Kabinet-Beel I (1946-1948) - Hoofdinhoud

© Beeldbank Nationaal Archief

Staand v.l.n.r.: Huysmans, Gielen, Van Boetzelaer, Van Maarseveen, Fievez en Jonkman. Zittend v.l.n.r.: Mansholt, Lieftinck, Ringers, Beel, Drees en Vos.

Het eerste kabinet-Beel I werd gevormd na de verkiezingen van 1946 i, de eerste verkiezingen na de oorlog. Het bestond uit ministers van KVP i en PvdA i, alsmede drie partijloze bewindslieden en was de opvolger van het kabinet-Schermerhorn/Drees i. Minister-president Beel i was afkomstig uit de KVP. Het kabinet-Beel was het eerste van de rooms-rode kabinetten. Tot 1958 zouden KVP en PvdA blijven samenwerken als regeringspartijen.

De samenwerking tussen KVP en PvdA stond bekend als 'het nieuwe bestand' en legde de basis voor een gematigd progressief beleid. De wederopbouw van Nederland na de Duitse bezetting werd door dit kabinet verder ter hand genomen. Daarnaast werden de eerste stappen gezet op weg naar de verzorgingsstaat. Onderhandelingen over een Nederlands-Indonesische Unie en de daaruit voortvloeiende onrust in Nederlands-Indië vroegen de nodige aandacht.

Het kabinet bood op 7 juli 1948 zijn ontslag aan, de dag waarop er vervroegde Tweede Kamerverkiezingen i. Deze waren nodig voor een grondwetswijziging in verband met de naderende onafhankelijkheid van Indonesië. Op 7 augustus 1948 volgde het kabinet-Drees/Van Schaik i het kabinet-Beel I op.

Formatie

De eerste naoorlogse verkiezingen i leverden overwinningen op voor de KVP i en de PvdA i, waardoor samenwerking tussen deze twee voor de hand lag, temeer omdat de PvdA een nationaal kabinet afwees. Formateur werd de katholiek Beel i, die in twee weken een uitvoerig programma opstelde.

Regeringsprogramma en regeringsverklaring

Formateur Beel stelde in korte tijd het regeringsprogramma 'Nieuw Bestand' i op, dat de basis zou worden van dit en volgende kabinetten. Op 5 juli 1946 legde premier Beel de regeringsverklaring af.

De regeringspartijen KVP en PvdA beschikten samen over een ruime meerderheid in zowel de Eerste als de Tweede Kamer. De verhoudingen in de Eerste Kamer wijzigden als gevolg van de Eerste Kamerverkiezingen van 1946.

Het kabinet-Beel I wijzigde acht keer van samenstelling. Bijzonder aan de samenstelling van dit kabinet was verder dat het nog geen staatssecretarissen kende. De functie van staatssecretaris werd pas in het volgende kabinet ingesteld.

• - 

  Ringers opgevolgd door Neher (Openbare Werken); Schagen van Leeuwen opgevolgd door Fiévez (Marine)

  Twee partijloze ministers traden af, omdat ze vonden dat er krachtiger moest worden opgetreden tegen de Republiek Indonesia. In november 1946 trad minister Ringers van Openbare Werken af en een jaar later minister Schagen van Leeuwen van Marine.

• - 

  Beel werd Minister van Algemene Zaken; Witteman volgde Beel op als minister van Binnenlandse Zaken

  Omdat minister Jonkman overwerkt dreigde te raken door de Indonesische kwestie en Beel zich daarmee bovendien mee wilde bemoeien, werd hij in 1947 minister van het opnieuw ingestelde Algemene Zaken. Beel werd op Binnenlandse Zaken opgevolgd door de Noord-Hollandse gedeputeerde Witteman.

• - 

  Götzen trad aan als minister Begrotingszaken Overzeese Gebiedsdelen

  In 1947 werd naast de portefeuille Overzeese Gebiedsdelen een minister voor begrotingszaken Overzeese Gebiedsdelen aangesteld. Als minister werd de partijloze Götzen benoemd.

