Parlementair jaaroverzicht 2022: de wetgevings­machine draait door - Hoofdinhoud

DEN HAAG (PDC i) - 2022 was opnieuw een druk jaar in de Tweede Kamer. De Kamerleden waren bijzonder ijverig: er werd urenlang gedebatteerd, een recordaantal moties en honderden amendementen werden behandeld en meerdere crises - ook over het eigen functioneren - hielden de Kamerleden bezig. Daarmee zet de trend van een drukke Tweede Kamer zich door.

Dit jaar in het parlementair jaaroverzicht: hoeveel wetgeving hebben de beide Kamers afgehandeld? Welke parlementaire unica hebben we dit jaar zien langskomen? En hoe verliepen dit jaar de eerste Algemene Politieke Beschouwingen van het kabinet-Rutte IV? Deze terugblik van het parlementair jaar is samengesteld door PDC, partner van het Montesquieu Instituut en verantwoordelijk voor Parlement.com.

De Eerste en Tweede Kamer handelden respectievelijk 270 en 273 wetsvoorstellen af. Dat is geen grote verandering ten opzichte van de afgelopen jaren, maar het geeft wel aan dat ondanks de aandacht voor interne verhoudingen in de Kamer de wetgevingsmachine in de Kamer doordraait zoals gebruikelijk. Prof.dr. Bert van den Braak i, onderzoeker bij PDC, zegt daarover: "Als een coalitie in zelfde samenstelling wordt voortgezet, zou je in het eerste jaar als 'oogst' verwachten van wat het vorige nog had ingediend. Daarvan was geen sprake." De Wet toekomst pensioenen werd door het huidige kabinet ingediend, al waren de contouren daarvan al eerder bekend.

Er zijn in 2022 in de Tweede Kamer 268 tweeminutendebatten gehouden. Dat zijn debatten ter afronding van eerder commissieoverleg en dienen hoofdzakelijk om moties in te dienen. Opvallend was het lage aantal dertigledendebatten, namelijk slechts vier. De Wet toekomst pensioenen werd zowel in wetgevingsoverleggen als plenair behandeld.

Tabel 1: plenaire debatten in 2022 naar soort

• * 

  incidenteel werd meer dan één dag gedebatteerd

** daarbij lagen sporadisch meerdere wetsvoorstellen voor

Aangenomen wetgeving

De Tweede Kamer heeft in 2022 maar liefst 273 wetsvoorstellen afgehandeld. Hiervan zijn er 268 aangenomen. Dat zijn er 5 minder dan in 2021. Het gros van de wetsvoorstellen waren, zoals gebruikelijk, begrotingsvoorstellen. Van de reguliere wetsvoorstellen waren 37 hamerstukken i, wat wil zeggen dat ze zonder beraadslaging worden aangenomen.

Verworpen wetgeving

In totaal werden er in de Tweede Kamer vijf wetsvoorstellen verworpen, waarvan vier initiatiefwetsvoorstellen. Verwerping komt in de Tweede Kamer weinig voor. Zo werd er in 2021 slechts één wetsvoorstel door de Kamer verworpen. Het verworpen regeringsvoorstel ging over differentiatie parkeertarieven naar uitlaatemissies van een voertuig, dat nog door het vorige kabinet was ingediend.

De Tweede Kamerleden waren in 2022, nog meer dan in 2021, bijzonder bedrijvig in het behandelen van amendementen. In totaal werden er 454 amendementen door de Tweede Kamer aangenomen of verworpen. 58 procent van de amendementen werd verworpen: 265 stuks.

Maar liefst acht amendementen werden verworpen na een hoofdelijke stemming, waaronder twee amendementen op het initiatiefvoorstel voor het afschaffen van de verplichte minimale beraadtermijn voor de afbreking van zwangerschappen en drie amendementen van Kamerlid Wilders i (PVV) over de aanvullende fiscale koopkrachtmaatregelen in 2022. De Kamer nam 188 voorstellen voor wetswijzigingen wél aan (41 procent), waarvan 62 amendementen met algemene stemmen.

