustus 1997 besloten een werkgroep op te richten. Deze werkgroep werd belast met een nader onderzoek naar de gang van zaken. Op 22 januari 1998 heeft de werkgroep haar onderzoeksrapport gepresenteerd.

Naar aanleiding van berichten in NRC Handelsblad en een rapport van de Algemene Rekenkamer werd in 1997 beperkt onderzoek ingesteld naar een - overigens legale - fiscale constructie die aan de Rabobank was vergund in relatie tot Philips. Philips verkocht technologische kennis aan de Rabobank en huurde die vervolgens terug. Later paste Rabobank dit ook toe bij Fokker. Op 3 juni 1997 verscheen het rapport.

In 1992 kwam er een juridische fusie tot stand tussen Huisvesting Bejaarden Limburg (HBL) en Het Zuiden, en de Stichting tot Bevordering van Bijzondere en algemene woonvormen en Dienstverlening (SBDI), die in die tijd in ernstige financiële problemen verkeerde. Vanaf september 1992 gingen de drie instellingen gefuseerd verder als de Stichting Woningbeheer Limburg (WBL). In de periode na de fusie ontstond een ernstige financiële situatie. Een parlementaire werkgroep moest beantwoorden welke rol de verschillende politiek-bestuurlijk verantwoordelijken in deze fase speelden.

In januari 1996 verschenen berichten in de pers over de slechte verhoudingen in het Ctsv. Ter uitvoering van een motie-Bijleveld werd besloten een onderzoek te starten, waarbij de vragen waren: hoe heeft het Ctsv gefunctioneerd, hoe was de relatie tussen Ctsv en ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en hoe waren de verhoudingen tussen Ctsv en bedrijfsverenigingen. Naar aanleiding van het debat over het rapport van de commissie werd ernstige kritiek geuit op het beleid van staatssecretaris Linschoten i. Hij besloot naar aanleiding hiervan zijn ontslag aan te bieden.

Naar aanleiding van onduidelijkheid over de stand van zaken in de wetenschap met betrekking tot de klimaatverandering en het broeikaseffect besloot de Tweede Kamer op 20 december 1995 een tijdelijke onderzoekscommissie in te stellen. De commissie concludeerde dat ondanks wetenschappelijke onzekerheden er op nationaal en internationaal niveau politieke antwoorden moesten komen op de klimaatverandering. Het rapport verscheen in september 1996.

In november 1993 berichtte de pers over problemen bij de levensverzekeringsmaatschappij Vie d'Or. Om beter inzicht te verkrijgen in het functioneren van het toezicht door de Verzekeringskamer op verzekeringsmaatschappijen, sprak de vaste commissie voor Financiën op 10 maart 1994 de wens uit de Algemene Rekenkamer te verzoeken een onderzoek in te stellen. De Rekenkamer zag daartoe echter geen mogelijkheden en beval een parlementaire enquête aan. Een parlementaire werkgroep onderzocht daarna wat de beste aanpak voor het onderzoek was. De werkgroep adviseerde in februari 1995 tot instelling van een parlementaire onderzoekscommissie. Die moest de beschikbare en nog op te vragen informatie verzamelen, ordenen en analyseren met het oog op vragen over het door de Verzekeringskamer uitgeoefende toezicht, en meer specifiek bij het toezicht op Vie d'Or.

De vaste commissies voor de Volksgezondheid en de Rijksuitgaven stelden in 1993 een subcommissie in die onderzoek moest doen naar de vraag waarom herziening van het zorgstelsel sinds 1987 zo moeizaam tot stand kwam. Het ging met name om de plannen van de commissie-Dekker en van de staatssecretarissen Dees i en Simons i. Aan de orde kwamen verder onder meer de overheveling van voorzieningen naar de AWBZ, de informatievoorziening, en de standpunten van partijen en organisaties.

Op 26 november 1991 werd een bijzondere commissie ingesteld voor onderzoek naar de zaak-Bosio (de zaak-B). Bosio was een Franse zakenman, wiens door de overheid gesubsidieerde bedrijf mogelijk betrokken was bij drugstransport en wapenhandel.

In 1990 onderzocht een subcommissie uit de bijzondere commissie voor het Jeugdwelzijnsbeleid en de vaste commissie voor Justitie het functioneren van de kinderbescherming. Aanleiding waren klachten van burgers.

Eind 1986 verschenen berichten in de media dat ambtenaren van het ministerie van Landbouw en Visserij via een dubbele boekhouding meewerkten aan het ontduiken van in Europees verband genomen visquoteringsregelingen. Op 1 december 1986 stelde de vaste commissie voor de Visserij daarom een subcommissie in die moest onderzoeken of ambtenaren van het ministerie betrokken waren bij het ontduiken van de visquoteringsregelingen door de visserij.

In 1984 werd het rapport "Overheid en nieuwe religieuze bewegingen" gepresenteerd. Dit rapport was een onderzoek van bijna vier jaar in opdracht van de vaste Commissie voor de Volksgezondheid. Dit rapport was anders dan normaal: naast een kamerstuk was het tevens een academisch proefschrift. Het was een onderzoek naar de belangrijkste religieuze sekten in Nederland en hun mogelijke gevaren voor de geestelijke volksgezondheid.

In 1980-1983 inventariseerde een bijzondere commissie internationale richtlijnen en gedragscodes voor multinationals, om aan de hand daarvan te bezien of wettelijke en bestuursrechtelijke maatregelen nodig waren om die regels ook in Nederland effectiever te doen zijn.

