Associatieovereenkomst - Hoofdinhoud

Associatieovereenkomsten (ook wel 'associatieverdragen' of 'associatie-akkoorden' genoemd) zijn bindende afspraken die de Europese Unie i met derde landen i sluit. Het is een specifiek soort internationale overeenkomst i, gericht op verregaande samenwerking tussen de EU en het betreffende land. De overeenkomsten zijn met name gericht op economische samenwerking en handel, maar raken vaak aan veel andere onderwerpen, zoals versterking van de rechtsstaat en bescherming van de mensenrechten.

Voor het vaststellen van associatieovereenkomsten geldt een aparte besluitvormingsprocedure i in de Europese Unie. Om de naleving en het uitvoeren van een overeenkomst te bevorderen wordt bij elke overeenkomst een associatieraad i ingesteld waarin de belangrijkste onderwerpen worden besproken. Uiteindelijk moeten alle nationale parlementen in de EU-lidstaten akkoord gaan met een associatieovereenkomst.

Associatieovereenkomsten hebben als doel betere economische en politieke samenwerking. Er zijn verschillende soorten associatieovereenkomsten.

Bij een aantal is heel duidelijk aangegeven dat het associatieverdrag moet leiden tot een lidmaatschap. Turkije was een van de eerste landen die een associatieovereenkomst sloten met de voorganger van de Europese Unie, de EEG i. In het associatieverdrag met Turkije staat wel duidelijk dat het verdrag de toetreding van dat land tot de EU zal vergemakkelijken. Ook bijvoorbeeld de Stabilisatie- en associatieovereenkomsten (SAO) die gesloten zijn met onder andere Albanië, Kroatië en Servië waren opgezet met het doel uiteindelijk te leiden tot een EU-lidmaatschap.Andere overeenkomsten (zoals die tussen de EU en mediterrane landen) leiden niet tot lidmaatschappen.

Er is sinds september 2015 veel discussie in Nederland over het associatieverdrag met Oekraïne i. Op 6 april 2016 vond er een raadgevend referendum plaats over dit verdrag. Tegenstanders vreesden dat het associatieverdrag een eerste stap was op weg naar EU-lidmaatschap van Oekraïne. In het associatieverdrag met Oekraïne wordt niet gesproken van een lidmaatschap, maar de overeenkomst streeft wel naar geleidelijke afstemming van de wetgeving van Oekraïne op die van de Europese Unie.

gesloten met o.a.:

• - 

  Turkije (1964)
• - 

  Chili (2005)
• - 

  Centraal-Amerika (2013)
• - 

  Georgië (2015)
• - 

  Moldavië (2015)
• - 

  Oekraïne (2017)

ACS-Overeenkomst (ACSO)

Deze overeenkomst is in 2003 in werking getreden tussen de 79 ACS-landen i en de Europese Unie. Dit verdrag wordt ook wel de Cotonou-overeenkomst i genoemd. De ACS-landen zijn minder ontwikkelde landen in Afrika ten zuiden van de Sahara, het Caribische gebied en de Stille Oceaan. Met dit associatieverdrag wordt geprobeerd corruptie te bestrijden en te investeren in de kwaliteit van o.a. bestuur, onderwijs en zorg.

gesloten met:

• - 

  79 ACS-landen (2003)

Euro-mediterrane Associatieovereenkomsten (EMA)

Tussen 1998 en 2005 heeft de Europese Unie met zeven landen diverse Euro-mediterrane associatieovereenkomsten gesloten. Deze associatieverdragen zijn gesloten om een betere dialoog aan te gaan met deze landen rond de Middellandse Zee en dienen tegelijkertijd als grondslag voor liberalisering van het handelsverkeer. Ook zijn er voorwaarden gesteld voor samenwerking op economisch, sociaal en cultureel gebied tussen de EU en deze landen.

gesloten met:

• - 

  Tunesië (1998)
• - 

  Israël (2000)
• - 

  Marokko (2000)
• - 

  Jordanië (2002)
• - 

  Egypte (2004)
• - 

  Algerije (2005)
• - 

  Libanon (2006)

Europese Economische Ruimte-Overeenkomst (EERO)

Europese Economische Ruimte-Overeenkomsten zijn gesloten tussen de EU en drie landen van de Europese Vrijhandelsassociatie i (EVA). De samenwerking tussen IJsland, Liechtenstein en Noorwegen en de EU is zeer breed en intensief. Deze landen nemen namelijk EU-wetgeving over, zonder daarover mee te beslissen in de Europese Raad i, Europese Commissie i of het Europees Parlement i. Niet alle landen van de Europese Vrijhandelsassociatie (EVA) zijn lid van de Europese Economische Ruimte i: het vierde land, Zwitserland, heeft als EVA-land meer dan 120 bilaterale verdragen met de EU.

gesloten met:

• - 

  IJsland (1994)
• - 

  Noorwegen (1994)
• - 

  Liechtenstein (1995)

Overeenkomst over Handel, Ontwikkeling en Samenwerking

De doelstellingen van deze overeenkomst tussen de EU en Zuid-Afrika zijn onder andere het ondersteunen van economische en sociale fundamenten van Zuid-Afrika en het integreren van het land in de wereldeconomie door liberalisering van handel in goederen, diensten en kapitaal.

gesloten met:

• - 

  Zuid-Afrika (2004)

Samenwerkingsovereenkomst (SO)

Deze overeenkomst tussen de toenmalige Europese Gemeenschappen i (EG) en Syrië heeft het doel om de economische en sociale ontwikkeling van Syrië te bevorderen door bijvoorbeeld het handelsverkeer tussen beide partijen te verbeteren.

gesloten met:

• - 

  Syrië (1978)

Stabilisatie- en associatieovereenkomsten (SAO)

In 1999 startte de Europese Unie met het sluiten van stabilisatie- en associatieovereenkomsten met een aantal Balkanlanden. Het doel van deze overeenkomsten is om Albanië i, Bosnië-Herzegovina i, Noord-Macedonië i, Montenegro i, Kosovo i en Servië i voor te bereiden op toetreding tot de Europese Unie. Er wordt daarbij de nadruk gelegd op (regionale) economische betrekkingen, democratisering en de samenwerking op het gebied van justitie. Het doel van stabilisatie- en associatieovereenkomsten is toetreding tot de Europese Unie, in tegenstelling tot vele andere associatieovereenkomsten.

gesloten met:

• - 

  Noord-Macedonië (2004)
• - 

  Albanië (2009)
• - 

  Montenegro (2010)
• - 

  Kroatië (2013)
• - 

  Servië (2013)
• - 

  Bosnië-Herzegovina (2015)
• - 

  Kosovo (2016)