Verslag Europese Raad - Hoofdinhoud

Verslag van de Europese Raad en verklaring van de Commissie - Vergadering van de Europese Raad (Brussel, 16-17 juni 2005)

Debat : 22 juni 2005

Stemming : 23 juni 2005

Debat

1. Namens de Raad

Jean-Claude JUNCKER wordt door het EP ontvangen met een staande ovatie. Juncker betreurt het dat het Luxemburgse voorzitterschap afloopt. Hij was graag doorgegaan. Een aantal dossiers is succesvol afgesloten, zoals de hervorming van het Stabiliteits- en Groeipact (SGP). Het pact is niet buitensporig geflexibiliseerd. Juncker zal als voorzitter van de eurogroep toezien op een correcte uitvoering van het pact.

De strategie van Lissabon is nieuw leven ingeblazen. Sociale cohesie is daarbij een prioriteit gebleven. De lidstaten zullen nationale hervormingsprogramma's opstellen en daarover verantwoording afleggen aan hun nationale parlementen.

Er is een besluit genomen inzake het vergroten van de inspanningen op het gebied van de ontwikkelingssamenwerking. Juncker is daar niet weinig trots op: in de negentiende eeuw is de slavernij afgeschaft, in de eenentwintigste eeuw moet de armoede in de wereld worden uitgeroeid.

De Top EU-VS was een succes. Op dit moment vindt er een Irak-conferentie plaats in Brussel. Co-voorzitters zijn de VS en de EU. Wie had een jaar, of zelfs zes maanden geleden gedacht dat een co-voorzitterschap over Irak mogelijk zou zijn. Juncker krijgt weinig applaus voor dit wapenfeit, terwijl hij toch een hoop kritiek zou hebben gekregen van het Europees Parlement als de betrekkingen tussen de EU en de VS waren verslechterd.

Op 12 januari 2005 heeft de fungerend Raadsvoorzitter in Straatsburg de kansen op een akkoord inzake de Financiële Perspectieven geschetst. De lidstaten hebben zich ingegraven. Sommigen beschuldigen het voorzitterschap ervan aan de wortel te liggen van het échec van de onderhandelingen over de Financiële Perspectieven. Dat er geen akkoord werd bereikt, is een mislukking voor Europa en voor het voorzitterschap. Er is sprake van een diepe crisis in Europa. Wie daarvoor de verantwoordelijk draagt, zal zeggen dat er geen crisis is. Maar de crisis is zeer diep en niet slechts van financiële of budgettaire aard. De Raadsvoorzitter is ervan overtuigd dat elk toekomstig compromis slechts in zeer beperkte mate van het voorstel van het voorzitterschap zal afwijken.

In het tweede compromisvoorstel dat het voorzitterschap op tafel heeft gelegd, bleef de rebate gehandhaafd. Het Verenigd Koninkrijk zou onder het voorstel bijdragen aan het cohesiebeleid voor de tien nieuwe lidstaten, maar zou niet bijdragen aan de landbouwsubsidies voor deze landen. De rebate zou de € 4,7 mrd per jaar niet kunnen overschrijden. Nederland werd een cheque van € 1 mrd aangeboden. Het Verenigd Koninkrijk was echter niet bereid om de hoogte van de rebate voldoende bij te stellen om voor Nederland een korting van € 1 mrd per jaar mogelijk te maken en tegelijkertijd de belasting van Duitsland en Zweden niet te verzwaren. Onder die omstandigheden zou Duitsland hebben moeten opdraaien voor de Nederlandse korting. De problemen van Nederland, Duitsland en Frankrijk hadden opgelost kunnen worden. Als de schrijvers van de 'brief van zes' van tevoren hadden bevroed wat de effecten zouden zijn van hun brief, was er een ander resultaat uit de Europese Raad gekomen. Juncker zegt dit, omdat het Parlement binnenkort een heel andere uitleg te horen dreigt te krijgen. Het is pertinent onjuist dat het voorzitterschap de rebate in de kiem heeft willen smoren. De rebate zou alleen gekoppeld worden aan solidariteit met de nieuwe lidstaten.

Het compromisvoorstel voorzag ook in een daling van de landbouwuitgaven. Landbouw zou in 2013 nog slechts 37% van de Europese begroting uitmaken. Wat een hardnekkigheid om dat niet te willen inzien. Het gemeenschappelijk landbouwbeleid was in het voorstel de enige sector geweest waarin sprake zou zijn van een aanzienlijke daling van de middelen. De middelen voor de tenuitvoerlegging van de Lissabonstrategie zouden met 65% toenemen. De totaal beschikbare middelen voor onderzoek zouden tweemaal zo hoog zijn als de uitgaven voor het gemeenschappelijk landbouwbeleid. Juncker zegt dat de nieuwe lidstaten niet in de steek mogen worden gelaten. Zij hebben in de onderhandelingen getuigd van een opmerkelijk waardig en goed gedrag.

