Geen check op effectiviteit ontwikkelingsuitgaven - Hoofdinhoud
Geen check op effectiviteit ontwikkelingsuitgavenBYLINE: VAN ONZE VERSLAGGEEFSTER NATALIE RIGHTON
Kamer mist prestatiegegevens in begroting Ploumen
Het is onmogelijk vast te stellen of het budget voor ontwikkelingssamenwerking effectief wordt besteed. Daardoor is onduidelijk wat er wordt bereikt met de 4,1 miljard euro die Nederland jaarlijks uitgeeft om de allerarmsten in de wereld te helpen.
Dat is de harde conclusie van een interne notitie die de Tweede Kamercommissie voor Ontwikkelingssamenwerking vandaag tijdens de begrotingsbehandeling bespreekt. De notitie is in handen van de Volkskrant.
'In tegenstelling tot andere begrotingen bevat de begroting Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking geen prestatiegegevens', staat in het rapport van het Bureau Onderzoek en Rijksuitgaven (BOR), een club van politiek-neutrale overheidsambtenaren die voor de Tweede Kamer werkt. In plaats daarvan 'ligt sterk de nadruk op de omvang en verdeling van geldstromen, niet op te leveren prestatie en te bereiken effecten'. Gevolg is dat de Kamer nauwelijks kan beoordelen of 'doelen zijn gerealiseerd en veronderstelde effecten zijn bereikt'.
Zo is een doel van het budget dat 'meer mensen toegang krijgen tot aidsremmers en voorbehoedsmiddelen'. Maar het 'ontbreekt aan streefwaarden om te meten of deze doelstelling ooit wordt bereikt'. Hetzelfde geldt voor meisjesonderwijs: wel is te achterhalen of het geld is overgemaakt naar een onderwijsinstelling, maar onduidelijk blijft hoe vaak de meisjes naar school gaan en of ze hun opleiding afmaken.
PvdA-minister Lilianne Ploumen (Ontwikkelingssamenwerking) zal vandaag in de Kamer voor een spervuur van vragen komen te staan. Daar staat het budget voor hulp aan de armsten al langer onder druk. De coalitie is hierover principieel verdeeld. Regeringspartij VVD pleit al jaren voor afbouw. Coalitiegenoot PvdA wil juist meer geld.
De kritiek klinkt al veel langer. De Algemene Rekenkamer trok eerder dezelfde conclusie. Maar het rapport dat vandaag verschijnt, zal naar verwachting meer politieke gevolgen hebben omdat dit is opgesteld door de Kamer zelf, die het geld verdeelt.
De toetsing is gebeurd conform de nieuwe methode van VVD-Kamerlid Pieter Duisenberg. Op zijn initiatief vlooien sindsdien telkens twee Kamerleden een deelbegroting door op resultaten. Dat gebeurt door een lid van de coalitie en een van de oppositie, in dit geval Joost Taverne (VVD) en Eric Smaling (SP), bijgestaan door het Bureau Onderzoek en Rijksuitgaven.
Taverne spreekt van 'ernstige' uitkomsten. Hij heeft veel vragen voor Ploumen. 'Het gaat hier om heel veel belastinggeld. De Kamer moet kunnen controleren of dat nuttig en effectief is besteed.'
Positieve berichten zijn er ook. Het belastinggeld dat Nederlandse ontwikkelingsorganisaties van de overheid kregen - de 'medefinancieringsgelden' van 1,9 miljard euro over de laatste vijf jaar - is wel meetbaar effectief besteed, zo bleek in september uit de grootste evaluatie van ontwikkelingshulp ooit. Die geldstroom vormt echter slechts een klein deel van Ploumens totale budget.
Minister Ploumen laat weten dat zij niet vooruit kan lopen op een rapport dat nog niet is gepubliceerd. Zij benadrukt wel dat haar begroting al jaren wordt beoordeeld door de Rekenkamer en de Inspectie Ontwikkelingssamenwerking Beleidsevaluatie. 'Verreweg de meeste van onze inspanningen worden door beide positief beoordeeld, zowel beleidsmatig als financieel', aldus haar woordvoerder. 'Een rapport dat hier diametraal tegenover staat, zou ons zeer verbazen.'
Ploumen wijst er ook op dat haar ministerie begin november nog een 'Resultatenbrief' naar de Kamer heeft gestuurd waarin gedetailleerd staat wat er is bereikt. Zo is in 2014 met Nederlands ontwikkelingsgeld voor bijna 8 miljoen mensen de voedingssituatie verbeterd.
Ook volgens PvdA-Kamerlid Roelof heeft de onderzoeksgroep 'alleen naar de begroting gekeken en niet naar bijvoorbeeld de laatste rapportage over de resultaten en effecten van beleid'. Zijn partij is juist 'trots op de resultaten die worden geboekt, zoals de 800 miljoen condooms die vorig jaar door Nederland zijn verspreid. Daardoor is een ontelbaar aantal ongewenste zwangerschappen voorkomen.'