• - 

  Van Kleffens trad af als minister voor Buitenlandse Zaken

  Minister Van Kleffens voor Buitenlandse Zaken (zonder portefeuille) trad per 1 juli 1947 af, omdat hij voorzitter werd van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Er werd geen opvolger benoemd.

• - 

  Huysmans werd opgevolgd door Van den Brink als minister van Economische Zaken

  In januari 1948 trad minister Huysmans (KVP) van Economische Zaken af vanwege gezondheidsklachten. Zijn opvolger, de Nijmeegse hoogleraar Van den Brink, was met zijn 31 jaar de jongste minister uit de parlementaire geschiedenis.

• - 

  Neher werd opgevolgd door In 't Veld als minister van Wederopbouw en Volkshuisvesting

  De opvolger van Ringers, Neher, werd in maart 1948 gedelegeerde van het Opperbestuur in Nederlands-Indië. Zijn vervanger was de Zaanse burgemeester In 't Veld (PvdA).

Onder het kabinet-Beel I daalde de inflatie van 9,1% in 1946 naar rond de 3½% in 1947 en 1948. Het kabinet richtte zich op de wederopbouw en begon de naoorlogse opbouw van een verzorgingsstaat. Minister Drees i (Sociale Zaken) bracht in 1947 de Noodwet Ouderdomsvoorziening tot stand, de voorloper van de AOW. De Wet inzake het Centraal-Economisch Plan van minister Huysmans i (Economische Zaken) gaf in 1947 een wettelijke basis aan het Centraal Planbureau (CPB). i

Bijzonderheden

© De Groene Amsterdammer, 23-08-1947

Het Indonesische conflict bleef zich voortslepen gedurende deze kabinetsperiode. zichtbare personen: Dr. L.J.M. Beel, Dr. W. Drees , Mr. P.S. Gerbrandy, Jhr. Dr. M. van der Goes van Naters, Mr. J.A. Jonkman , Dr. J.H.A. Logemann, M.J.M. van Poll, Mr. C.P.M. Romme, Ir. W. Schermerhorn , Dr. J. Schouten, J.J. Vorrink, Mr. E.N. van Kleffens, Dr. H.J. van Mook tekenaar: Jordaan

Indonesische kwestie: Akkoord van Linggadjati en Eerste Politionele Actie

In november 1946 kwam het Akkoord van Linggadjati tot stand over de vorming van een Nederlands-Indonesische Unie. Nederland was bereid de soevereiniteit van de Republiek Indonesia over Java en Sumatra te erkennen. Omdat Nederland op aandrang van de Tweede Kamer (motie-Romme/Van der Goes van Naters) het akkoord anders uitlegde dan Indonesië kwam er geen einde aan het conflict.

In juli 1947 besloot het kabinet tot een militaire actie tegen de Republiek Indonesië, de eerste politionele actie. Nederland verweet de Republiek de uitvoering van het Akkoord van Linggadjati te frustreren. Na ingrijpen van de Verenigde Naties wordt de actie beëindigd en het overleg hervat.

Openingsrede

Naar aanleiding van de eerst Tweede Kamerverkiezingen na de oorlog en het in ere herstellen van de Staten-Generaal hield Koningin Wilhelmina i een openingsrede.

Troonredes

Naast de openingsrede werd er twee keer een troonrede voorgedragen. Beide redes werden uitgesproken door minister-president Beel, omdat de Koningin verhinderd was.

Het kabinet trad af op de dag van de vervroegde Tweede Kamerverkiezingen i. Deze verkiezingen waren noodzakelijk voor een Grondwetswijziging in verband met de naderende onafhankelijkheid van Indonesië. Het kabinet werd op 7 juli 1948, demissionair. Een maand later trad als opvolger het kabinet-Drees I i aan.

Meer over