Europese Raad 23-24 maart 2023 - Hoofdinhoud
Op donderdag 23 en vrijdag 24 maart 2023 kwamen de 27 regeringsleiders en staatshoofden bijeen in Brussel voor de traditionale voorjaarstop van de Europese Raad. De voorzitter van de Europese Commissie i en de Hoge Vertegenwoordiger voor buitenlands beleid en veiligheid i waren ook aanwezig. Op donderdag schoof de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, António Guterres, aan voor een lunchvergadering waarbij geopolitieke kwesties en uitdagingen voor de internationale gemeenschap besproken werden. Mark Rutte i was namens Nederland aanwezig.
De Europese Raad stond in het teken van het economisch beleid en de nationale begrotingsplannen van de lidstaten, het Europese energiebeleid, de Green Deal, migratie en de oorlog in Oekraïne. Bij de bespreking van dit laatste onderwerp was de Oekraïense president Volodymyr Zelensky i via een videoverbinding aanwezig.
Voorafgaand aan de voorjaarstop vond de tripartiete sociale top i plaats, het topoverleg tussen de voorzitters van de Raad, de Europese Raad en de Europese Commissie én vertegenwoordigers van de werkgevers en werknemers op Europees niveau. De uitkomsten van dat overleg zijn meegenomen naar de top een dag later.
Inhoudsopgave
Oekraïne
Ruim één jaar nadat de oorlog in Oekraïne begon, stond het conflict nog steeds bovenaan de agenda. De Europese Raad heeft opnieuw steun uitgesproken voor het vredesplan van president Zelensky en heeft herhaald dat het Oekraïne financieel en militair zal blijven ondersteunen. De regeringsleiders verwelkomden het recentelijke besluit van de ministers van Buitenlandse Zaken om op grote schaal gezamenlijk munitie in te kopen voor Oekraïne. De Europese Raad heeft daarnaast een oproep gedaan voor de veilige terugkeer van Oekraïense kinderen die naar Rusland gedeporteerd zijn.
De relatie met Rusland is inmiddels tot het vriespunt gedaald. De EU heeft in een jaar tijd tien sanctiepakketten tegen het land ingesteld en is er goeddeels in geslaagd veel minder afhankelijk te worden van de inkoop van Russisch gas of olie. Tijdens de Europese Raad hebben de regeringsleiders hun toewijding uitgesproken aan het vergroten van de gezamenlijke druk op Rusland in de vorm van verdere sancties en het blijven werken aan een olieprijsplafond met partners. Daarnaast heeft de Europese Raad opnieuw de noodzaak benadrukt te voorkomen dat Rusland de sancties weet te omzeilen via derde landen. Ook hebben de regeringsleiders en staatshoofden gesproken over hoe de bevroren Russische miljarden ingezet kunnen worden voor de wederopbouw van Oekraïne. Tot slot verwelkomde de Europese Raad de overeenkomst een nieuw internationaal centrum voor de vervolging van de Russische agressie op te zetten in Den Haag.
Energie
Met de Russische inval in Oekraïne schoten de prijzen voor energie door het dak. De EU heeft sindsdien een aantal maatregelen genomen, zoals meer samenwerking bij het inkopen van gas en een Europees prijsplafond. De regeringsleiders hebben de Commissie en lidstaten opgeroepen voorbereidingen te treffen voor de komende winter. In dit kader heeft de Europese Raad de Commissie ook gevraagd de toetsing van de noodmaatregelen die in 2022 getroffen zijn af te ronden en, indien nodig, een verlenging van deze maatregelen voor te stellen. Aan de Raad van Ministers en het Europees Parlement is verzocht snel tot overeenkomsten te komen over alle relevante voorstellen om de groene transitie te versnellen en door te blijven werken aan de voorgestelde herziening van het ontwerp van de interne elektriciteitsmarkt van de Europese Unie, zodat deze aan het eind van 2023 aangenomen zou kunnen worden.
