Luxemburg

Luxemburg op de kaart

Luxemburg is een klein land in het Westen van Europa. Het grenst aan België, Duitsland en Frankrijk. Op Malta na is Luxemburg het kleinste land binnen de Europese Unie. Als deel van de Benelux behoorde het in 1951 tot de zes landen die in 1951 de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS), de voorloper van de Europese Unie, vormden. De huidige premier van Luxemburg is de liberaal Xavier Bettel i van de partij DP.

Het Groothertogdom Luxemburg bestaat sinds het jaar 963. Het was toen onderdeel van het Duitse rijk. In de periode 1815-1830 was Luxemburg deel van het Koninkrijk der Nederlanden. In 1831 ging een groot deel van Luxemburg tot België behoren. Het overblijvende groothertogdom werd onafhankelijk; aanvankelijk in personele unie, waarbij de Nederlandse koning tevens groothertog was. Hier kwam een einde aan in 1890, toen koning Willem III overleed zonder een mannelijke opvolger na te laten. Tegenwoordig is Luxemburg nog steeds een groothertogdom.

Op cultuurgebied heeft de in Luxemburg geboren Amerikaan Edward Steichen een belangrijke stempel gedrukt op de fotografie uit de eerste helft van de twintigste eeuw. De bekendste Luxemburgse schilder is Joseph Kutter (1894-1941). De wielrenner Charly Gaul won in 1958 de Tour de France, terwijl de tot Luxemburger genaturaliseerde Zwitser Marc Girardelli op de Olympische winterspelen van Albertville (1992) twee zilveren medailles behaalde.

1.

Politieke situatie

Parlementsgebouw Luxemburg
Bron: IPU.org

De huidige premier van Luxemburg is de liberaal Xavier Bettel van de DP. De regering wordt gevormd door de liberale DP (Demokratesch Partei), de sociaaldemocratische LSAP en de Groenen. De huidige coalitie van Luxemburg is een zogenaamde 'verkeerslichtcoalitie.' Dit is een coalitie met een sociaaldemocratische, liberale en ecologische partij. Bij de verkiezingen van oktober 2023 verloor de coalitie haar meerderheid.

Luxemburg heeft een stabiel politiek systeem, waarin vrijwel geen kabinetscrises voorkomen. De christendemocratische CSV regeerde vanaf 1944 afwisselend met liberalen (DP) en sociaaldemocraten (LSAP). Sinds 1995 was de christendemocraat Jean-Claude Juncker premier. Hij leidde coalities met de sociaaldemocraten (1995-1999 en 2004-2013) en met de liberalen (1999-2004). Vanwege een spionage-schandaal waarbij Juncker was betrokken, werden in juli 2013 vervroegde verkiezingen aangekondigd. Bij de vervroegde verkiezingen in oktober 2013 bleven de (verliezende) christendemocraten wel de grootste partij, maar daarna werd aangestuurd op een coalitie van liberalen, sociaaldemocraten en Groenen. In december 2013 trad een kabinet aan met de liberaal Xavier Bettel als premier. In 2018 wonnen de christendemocraten de parlementsverkiezingen, die er ondanks de winst niet in slaagden om een coalitie te vormen. Daardoor werd Bettel voor de tweede keer premier.

Luxemburg was voor het laatst voorzitter van de Raad van de Europese Unie van juli-december 2015. De Luxemburgse politicus Nicolas Schmit is Eurocommissaris voor werkgelegenheid. De Luxemburgse premier Joseph Bech behoorde tot de grondleggers van de Europese Unie. Eén van zijn opvolgers, Gaston Thorn, leidde tussen 1981 en 1985 de Europese Commissie. In 1994 werd de voormalige Luxemburgse premier Jacques Santer president van de Europese Commissie. Hij bleef dat tot 1999. Jean-Claude Juncker was president van de Europese Commissie van 2014 tot 2019.

2.

