Overwinningsnederlaag - Hoofdinhoud
Vier jaar geleden reed ik 's morgens na de gemeenteraadsverkiezingen naar het Binnenhof. De radio meldde dat mijn fractievoorzitter, Jozias van Aartsen, was afgetreden. Dat moment schoot door mijn hoofd toen Agnes Kant haar vertrek aankondigde. Terecht of niet, het is heel vervelend. In de eerste plaats voor de betrokkene zelf. Maar ook voor de fractie als geheel. Het verlies van een fractieleider voelt als een collectief verlies. Het team valt een beetje uit elkaar, het machtsevenwicht is verstoord. De opvolger moet pijlsnel de balans terug zien te brengen en zijn autoriteit vestigen. Veel mensen verkijken zich op de druk die op de schouders van een lijsttrekker of fractievoorzitter rust. Heel Nederland kijkt met alles mee, iedereen wil tijd van je, elk woord wordt gewogen, er zijn honderd brandjes te blussen, strategieën te bepalen of standpunten in te nemen. De kiezers, de partij, de fractie en de media moeten onmiddellijk worden bediend. De verwachtingen zijn direct hoog gespannen. Tijd om er in te groeien is er nauwelijks. De media zijn ongenadig, de kiezers ongeduldig. We zijn vergeten dat Bolkestein, Kok, Lubbers, Den Uyl of Wiegel er jaren over deden om uiteindelijk uit te groeien tot gezaghebbende politici. We leven in een hamburgerdemocratie: de kiezers bestellen, eisen hun maaltijd binnen een paar minuten, en zo niet, dan gaan ze even makkelijk naar een ander. Agnes Kant heeft weinig tijd gehad om in haar rol te groeien. Anderhalf-twee jaar lijkt lang, maar is heel kort. Zojuist werd bekend dat Emile Roemer haar opvolgt. Ik ken Emile goed. Een uitstekend kamerlid. We trokken samen intensief op in de commissie Verkeer en Waterstaat. Een eerlijke en betrouwbare vent. Iemand met wie je prima afspraken kan maken. Bovendien een prettige collega met de nodige dosis humor. Jammer van die foute linkse ideeën! Ik wens hem veel succes (niet al te veel natuurlijk) in zijn nieuwe rol.
Verkeerde de SP na woensdag in een deplorabele staat, de partij c.q. Agnes Kant was tenminste zo eerlijk om dat toe te geven. Nee, dan de overwinningsnederlaag van Wouter Bos. Ondanks een monster verlies van bijna 700 zetels kraaide hij victorie. "De PvdA is weer terug!" Tja. Het kost een kabinetje maar dan heb je ook wat, kennelijk. De PvdA top leek werkelijk volledig losgezongen van de realiteit. Wat een arrogantie! Als ik 1 van die honderden raadsleden was wiens zetel in rook was opgegaan zou ik me flink belazerd voelen. Ook Jeltje ("The Mummy Returns") van Nieuwenhoven werd ondanks verlies in Den Haag bewierookt. Lodewijk Asscher kon in Amsterdam zijn geluk niet op met zes zetels verlies. Wat zou het gezond zijn als de PvdA in Amsterdam een keer uit het college wordt geknikkerd. Onze hoofdstad zucht al langer onder het PvdA bewind dan Rusland onder de communisten. Welke koers de PvdA op integratiegebied gaat varen laat zich moeilijk raden. Ex-raadslid Andre Boersma van de PvdA Enschede stelt dat "de PvdA de partij van de allochtonen is geworden" (http://www.elsevier.nl/web/Nieuws/Politiek/259846/PvdAraadslid-We-zijn-Partij-van-Allochtonen-geworden.htm). De partij wordt afhankelijk van het stemmen langs etnische lijnen, en vindt het prachtig! Teken van integratie? Nee, bepaald niet (http://www.joostniemoller.com/2010/02/turkse-coup-pvda-rotterdam/ ). Maar het levert wel stemmen op. Tijd dus voor meer voorkeursbeleid en knuffelsubsidies. Nu Bos' handen niet langer zijn gekneveld door het ministerschap wordt hij ongetwijfeld een geduchte concurrent voor Pechtold in de strijd om de allochtone kiezer.
Ook het CDA verloor opnieuw fors. De positie van CDA leider Balkenende staat onder druk, aldus ingewijden: "het rommelt in het CDA". De val van zijn vierde kabinet en de daarop volgende slechte uitslag wordt hem aangerekend. Zal hij inderdaad van het toneel verdwijnen? Ik betwijfel het. CDA'ers hebben de neiging om, juist als het moeilijk wordt en gezagsgetrouw als zij zijn, de rijen te sluiten. Liever een ondergrondse veenbrand dan een openlijke discussie. Niet voor niets kent het CDA geen lijsttrekkersverkiezing, zoals PvdA en VVD dat wel kennen (hoewel dat ook bepaald geen garantie geeft op succes, zeg ik uit ervaring). Wel knap hoe het CDA de modder altijd in de emmer weet te houden.
Niemand kon natuurlijk om de zege van de PVV in Den Haag en Almere heen. Een resultaat om jaloers op te zijn, eerlijk is eerlijk. Voor de VVD is vooral interessant dat de grote winst van de PVV in Almere niet ten koste ging van het aantal VVD zetels. Bovendien won de VVD meer dan tweehonderd zetels en is ook de landelijke trend positief. Prima! Reden achterover te leunen? Nee. De opkomst bij de gemeentelijke verkiezingen was laag. Velen stemden op een lokale partij. Het aandeel "zwevende kiezers" is groter dan ooit. Het wordt de komende maanden dus keihard knokken en vechten voor iedere stem. Maar de uitgangspositie voor de verkiezingen op negen juni is zonder meer positief. Interessant wordt wat Geert met betrekking tot de collegeonderhandelingen in Almere en Den Haag doet. Met zijn ononderhandelbare hoofddoekjes- en straatcommando standpunt heeft hij een voorgesorteerd excuus om buiten de college's te blijven en in de oppositie verder te groeien. Maar dit is niet zonder risico. De verwachtingen van zijn kiezers zijn hoog gespannen. Zij zouden na vier jaar zonder concrete resultaten ook gefrustreerd kunnen raken. Zie de SP, dat ondanks een grote overwinning bij de laatste kamerverkiezingen toch buiten het kabinet bleef. Het andere scenario is dat hij mee gaat besturen. Maar dan is hij gelijk protestpartij af, wordt zelf deel van de zo verafschuwde "elite", moet hij compromissen sluiten en kan hij worden afgerekend op echte resultaten. Dit levert allemaal een risico op voor zijn imago van iemand die korte metten maakt met de slappe knieën en het gebrek aan ruggengraat van de "elite". Mocht hij dit risico al nemen, dan is de kans groot dat hij niet voor negen juni in welk college dan ook stapt. Immers, hij zal geen enkel risico willen nemen omzijn imago te beschadigen voordat de landelijke verkiezingen plaatshebben.
Kortom: het worden interessante tijden. U zult de hoofden van al die politici nog vaker op het scherm zien dan u lief is. Maar stiekem vindt u dat toch wel leuk. Want spannend wordt het zeker!