Volgens het voorzitterschap is het grondwettelijk verdrag voor de EU niet het probleem, maar de oplossing van een probleem. Het voorzitterschap zou de ratificatieprocedures dan ook willen doorzetten. Maar er moet nu eerst een Europawijd debat plaatsvinden over de Europese Unie. Juncker wenst dat de Commissie in het centrum van dit debat staat. De concepten van het Europa van de vrije markt en van het politiek verenigde Europa, moeten met elkaar worden verzoend. Wat Juncker erg heeft gerustgesteld, is dat de Europese Raad heeft laten uitschijnen dat niemand louter een vrijhandelszone voorstaat.

In de ochtend van 17 juni was de fungerend Raadsvoorzitter aangeslagen en bedroefd, omdat Europa in een crisis was gedompeld. Juncker is ondiplomatiek genoemd, maar het was ook nooit zijn bedoeling om diplomatiek te zijn als het om Europa gaat. Juncker wil geen toneelspel opvoeren, maar vechten voor Europa. De laatste periode van de puberteit van Europa duurt wat langer dan gedacht. De nieuwe lidstaten hebben een prachtvoorbeeld van Europese ambitie gegeven. Wat een schande voor de lidstaten die dit niet deden. Na het krijgen van duizenden e-mails uit heel Europa waaronder zeer veel aanmoedigingen, voelt Juncker zich gesterkt en vastberadener dan ooit, na een eerste golf van teleurstelling. De huidige generatie heeft niet het recht ongedaan te maken wat voorgaande generaties hebben opgebouwd. De volgende generaties zullen een politiek Europa nodig hebben.

De heer Juncker krijgt een staande ovatie.

2. Namens de Commissie

José Manuel BARROSO i benadrukt dat Europa in staat moet zijn oplossingen te vinden voor de problemen. De volgende vijf jaar moeten belangrijke strategische doelstellingen behaald worden. Als grootste succes van het Luxemburgse voorzitterschap noemt Barroso de vernieuwing van de strategie van Lissabon op de voorjaarstop. Het is de sputterende Europese economie die de burgers bezighoudt. Door te werken aan groei en werkgelegenheid kan de band tussen Europa en de burgers worden verbeterd. Een andere positieve verdienste van het Luxemburgs voorzitterschap is het buitenlandse beleid. Barroso verwijst naar de succesvolle topconferenties EU-Rusland, EU-Canada en EU-VS.

Momenteel is het belangrijk dat de Europese leiders een denkpauze inlassen met betrekking tot het debat over de toekomst van Europa. De vraag is hoe het Europees sociaal model moet functioneren in de 21ste eeuw en hoe de burgers zich hierin herkennen.

Wat de Financiële Perspectieven betreft, betreurt Barroso dat niet alle Europese leiders blijk gaven van solidariteit en dat er daardoor geen akkoord bereikt is. Als er geen akkoord komt, bestaat het gevaar dat de Unie verlamd wordt, wat vooral nadelig is voor de nieuwe lidstaten. De Commissie is dan ook bereid om samen te werken het Britse voorzitterschap en de lidstaten om een akkoord te bereiken. Hierbij rekent de Commissievoorzitter op het Europees Parlement om een interinstitutioneel akkoord te bereiken. Een akkoord is veel dichter onder handbereik dan velen denken. Barroso roept alle partijen op om zich Europees op te stellen en zich minder bezig te houden met nationale retoriek.

3. Fractiewoordvoerders

Hans-Gert POETTERING (EVP-ED, DE) deelt de teleurstelling van de voorzitter van de Raad. Er is sprake van een politieke crisis. Er is een dubbele vertrouwenscrisis: een binnen de Raad en een van de burgers in de Europese Unie. Het vertrouwen moet worden hersteld. Poettering zegt diegenen die de Unie willen uitkleden tot een vrijhandelszone de wacht aan. Het verdrag van Nice voorziet in versterkte samenwerking. Het is dan ook mogelijk om verder te gaan met een Europees buitenlands en defensiebeleid. Er is een bezinningsperiode nodig om na te denken over de vraag, hoe de delen I en II van het grondwettelijk verdrag werkelijkheid kunnen worden. De Financiële Vooruitzichten zijn juist opgesteld met het oog op solidariteit met de nieuwe lidstaten. De EVP-ED fractie zal haar steentje bijdragen.