Net zoals in 2021 kon de SP i in 2022 het meeste aantal behandelde amendementen op haar conto schrijven: 84 in totaal. Maar de SP was tegelijk, met GroenLinks i als tweede, ook koploper in het indienen van amendementen die verworpen werden: respectievelijk 55 en 46 van hun amendementen werden niet aangenomen.

Veruit de meeste aangenomen amendementen (35) in 2022 waren afkomstig van de VVD i. De coalitiefracties, VVD, CDA i, D66 i en ChristenUnie i, zagen afgelopen jaar 116 van hun eigen voorstellen tot wijziging van een wetsvoorstel aangenomen worden. Van de partijen die voor geen enkel ingediend amendement een meerderheid vonden onder de Kamerleden, loopt de PVV i voorop: de fractie diende 22 amendementen in die allemaal verworpen werden.

Tabel 2: aantallen behandelde, aangenomen en verworpen amendementen per partij in 2022*

• * 

  Ingetrokken, overgenomen, vervallen, en nog niet behandelde amendementen zijn niet meegenomen in deze tabel

** Één amendement van de VVD werd overgenomen door het kabinet

Aangenomen wetsvoorstellen

In de Eerste Kamer werden er 260 wetsvoorstellen afgehandeld, waarvan er 193 zonder beraadslaging (als hamerstuk) werden aangenomen. Over 68 voorstellen werd wel gestemd. Het meest controversiële voorstel was de goedkeuring van het CETA-verdrag: in hoofdelijke stemming stemden 40 leden voor en 35 tegen. Verder werden grondwetsherzieningen in tweede lezing behandeld.

Opvallend was vooral dat er vijf initiatiefwetsvoorstellen werden aangenomen, onder andere over het afschaffen van de beraadtermijn bij abortus en de geborgde zetels in waterschapsbesturen.

Bert van den Braak zegt hierover: "Voor de Eerste Kamer gold nog sterker dat er geen sprake was van het wegwerken van een 'stuwmeer' aan wetgeving. Eigenlijk was de afhandeling van initiatiefwetsvoorstellen veel belangrijker".

Verworpen wetsvoorstellen

In totaal werden er in de Eerste Kamer drie wetsvoorstellen verworpen. Naast de Goedkeuringswet vijfde verlenging geldingsduur Tijdelijke wet maatregelen covid-19 ging het om een wet over de beperking van de mogelijkheid voor rechters om een taakstraf op te leggen. Weinig steun was er voor een initiatiefwetsvoorstel van D66 om in de kinderopvang de mogelijkheid te bieden om niet-gevaccineerde kinderen te weigeren.

Terwijl de ontwikkelingen rondom het coronavirus er in 2021 nog voor zorgde dat de Tweede Kamerleden maar liefst zeven keer hun reces onderbraken voor een plenaire vergadering, was dat in 2022 geen reden meer voor een onderbreking.

Wel kwamen de Kamerleden tijdens het zomerreces terug voor een debat over uitspraken van minister Hoekstra i, die de stikstofafspraken uit het regeerakkoord in twijfel trok, en over koopkrachtmaatregelen. De eerste keer dat het reces onderbroken werd in 2022 was tijdens het voorjaarsreces, om te debatteren over de oorlog in Oekraïne nadat Rusland de week daarvoor Oekraïne binnenviel.

Tabel 4: overzicht van vergaderingen tijdens het parlementair reces in 2022

In 2022 vertrokken zestien Kamerleden om uiteenlopende redenen uit het parlement. Begin 2022 traden tien Kamerleden toe tot het nieuwe kabinet-Rutte IV i, dat op 10 januari 2022 aantrad. Daarnaast viel vooral vertrek vanwege gezondheid en persoonlijke redenen op, zoals van Daan de Neef i (VVD), Ockje Tellegen i (VVD), Gijs van Dijk i (PvdA), Lilianne Ploumen i (PvdA), Khadija Arib i (PvdA) en Harry van der Molen i (CDA).

