Italiaans voorzitterschap Europese Unie 2e helft 2014 (Italiaans voorzitterschap) - Hoofdinhoud

Van 1 juli tot en met 31 december 2014 vervulde Italië voor de twaalfde keer in haar geschiedenis het voorzitterschap i van de Raad van de Europese Unie i. Italië nam het stokje over van Griekenland i. Italië werkte nauw samen in een trojka i met Letland en Luxemburg.

Letland i heeft op 1 januari 2015 het stokje overgenomen.

De eerste prioriteit van het Italiaans voorzitterschap was de bestrijding van de werkloosheid en het aanjagen van de economische groei in Europa. Daarnaast stond het voorzitterschap mede in het teken van de vorming van een nieuwe Europese Commissie i en de verdeling van de bestuurlijke sleutelposten in de Europese Unie.

Banen en economische groei

Het scheppen van banen zou de economie en het vertrouwen in de EU moeten versterken. Eén manier om dit te realiseren waren initiatieven om de werkgelegenheid te bevorderen. De andere manier was het aanjagen van economische groei.

Economische groei betekent innoveren en het verbeteren van het concurrentievermogen van de Europese Unie. Het voorzitterschap wilde dan ook zorg dragen dat het Horizon 2020 i-programma, dat juist daar op gericht is, goed van start zou gaan. Ook wilde het Italiaanse voorzitterschap afspraken maken over betere toegang van het midden- en kleinbedrijf tot kredieten en financiering, en wil het werk maken van de digitale agenda.

Een ander speerpunt was het verminderen van de regeldruk. Daarbij speelde op de achtergrond de discussie over het teruggeven van bevoegdheden van de EU aan de lidstaten een rol.

Het Italiaanse voorzitterschap hoopte ook vorderingen te maken in de onderhandelingen met de Verenigde Staten over een nieuw handelsakkoord, het TTIP.

Structurele hervormingen

Italië zelf stond tijdens haar voorzitterschap onder verscherpt toezicht van de Europese Commissie omdat het land niet voldeed aan de regels van het begrotingspact i. Toch benadrukte ook het Italiaans voorzittershap de noodzaak van het moderniseren van de economieën in Europa, en het op orde krijgen van de overheidsfinanciën. Al zei de nieuw aangetreden premier van Italië in april 2014 dat hij de begrotingsnormen wilde versoepelen.

Op basis van stukken van het Italiaanse ministerie van Buitenlandse Zaken zou het Italiaans voorzitterschap mogelijk zelfs de discussie over het instellen van gezamenlijke schuldpapier willen heropenen.

Bankenunie

Tijdens het voorzitterschap zouden een aantal stappen worden genomen in het opzetten van de bankenunie. Een onderdeel daarvan was een stresstest voor banken waarvan de resultaten eind 2014 bekend werden. Ook moest in 2014 gewerkt worden aan het optuigen van het afwikkelingsfonds voor banken die in problemen zijn geraakt.

Migratie

Italië had al jaren te maken met vluchtelingen die met bootjes van Afrika de Europese Unie probeerden binnen te komen. Het land had er dan ook veel belang bij dat het Europese agentschap voor de buitengrenzen, Frontex i, zou worden versterkt. Ook wilde het Italiaans voorzitterschap de afspraken over opvang van asielzoekers mogelijk herzien.

Uitbreidingsonderhandelingen

Het Italiaans voorzitterschap wilde met name in de onderhandelingen met de Westelijke Balkan-landen voortgang maken.

Invulling topfuncties

De uitslag van verkiezingen voor het Europees Parlement i werd eind mei bekend. Mede op basis daarvan werd er onderhandeld over de nieuwe Commissievoorzitter. Toen Juncker i werd aangesteld als Commissievoorzitter kon er een nieuwe Commissie worden samengesteld. Dit proces werd afgerond toen de nieuwe Commissie aantrad op 1 november 2014 en speelde dus gedurende een groot deel van het Italiaanse voorzitterschap. Daarnaast moesten er ook een nieuwe vaste voorzitter van de Europese Raad i en een nieuwe Hoge Vertegenwoordiger voor het Buitenlands- en Veiligheidsbeleid i worden benoemd.

Italië vormde samen met de daarop volgende voorzitters Letland en Luxemburg een 'trojka'. Dat betekent dat deze landen naast een eigen programma en de eigen prioriteiten ook een aantal zaken samen aanpakten.

In de maanden in aanloop naar het Italiaans voorzitterschap had de Italiaanse regering met haar ambitieuze plan behoorlijk hoge verwachtingen geschapen. Terugkijkend op het voorzitterschap is de vraag of Italië daadwerkelijk aan de zelfgeschapen verwachtingen voldaan heeft. Hierbij moet wel aangemerkt worden dat de Italianen tijdens hun voorzitterschap te maken kregen met de herdefiniëring van allianties tussen de grote partijen en de significante winst voor eurosceptische partijen na de verkiezingen voor het Europees Parlement, en het aantreden van de Commissie Juncker halverwege het voorzitterschap.

Het Europese Fonds voor Strategische Investeringen dat Juncker eind 2014 presenteerde werd door Italië wel positief ontvangen. Echter met de Italiaanse kritiek dat met pakket te weinig geld gemoeid was werd niets gedaan en Italië kon zelf ook geen alternatief plan om het fonds van Juncker te versterken presenteren.

Op het gebied van structurele hervormingen lijken de Italianen een klein resultaat behaald te hebben. Hoewel op het gebied van de modernisering van economieën en het op orde krijgen van overheidsfinanciën niet direct zichtbaar resultaat is behaald, lijkt het de Italianen wel gelukt om de Commissie te overtuigen de begrotingsnormen iets te versoepelen. Op 14 januari 2015 maakte de Europese Commissie namelijk bekend dat er flexibeler omgegaan zal worden met de Europese begrotingsregels. Landen die serieus werk maken van structurele hervormingen kunnen rekenen op meer coulance vanuit de EU.

Italië's doelstelling voor het versneld voltooien van de interne markt (essentieel voor het voldoen aan de 2020-doelstellingen i) heeft geen concrete resultaten opgeleverd. Ditzelfde geldt voor het Italiaanse voorstel om de 'Made In'-labels op producten verplicht te stellen in Europa.

De succesvol verlopen bankenstresstest en het overhevelen van toezichtstaken van nationale toezichthouders naar de ECB, kan wel als een succes worden beschouwd. Van de 130 grootste banken slaagden er maar 25 niet voor de test. Hiervan brachten 12 banken op een later tijdstip hun reserves alsnog op het gevraagde peil.

Een ander belangrijk punt voor Italië was het versterken van Frontex in verband met de toegenomen vluchtelingenstromen uit met name Afrika en Syrië. Met 'operatie Triton', die op 1 november 2014 in gang werd gezet, lijkt Italie nog een succes aan haar voorzitterschap te kunnen toevoegen. Het project, dat wordt gesteund door 21 EU-lidstaten, zal naast het bestaande Italiaanse Mare Nostrum-project gaan opereren.

Meer informatie