Martin SCHULZ (PES, DE) looft de buitengewoon openhartige balans van voorzitter Juncker. De afgelopen week was een nederlaag voor Europa en voor het voorzitterschap. De mislukking is te wijten aan "het particularisme van de staatshoofden en de regeringsleiders" waardoor de successen steeds op rekening van de staatshoofden komen terwijl de mislukkingen aan de bureaucraten in Brussel worden toegeschreven. Twee van de drie instellingen hebben hun werk goed gedaan: de Commissie en het Parlement. Enkel de Raad kwam niet tot een akkoord.

Wat de Financiële Perspectieven betreft, is geen resultaat bereikt omdat het binnenlands beleid vaak de hoofdrol speelt en niet het Europees beleid. Schulz verwijst hier ondermeer naar "een continentaal land waar de landbouw een hoofdrol speelt." Europa heeft nood aan een markt en aan mededinging, maar uit de Franse en Nederlandse referenda blijkt de angst om sociale verworvenheden te verliezen. Schulz besluit door Juncker te bedanken voor de aangename samenwerking en zegt nieuwsgierig te zijn naar de dag van morgen.

Graham WATSON (ALDE/ADLE, UK)

Zodra Frankrijk de grondwet afwees, ging het al mis. In Griekse tragedies proberen de karakters vaak te ontkomen aan hun lot. Het publiek weet, wat er gaat gebeuren. In Europa weet men pas achteraf hoe het zit. De week van 29 mei was een keerpunt in de geschiedenis van de EU, dat heeft Juncker onvoldoende ingezien. Er is een strijd gaande tussen het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. Beide landen gaan uit van een gevaarlijke illusie. Het voorstel van het voorzitterschap over de Financiële Vooruitzichten was een goed voorstel. Robert Schuman zei: "Ik wil geen geografische demarcatielijn trekken tussen Europa en niet-Europa." Er is echter een andere demarcatielijn: die tussen degenen met en degenen zonder Europese esprit. De bezinningsperiode mag geen excuus voor verlamming zijn. Het Luxemburgse voorzitterschap heeft ook successen geboekt. Aristoteles zei al: "We zullen misschien niet al onze doelstellingen bereiken, maar het is het nastreven van die doelstellingen waardoor geschiedenis wordt geschreven."

Monica FRASSONI (GROENEN/EVA, IT) vindt het jammer dat de laatste daad van Juncker een onaanvaardbare begroting is. Zijn voorstel heeft in positieve beleidslijnen gesneden zoals in de ontwikkelingssamenwerking. De Europese Raad heeft de realiteit van de verdeelde regeringen blootgelegd. De groene fractie noemt het positief dat er geen slecht besluit is genomen over de Financiële Perspectieven. Ook positief is, dat er gekozen is om een pauze in te lassen en uiteindelijk door te gaan met de ratificatieprocedure. Frassoni wendt zich tot Barroso als ze ervoor pleit "een einde te maken aan een milieubeleid van de Commissie dat steeds machinaler dreigt te worden."

Francis WURTZ (EVL/NGL, FR)

Drie weken na de afwijzing van het grondwettelijk verdrag, begint duidelijk te worden wat de consequenties van de afwijzing zijn. Sociale bekommernissen staan centraal bij de tegenstemmers. De toetreding van Turkije tot de EU is door slechts zes procent van de tegenstemmers genoemd als reden om tegen te stemmen. Men is voor de uitbreiding, maar tegen de neo-liberale ontsporingen. Besloten is het ratificatieproces voort te zetten. Dat is op democratisch vlak onhandig. Er moet worden nagedacht en tijd gewonnen, zei een belangrijk Europees leider. Op die manier keert men de Europese burger de rug toe. Is er een alternatief? Er moet een maatschappelijk debat worden gevoerd dat uitmondt in een nieuw verdrag waar de Europese burgers zich wel in kunnen vinden.

Jens-Peter BONDE (IND/DEM, DK) uit kritiek op Juncker omwille van de voortzetting van de ratificatieprocedure. Dat is een gebrek aan respect voor de wet en een blijk van misprijzen ten aanzien van Nederland en Frankrijk. Juncker vergeet dat het Verdrag van Nice enkel gewijzigd kan worden door middel van unanimiteit. Bonde benadrukt dat "de grondwet dood is en doden begraven moeten worden."