Deze bijzondere commissie onderzocht vanaf 1980 spionage-activiteiten van dr.ir. A. Q. Khan, een Pakistaanse medewerker van splijtstofopwerkingsfabriek Urenco in Almelo.

In november 1978 raakte CDA-fractievoorzitter Willem Aantjes i in opspraak vanwege zijn oorlogsverleden, waarbij hij zich had aangemeld bij de Nederlandse SS om vanuit Duitsland, waar hij was te werk gesteld, te kunnen terugkeren naar Nederland. Het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie (RIOD) was in oktober met een onderzoek naar dat verleden gestart. De resultaten daarvan lekten uit. Een persconferentie van RIOD-directeur Lou de Jong en de speculaties over het handelen van Aantjes tijdens de Tweede Wereldoorlog in de media zorgden voor politieke en maatschappelijke onrust.

Een parlementaire werkgroep uit de commissies voor Buitenlandse Zaken en Handelspolitiek onderzocht in 1978-1982 of oliemaatschappij Shell een embargo van de Verenigde Naties i had ontdoken. De VN had een resolutie aangenomen waarin alle staten werden opgeroepen hun economische relaties met Rhodesië (het latere Zimbabwe) te verbreken en een embargo op olie en petroleum te handhaven. Uit een Brits onderzoek bleek dat Shell het VN-embargo overtrad.

Op 20 september 1978 besloot de vaste commissie voor de Rijksuitgaven een subcommissie Steunverlening Individuele Bedrijven in te stellen, die onderzoek moest doen naar het beleid inzake de verlening van steun en garanties aan individuele bedrijven met overheidsgelden en die met voorstellen moest komen ter verbetering van de parlementaire controle op dit beleid.

Op 11 april 1978 besloot de Tweede Kamer een bijzondere commissie in te stellen die als taak kreeg een voorbereidend onderzoek te verrichten naar de Arabische boycot en Nederland. Er werd onderzoek gedaan naar economische maatregelen van Arabische landen tegen Nederlandse bedrijven waarvan werd verondersteld dat zij een bijdrage leverden aan versterking van de economische en militair-strategische positie van Israël.

Op 22 december 1976 stelde de Tweede Kamer een bijzondere commissie in voor het onderzoek naar het aanschaffingsbeleid op het gebied van defensiemateriaal en de controle daarop (COAC). Directe aanleiding waren de bevindingen van de commissie van drie in de Lockheed-affaire.

In 1962-1963 onderzocht een Kamercommissie de gang van zaken rond het ontslag van Defensie-ambtenaar Van der Putten en de wijze waarop minister van Defensie Visser i dat ontslag had afgehandeld. Van der Putten werd vanwege kritiek op een aantal hoge militairen bij de landmacht eind 1961 ontslagen door de minister. Door het ambtenarengerecht werd Van der Putten tot twee keer toe in het gelijk gesteld toen hij daartegen in beroep ging, maar Visser weigerde hem te rehabiliteren.

In 1938-1939 speelde een affaire rond justitieel onderzoek naar criminaliteit in Oss, waarbij onder meer priesters waren betrokken. De katholieke minister van Justitie leek zijn boekje te buiten te zijn gegaan toen hij de speciale brigade de opsporingsbevoegdheid ontnam. De Tweede Kamer besloot een onderzoek in te stellen naar de gang van zaken.

Op 15 december 1920 werd een commissie benoemd om een onderzoek in te stellen naar door de Staat gesloten contracten voor de levering van vliegtuigen en motoren.

In 1920 onderzocht een commissie door de staat gesloten overeenkomsten met een proefinstallatie voor verwerking van afvalproducten voor veevoederfabricage. De staat zou overeenkomsten gesloten hebben met verschillende personen, waarbij de contracten onderling sterk afweken.

In 1882-1883 onderzocht een commissie-Mirandolle de handelswijze van het Indische Gouvernement bij het afsluiten van een contract met de Bilitonmaatschappij. De Billitonmaatschappij was een mijnbouwmaatschappij die in de negentiende en twintigste eeuw een belangrijke rol speelde bij de ertswinning in Nederlands-Indië op het eiland Billiton.

Dit onderzoek i werd in december 1875 ingesteld toen er in de gemeente Elst bij de raadsverkiezing onregelmatigheden waren geweest. De namen van dertig personen waren van de kieslijst geschrapt, omdat zij ten onrechte hadden aangegeven belasting te betalen. Dit werd door een rechtbank voor negenentwintig van hen later weer ongedaan gemaakt.

Op 23 maart 2021 had de Eerste Kamer een onderzoekscommissie ingesteld naar de effectiviteit van antidiscriminatiewetgeving. Op 14 juni 2022 presenteerde de commissie het eindrapport.

Op 4 oktober 2011 stelde de Eerste Kamer een parlementair onderzoek in naar privatisering en verzelfstandiging van overheidsdiensten in de periode 1990-2010. Op 30 oktober 2012 werd daarover in het rapport 'Verbinding verbroken?' verslag uitgebracht.

In 1962 besloot de Eerste Kamer een onderzoekscommissie in te stellen die onderzoek deed naar de zogenoemde schrootaffaire. Het ging om de mogelijke betrokkenheid van ambtenaren bij fraude met handel in schroot. Op 22 april 1963 werd hierover verslag uitgebracht.