Turkije - Hoofdinhoud

Turkije is een groot land, zowel qua oppervlakte als qua bevolking, in het zuidoosten van Europa. Istanboel is de grootste stad van Europa. Het land vormt de grens tussen Europa en Azië tussen de Zwarte Zee en de Middellandse Zee. Aan de Europese kant grenst het land aan Bulgarije i en Griekenland i. Turkije is al sinds 1999 kandidaat-lidstaat i van de Europese Unie i.

Het gebied dat nu Turkije is, heeft in de geschiedenis deel uitgemaakt van meerdere grote rijken. Istanboel, toen Constantinopel, was de hoofdstad van het Oost-Romeinse of Byzantijnse rijk en later van het Ottomaanse rijk. De Ottomanen kozen in de Eerste Wereldoorlog de kant van Duitsland i, Oostenrijk-Hongarije en Italië i. Toen zij de oorlog verloren, werd het Turkse gedeelte van het Ottomaanse rijk verdeeld onder Griekenland, Italië, Frankrijk i en het Verenigd Koninkrijk i. De Turken behielden slechts een noordelijk gedeelte van Anatolië, rondom Ankara. Hier riep Atatürk een Turks parlement uit. Met een eigen leger wist hij geheel Anatolië te veroveren in de Turkse Onafhankelijkheidsoorlog van 1919 tot 1922. Hierna werden de grenzen van het de nieuwe Republiek Turkije vastgelegd in de Vrede van Lausanne (1923). Sindsdien heeft het Turkse leger meerdere malen een staatsgreep gepleegd. Recep Tayyip Erdoğan i is met zijn conservatieve partij AKP sinds 2002 aan de macht, eerst als premier en vervolgens als president.

De bevolking van Turkije bestaat voor veruit het grootste deel uit moslims. Een bekende Turkse schrijver is Orhan Pamuk, in wiens werk de tegenstellingen tussen Oost en West, islam en christendom, traditie en moderniteit een belangrijke rol spelen. Bekende Turkse sporters zijn de gewichtheffers Naim Suleymanoglu en Halil Mutlu, en de worstelaars Hamz Yerlikaya en Ramazan Sahin. Het Turkse voetbalelftal behaalde op het WK van 2002 de derde plaats.

De huidige grootste partij in Turkije is de AKP: een conservatieve partij met respect voor islamitische normen en waarden, maar zonder expliciet religieus programma. Bij de verkiezingen van van 2018 behaalde de partij een meerderheid in het Turkse parlement. Recep Tayyip Erdoğan, van de AKP, is sinds 2014 president. In 2018 en 2023 werd hij herkozen.

Nadat Atatürk de Turkse republiek in 1923 stichtte, werd hij driemaal herkozen. Hij bleef president tot aan zijn dood in 1938. Onder het bewind van Atatürk was er nog geen sprake van een meerpartijenstelsel. De eerste stappen daartoe werden in 1946 gezet. In 1950 won voor het eerst een oppositiepartij de verkiezingen: de Democratische partij. In 1960 pleegde het Turkse leger een coup. Premier Menderes werd ter dood veroordeeld omdat hij de grondwet geschonden zou hebben door de pers en rechterlijke macht aan banden te leggen. Een onrustige periode brak aan waarin verschillende staatsgrepen plaatsvonden en de grondwet werd afgeschreven. Pas in 1983 werden er weer vrije verkiezingen uitgeschreven. In 2002 behaalde de AKP een meerderheid in het parlement, die de partij tot aan 2015 behield. Daarna bleef de partij de grootste, weliswaar zonder meerderheid. Erdogan, die tot aan 2014 premier was en vervolgens president, streeft ernaar de uitvoerende macht zo veel mogelijk bij de president neer te leggen. In 2017 stemde 51% van de Turkse bevolking in het voordeel van de door Erdogan voorgestelde wijzingen. Daarmee werd Turkije een presidentiële democratie.

Turkije vroeg in 1987 het lidmaatschap van de Europese Economische Gemeenschap (EEG) i aan. In 1999 werd het officieel kandidaat-lidstaat van de Europese Unie. De toetredingsonderhandelingen i gingen in 2005 van start. De onderhandelingen verlopen tot noch toe erg traag. In 2016 werden ze zelfs stopgezet omdat Turkije volgens de EU mensenrechten schendt en er een gebrekkige rechtsstaat op na houdt.

Turkije is een republiek en kent een parlement dat uit één kamer bestaat: de Grote Nationale Assemblee van Turkije. De leden van het parlement worden voor een periode van vier jaar verkozen. Daarnaast kent Turkije een president, die om de vijf jaar direct wordt verkozen. Sinds het referendum van 2017 geniet de president een groot gedeelte van de uitvoerende macht in Turkije.

Turkije kent een systeem van evenredige vertegenwoordiging i. Het land heeft daarnaast een hoge kiesdrempel i van maar liefst 7%, voorheen zelfs 10%. Hierdoor is het moeilijk voor kleinere partijen zetels in het parlement te bemachtigen.

De 600 zetels in het parlement zijn vanwege deze hoge kiesdrempel in handen van een klein aantal partijen, waarvan de meeste deel uitmaken van een van de twee politieke allianties. Dit zijn de Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AKP) samem met de Partij van de Nationalistische Beweging (MHP), de Republikeinse Volkspartij (CHP) samen met de Goede Partij (IYI) en de Gelukzalige Partij (SP), en de Democratische Volkspartij (HDP).