4. Overige sprekers

Koenraad DILLEN (NI, BE)

Bertolt Brecht verkondigde dat leiders maar een ander volk moeten kiezen wanneer ze volk niet meekrijgen. Dat is nu actueel. Het Vlaams Belang is de grootste partij van Vlaanderen maar mocht niet meedoen aan de debatten over Europa. De politieke elite gedraagt zich als de varkens uit Orwell's Animal Farm: alle dieren zijn gelijk, sommige zijn alleen gelijker dan andere. Het gaat erom dat Europa zijn geld anders moet aanwenden. Europa moet zich niet bezighouden met zaken die beter op nationaal niveau worden geregeld. Het is nu zo, dat Europese structuurfondsen in Waalse bodemloze putten. Dillen steunt dan ook de Nederlandse premier, die geschoffeerd werd door de Belgische minister van Buitenlandse Zaken terwijl hij alleen maar de rug recht hield. Het is niet zo erg dat er geen akkoord is over de Financiële Perspectieven. Europa zal niet vergaan. Er is geen draagvlak onder de burgers voor uitbreiding van de Unie met Turkije. Wanneer de stem van het Franse en Nederlandse volk betekent dat de uitbreiding met Turkije niet doorgaat, is dat winst.

Erik MEIJER i (EVL/NGL, NL) benadrukt dat het Nederlandse nee een definitief nee is. Het Nederlandse nee is een stem tegen de financiële solidariteit met de arme landen en tegen de uitbreiding van Europa met landen die een lagere levensstandaard hebben. Het is ook een kritiek op het onnodig rondpompen van de structuurfondsen tussen de rijke landen. Onderzoek zal in de toekomst moeten uitmaken wat de mensen precies wensen. Meijer eindigt met de vraag "of de Raad bereid is dit onderzoek te steunen."

Bas BELDER i (IND/DEM, NL) heeft met verbazing kennisgenomen van de eerste aanzet tot bezinning binnen de Europese instituties. Het is teleurstellend om te zien hoe diverse regeringsleiders zich committeren aan een tekst die feitelijk gezien van tafel is. Overigens toonde het topoverleg van 16 en 17 juni nog eens duidelijk het failliet van de grondwet. De optimistische tonen van een gemeenschappelijke lotsbestemming in de preambule klinken wrang in de oren van iemand uit een "dik en volgevreten land dat niet bereid is iets voor arme landen te doen." In die zin is een bezinning op het onderwerp 'diplomatiek taalgebruik' voor Parijs van primair belang.

De impasse rond de meerjarenbegroting is niet los te zien van de institutionele crisis in Europa. De discussie over de toekomstige budgettaire middelen van de Unie correspondeert met het debat over de Europese grondwet. Het is onwenselijk om in een nieuwe meerjarenbegroting beleidsprioriteiten aan te geven terwijl de bezinning over het mandaat van de EU nog in volle gang is. De EU moet de bezwaren van de burger over de snelheid en de koers van het Europese integratieproces serieus nemen. De burger wenst een gezonde Europese samenwerking, waarbij het nationale belang niet direct als egoïsme wordt afgedaan. Een Europa dat zich niet verliest in federale dromen, maar op voortvarende wijze grensoverschrijdende problemen aanpakt.

Marianne THYSSEN (EVP-ED, BE) is tevreden dat het Lissabonstrategie een nieuw elan heeft gekregen. Sociale cohesie, duurzame ontwikkeling, meer groei en nieuwe banen, dat worden de gedeelde prioriteiten van de Europese instellingen. Om de Europese Unie uit te bouwen, is geld nodig. De bezinningsperiode moet worden gebruikt om na te denken over de vraag waartoe de Unie moet worden uitgebouwd. Moest Zeus nog bestaan, dan zou hij opnieuw op Europa verliefd moeten kunnen worden. Er is nood aan een Europa dat opnieuw aantrekkelijk is. Thyssen dankt Juncker voor zijn transparantie en zijn eerlijkheid.

Camiel EURLINGS i (EVP-ED, NL) wil ook naar de positieve kanten kijken. Het EP heeft zich met grote meerderheid uitgesproken voor het rapport Böge. Ook in de Raad zijn de verschillen kleiner dan gedacht. Nederland vindt het goed om te betalen, maar wil niet vele malen meer betalen dan andere rijke landen. Wat zeker heeft meegespeeld in de afwijzing van het grondwettelijk verdrag, is de angst van mensen voor een snelle uitbreiding van de Unie. Uitbreidingsprocessen moeten geloofwaardig zijn. De toetredingscriteria moeten strak worden gehandhaafd en de Unie moet zelf ook in staat zijn een uitbreiding te verwerken. Juncker is de leider van een klein land in Europa en tegelijkertijd een groot Europees leider. Als met dezelfde esprit als die van Juncker het Europese project weer op de rails wordt gezet, voorziet Eurlings weinig problemen.