Staatsvorm, partijen en kiesstelsel

Luxemburg is een constitutionele monarchie met een parlementair stelsel, met een groothertog als staatshoofd. Ministers hebben soms de verantwoordelijkheid voor meerdere ministeries (bijvoorbeeld voor sociale zekerheid en volksgezondheid en voor landbouw en sport). Er is een eenkamerstelsel, met een zestig leden tellende Kamer van Afgevaardigden. Een uit burgers bestaande Staatsraad (24 leden) adviseert het parlement.

Kiesstelsel

De Kamer van Afgevaardigden wordt iedere vijf jaar gekozen in vier kiesdistricten op basis van evenredige vertegenwoordiging.

Partijen

De grootste partij is de christendemocratische CSV (Chrëschtlech Sozial Vollekspartei). De liberale partij DP (Demokratesch Partei) en de sociaaldemocratische LSAP (Lëtzebuerger Sozialistesch Arbechterpartei) zijn middelgrote partijen. Ze ontlopen elkaar niet veel in sterkte. Verder is er een groene partij (Déi Gréng) en een conservatief-liberale partij (Alternativ Demokratesch Reformpartei, ADR). Tot 1994 was er een communistische partij (KPL).

3.

Zetelverdeling Kamer van Afgevaardigden vanaf 1954

jaar

CSV

LSAP

DP

DG

ADR

KPL

Ov.

totaal

verkiezingsdatum

1954

26

17

6

   

3

 

52

30 mei

1959

21

17

11

   

3

2

52

1 februari

1964

22

21

6

   

5

 

56

7 juni

1968

21

18

11

   

6

 

56

15 december

1974

18

17

14

   

5

 

59

26 mei

1979

24

14

15

   

2

 

57

10 juni

1984

25

21

14

2

 

2

 

64

17 juni

1989

22

18

11

4

4

1

 

60

18 juni

1994

21

17

12

5

5

   

60

12 juni

1999

19

13

15

5

7

 

1

60

13 juni

2004

24

14

10

7

5

   

60

13 juni

2009

26

13

9

7

4

 

1

60

7 juni

2013

23

13

13

6

3

 

2

60

20 oktober

2018

21

10

12

9

4

 

2

60

14 oktober

2023

21

11

14

4

5

 

5

60

8 oktober

4.

Kabinetten vanaf 1958

naam

periode

kleur

partijen

belangrijke ministers

Frieden

29 maart 1958-2 maart 1959

centrumlinks

CSV-LSAP

BuZa: Frieden

Werner I

2 maart 1959-15 juli 1964

centrumlinks

CSV-LSAP

BuZa: Werner

Werner II

15 juli 1964-6 februari 1969

centrumlinks

CSV-LSAP

BuZa: Werner

Werner III

6 februari 1969-15 juni 1974

centrumrechts

CSV-DP

BuZa: Thorn

Fin: Werner

Thorn

15 juni 1974-16 juli 1979

centrumrechts

CSV-DP

BuZa: Thorn

Fin: Vouel, 1976: Poos

Werner IV

16 juli 1979-20 juli 1984

centrumlinks

CSV-LSAP

BuZa: Thorn

Fin: Santer

Santer I

20 juli 1984-14 juli 1989

centrumlinks

CSV-LSAP

BuZa: Poos

Fin: Santer

Santer II

14 juli 1989-13 juli 1994

centrumlinks

CSV-LSAP

BuZa: Poos

Fin: Juncker

Santer III

13 juli 1994-26 januari 1995

centrumlinks

CSV-LSAP

BuZa: Poos

Fin: Juncker

Juncker I

26 januari 1995-7 augustus 1999

centrumlinks

CSV-LSAP

BuZa: Poos

Fin: Juncker

Juncker II

7 augustus 1999-31 juli 2004

centrumrechts

CSV-DP

BuZa: Polfer

Fin: Juncker

Juncker III

31 juli 2004-23 juli 2009

centrumlinks

CSV-LSAP

BuZa: Asselborn

Juncker IV

23 juli 2009-4 december 2013

centrumlinks

CSV-LSAP

BuZa: Asselborn

Bettel I

4 december 2013-5 december 2018

paars-groen

DP-LSAP-Dei Greng

BuZa: Asselborn

Bettel II

5 december 2018 - heden

paars-groen

DP-LSAP-Dei Greng

Buza: Asselborn