Green Deal
Ondanks dat het onderwerp niet in de agenda was opgenomen, zijn de plannen om in 2035 de verkoop van nieuwe benzine- en dieselauto's te verbieden toch aan bod gekomen tijdens de Europese Raad. Een kleine groep landen onder leiding van Duitsland bleef zich verzetten tegen de plannen, zolang niet uitdrukkelijker is verzekerd dat er voor auto's op duurzame brandstoffen als waterstof wel ruimte blijft. Vlak na afloop van de top op 24 maart is er alsnog een akkoord bereikt, waarbij tegemoet werd gekomen aan de eisen van Duitsland.
Migratie
Tijdens de speciale bijeenkomst van de Europese Raad in februari i 2023 zijn de regeringsleiders en staatshoofden tot enige conclusies gekomen over migratie. Zo heeft de Europese Raad de lidstaten verzocht elkaars terugkeerbesluiten te erkennen en zijn de leiders het eens geworden over de versterking van de Europese buitengrenzen. Naar aanleiding hiervan heeft de Europese Raad de Europese Commissie i en de Raad van Ministers i verzocht deze conclusies te bekijken en een oordeel te vormen over de implementatie ervan. President van de Europese Commissie Ursula von der Leyen i en vertegenwoordiger van het Zweeds voorzitterschap i, premier Ulf Kristersson i hebben de Europese Raad geïnformeerd over de vorderingen in de implementatie van de conclusies van februari. De regeringsleiders hebben opgeroepen tot een snelle implementatie van deze conclusies en zullen hier tijdens de Europese Raad van 29 en 30 juni i opnieuw naar kijken.
Economie: nationale begrotingsregels en -plannen
De top in maart staat sinds de invoering van het Europees Semester mede in het teken van het bespreken van de Jaarlijkse Groeiraming van de Europese Commissie en het vaststellen van de plannen voor de Europese economieën op de langere termijn. De conclusies van deze Europese Raad zijn dan een leidraad voor lidstaten om hun begrotingsplannen voor 2024 op af te stemmen. De regeringsleiders hebben hun goedkeuring uitgesproken over de beleidsprioriteiten van de jaarlijkse duurzame-groeianalyse, waaronder macro-economische stabiliteit en ecologische duurzaamheid. De lidstaten is verzocht deze priotiteiten ook nationaal te hanteren en te verwerken in stabiliteits- of convergentieprogramma's.
De spelregels waar lidstaten zich bij die begrotingsplannen aan moeten houden stonden zelf ook ter sprake. Een maximale staatsschuld van 60% van het BBP en een maximaal tekort van 3% is 30 jaar lang de norm geweest. Niet dat alle lidstaten zich daar altijd aan hebben gehouden. Tijdens de coronacrisis werden de regels losgelaten, en in 2022 is die lossere aanpak gehandhaafd gezien de snel stijgende energieprijzen door de oorlog. De Europese Raad heeft zijn goedkeuring uitgesproken over de conclusies van de Raad Financiën van 14 maart over dit onderwerp.
Naar aanleiding van de problemen met de Amerikaanse Silicon Valley Bank en de problemen waarin de Zwitserse bank Credit Suisse verkeerde, is er tijdens de Europese Raad ook gesproken over de gezondheid van de Europese bankensector en eventuele kwetsbaarheden. De regeringsleiders concludeerden dat er geen redenen zijn tot zorgen: zij achten de Europese bankensector stabiel.
Economie: concurrentievermogen EU
Nadat Amerikaans president Biden zijn Inflation Reducation Act ontvouwde, waarmee hij Amerikaanse bedrijven met honderden miljarden steunt om te innoveren en verduurzamen, rees hier de vraag wat Europa kan en moet doen. De EU is bang dat Amerikaanse bedrijven met deze steun een oneerlijk voordeel krijgen ten opzichte van Europese bedrijven. De Commissie presenteerde het Green Deal Industrial Plan als reactie op de Amerikaanse plannen.
Tijdens de Europese Raad hebben de regeringsleiders gepleit voor een vermindering van de administratieve lasten en een versimpeling van de regels voor bedrijven. Dit zou investeringen moeten vergemakkelijken en gerichte steun in strategische sectoren moeten verzekeren. Verder roept de Europese Raad op om stappen te zetten wat betreft de digitalisering van de economie en de transitie richting een circulaire economie.