75 jaar herleving Eerste Kamer - Hoofdinhoud

Met dank overgenomen van Parlement.com.

Op 18 oktober 1945, 75 jaar geleden, kwam de Eerste Kamer voor het eerst sinds 29 april 1940 weer bijeen. Tijdens de Duitse bezetting was dat niet mogelijk. Tijdens de bezetting overleden negen leden, onder wie H. Colijn i, die in gedwongen ballingschap verbleef. Er waren in totaal tijdens de periode 1940-1945 zestien vacatures ontstaan. Dat kwam onder meer doordat de vier NSB-leden geen lid mochten blijven en verder doordat twee leden niet werden toegelaten. Voor beiden, De Zeeuw i (SDAP) en Steger i (RK), gold dat dit achteraf gezien op vage gronden gebeurde.

Op 18 oktober vervulde J. van de Kieft i al de vacature-Wiardi Beckman i. Deze sociaaldemocraat was in mei 1940 als militair teruggekeerd in werkelijke dienst en dat was onverenigbaar met het Kamerlidmaatschap. Hij weigerde in 1941 een vacature (Moltmaker i) te vervullen, omdat hij niet de Ariërverklaring (de door de Duitsers verlangde niet-Joodverklaring) wilde tekenen. Wiardi Beckman werd later gevangen genomen en stierf in maart 1945 in Dachau.

1. Beperkte taak

De enige taak van de Tijdelijke Staten-Generaal was de behandeling van het voorstel om tot een Nood-parlement te komen. Dat voorstel voorzag in een regeling om de bestaande vacatures door een benoemingscommissie op te vullen. Nadat de regeling was aanvaard en die taak was volbracht, kwam er op 20 november 1945 een Voorlopige Staten-Generaal.

De Eerste Kamer kwam tussen 18 oktober en 20 november vier keer bijeen. Hoewel de taken en bevoegdheden van de Tijdelijke Staten-Generaal beperkt waren, betekende de terugkeer van het parlement toch (het begin van) het herstel van de democratie. In 1946 werd er door de Provinciale Staten een nieuwe Eerste Kamer gekozen. De laatste verkiezingen voor de oorlog waren in 1937 gehouden.

Voorzitter De Vos van Steenwijk i hield op 18 oktober een kleurrijke toespraak bij de terugkeer van de Kamer.

Herstel en/of vernieuwing - de Eerste Kamer (1945) i

2. Samenstelling oktober 1945

RKSP (11, 5 vacatures)

naam
Barge, Dr. J.A.J.
Blomjous, H.M.J.
Bruijn, A.C. de
Fleskens, A.N.
Janssen de Limpens, Mr. C.H.J.A.
Janssen, Mr. F.I.J.
Kropman, Mr. G.C.J.D.
Michiels van Kessenich, Jhr.Mr. G.A.H.
Mortel, Mr. J.Ch.A.M. van de
Nijkamp, H.Ch.
Schoemaker, A.J.

SDAP (8, 4 vacatures)

naam
Hiemstra, P.
Kieft, J. van de
Reinalda, M.A.
Ribbius Peletier, Mr. A.E.
Sikkes, P.
Veld, Dr. J. in 't
Vijlbrief, N.
Vorrink, J.J.

ARP (5, 2 vacatures)

naam
Anema, Mr. A.
Asch van Wijck, Jhr.Mr. H.A.M. van
Briët, Mr. P.E.
Diepenhorst, Mr.dr. P.A.
Woltjer, Dr. R.H.

CHU (5, 1 vacature)

naam
Kolff, Mr.dr. G.
Pollema, Mr. R.
Savornin Lohman, Jhr.Mr. B.Ch. de
Vos van Steenwijk, Mr. W.L. baron de
Zwaan, Dr. J. de

Vrijheidsbond (3)

naam
Gelderman, J.
Heldring, Dr. E.
Rappard, Mr. A.G.Æ. ridder van

VDB (2)

naam
Embden, Dr. D. van
Kranenburg, Mr.dr. R.

Nood-parlement i