Zelensky spreekt de Tweede Kamer toe

Op 31 maart 2022 spreekt de Oekraïense president Zelensky de Tweede Kamer toe via een videoverbinding in de plenaire zaal. Een unicum: het is nog nooit eerder voorgekomen dat een buitenlands staatshoofd de Tweede Kamer tijdens een vergadering in de plenaire zaal toespreekt.

Zelensky verwees in zijn toespraak meermaals naar het verleden, onder andere naar de Tweede Wereldoorlog, en vroeg de Kamerleden en het kabinet om hulp in de oorlog tegen Rusland. Naast de Kamerleden waren ook premier Mark Rutte i en de ministers Wopke Hoekstra i (Buitenlandse Zaken) en Kajsa Ollongren i (Defensie) aanwezig.

De schorsing van een Kamerlid

Ook voor het eerst in de geschiedenis: de schorsing van een Kamerlid. Op 18 oktober wordt Kamerlid Thierry Baudet i voor 7 dagen geschorst. De reden hiervoor was het niet goed opgeven van nevenfuncties en de inkomsten die hij hieruit mogelijk ontvangt. De Kamer besloot hiertoe in hoofdelijke stemming met 119 tegen 2. Tijdens de stemmingen verlieten de fracties van de PVV en FvD de Kamer. Zij vonden dat volksvertegenwoordigers niet over elkaar dienden te stemmen.

Premier Rutte wordt de langstzittende premier

Op 2 augustus 2022 is Mark Rutte de langstzittende premier van Nederland geworden. Hij ging hiermee voorbij aan Ruud Lubbers i, die 4310 dagen die functie bekleedde. Meer weten over het premierschap van Rutte tijdens zijn - tot nu toe - vier kabinetten?

Parlementaire enquêtes

De Kamer maakte in 2022 volop gebruik van haar controlerecht, althans als het om de parlementaire enquête gaat. Zo vonden tussen juni en oktober de openbare verhoren van de parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen plaats, werd op 1 februari 2022 de parlementaire enquêtecommissie dienstverlening, handhaving en fraudebestrijding bij overheidsdiensten aangesteld, en is een voorbereidingscommissie gestart met de voorbereiding van de parlementaire enquête naar de aanpak van de coronapandemie. Nooit eerder waren er op hetzelfde moment zoveel enquêtes bezig.

In de Eerste Kamer vond een parlementair onderzoek plaats, naar de effectiviteit van antidiscriminatiewetgeving.

Grondwetsdag in de Eerste Kamer

Op dinsdag 5 juli nam de Eerste Kamer op één dag zes Grondwetsvoorstellen in tweede lezing aan, de laatste stap voor definitieve wijziging van de Grondwet. Tussen de voorstellen zaten onder meer het toevoegen een algemene bepaling over de democratische rechtsstaat, een bepaling voor het recht op een eerlijk proces en een wijziging van de procedure voor Grondwetswijziging. Meer weten over de voorstellen? Of de nieuwe versie van de Grondwet lezen?

De Algemene Politieke Beschouwingen waren ook dit jaar weer vermeldenswaardig. Door de oorlog in Oekraïne en de energie- en koopkrachtcrisis was er veel aandacht voor koopkrachtmaatregelen als het voorgestelde prijsplafond op energie. Ook kwam er extra steun voor maatschappelijke organisaties.

Opvallend tijdens de APB was het verlaten van de vergadering door het kabinet. Dat gebeurde als reactie op aantijgingen aan het adres van minister van Financiën Sigrid Kaag i in de toespraak van Thierry Baudet. Tijdens het betoog van Baudet verlieten daarop eerst Kaag, en daarna haar collega-bewindspersonen de zaal. Baudet zelf werd het woord ontnomen.

De opgenomen cijfers maken onderdeel uit van het biografisch archief en de dataverzameling van PDC. Zowel op teksten als op de cijfers is het copyright van toepassing. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de redactie van Parlement.com, t.a.v. Prof. dr. Bert van den Braak, eindredacteur en onderzoeker bij PDC en bijzonder hoogleraar parlementaire geschiedenis en parlementair stelsel aan de Universiteit Maastricht.

E-mail: info@parlement.com