Analyses van Dr. Jan Werts - Hoofdinhoud

Europa telt vier motoren: de Duitse en Franse, de Commissievoorzitter en die van de Europese Raad. Maar alleen Von der Leyen draait op volle toeren. Intussen scoort Schoof in Europa

De laatste EU-top met premier Mark Rutte had een topbanenakkoord tot resultaat. Wel is er grote heibel over de defensie-uitgaven. In een afzonderlijke analyse blikt Jan Werts terug op de rol van Rutte in de EU.

Onverwacht is er getwist om Europese topfuncties. De Franse verkiezingen worden spannender dan de Europese. En hoe radicaal rechts binnendringt in de haarvaten van Europa.

Meer dan eerder worden de Europese verkiezingen een strijd tussen 'zittende partijen' en 'uitdagers'. Lang ging de strijd bij deze verkiezingen tussen partijen die weliswaar verschillend waren, maar wel eenzelfde positieve houding hadden ten opzichte van de EU. Nu zal dat anders zijn.

Protesten tegen de ondoenlijke regeldruk en de machtsstrijd in het te kiezen Europees Parlement en de Commissie, dwingen de EU tot bijsturen. Europa quo vadis?

Twee topconferenties van de EU achtereen al speelt de rechtse Hongaarse premier Viktor Orbán daar de hoofdrol. Tegelijk groeit zijn invloed alom. Wat zegt dat op langere termijn

Meloni en Macron, de belangrijkste rechtse leiders in Europa, hebben hun dwarse Hongaarse collega Orbán overgehaald tot inbinden. Onverwacht gaat hij akkoord met een vijftig miljard tellende levenslijn voor bedreigd Oekraïne.

Volgend voorjaar beginnen EU-onderhandelingen over toetreding van Oekraïne en Moldavië. Zo doende sloot de Europese Raad een mager 2023 toch historisch af. Of Oekraïne in 2024 nog financiële steun krijgt is echter afwachten.

De gênante Slovaaks-Hongaarse weigering van verdere hulp aan Oekraïne. Verdeeldheid over Israël/de Palestijnen. Getwist over de lege EU-kas. Moeizaam zoeken de EU-leiders de weg in een vijandige wereld zonder orde.

Met The State of the Union luidt Ursula von der Leyen binnenkort de bel voor de laatste ronde van Commissie en Europees Parlement. Er ligt nog wel een stapeltje kwesties.

De recente Europese Raad nam geen besluit van belang. Het verzet tegen de natuurherstelwet kwam niet ter sprake. Bij migratie bleef de beloofde doorbraak uit. Oekraïne is nu prioritair.

Een miljoen granaten voor belegerd Oekraïne en 22 pagina’s vol goede bedoelingen resulteren na de recente Europese Raad. Migratie, hoewel de Nederlandse topprioriteit, kwam slechts summier ter sprake.

Europa wil de buitengrenzen dichtkrijgen, asielprocedures versnellen, en meer migranten terugsturen. Probleem is wel dat dit in 1999 en 2004, in 2016 en 2018 ook al plechtig is beloofd.

De EU wentelde in 2022 van een vrijhandelsclub met 90.000 pagina’s wetteksten naar een strijdbaar landenblok dat Oekraïne bewapent. Er sneuvelden nog zeker een dozijn andere taboes.

De onbeheerste instroom van vluchtelingen en (vooral) migranten wordt EU- prioriteit. Initiatiefnemer premier Rutte verwacht voorlopig slechts “kleine stapjes” om de migratie te beperken.

Om diverse redenen kon de recente Europese Raad niet veel besluiten. De leiders overwegen groepsaankopen van gas, bij crises een prijslimiet en verder een prijsmeetpunt voor LNG. Dit is een magere balans omdat dit beraad al een vol jaar duurt.

De informele Europese Raad werd voorafgegaan door een bijeenkomst die moet leiden tot een Europese Politieke Gemeenschap. Wat is de betekenis daarvan en hoe is dat in historisch perspectief te plaatsen? En wat waren de uitkomsten van de informele raad.

Per 2 augustus is Mark Rutte de langst zittende Nederlandse minister-president. Twaalf jaar in het Haagse Torentje. Maar wat was zijn rol in Europa? Dus in de crises rond Griekenland, de vluchtelingen en migranten, het coronavirus?

De komst op termijn van negen Oost-Europese en Westelijke Balkanlanden verandert het karakter van de EU gevoelig. De leiders spreken van een historisch besluit. Tegelijk huiveren zij voor de consequenties. Zo verschuift de macht over Europa naar het oosten.

Onverwacht hebben de Europese leiders bij hun 250^e treffen een boycot van olie uit Rusland afgesproken. Er was angst voor een echec als gevolg van intern getwist. Daarom stond het punt niet eens op de agenda.

De “aanvalsoorlog van Rusland” in Oekraïne betekent een “aardverschuiving in de geschiedenis van Europa”. Aldus de Europese leiders in hun plechtige Verklaring van Versailles van 10 maart. Gevolg: een sneeuwbaleffect op de ontwikkeling van de Europese Unie. Diverse projecten die tot voor kort buiten de werkelijkheid stonden, krijgen ineens vaart. Een EU-defensiemacht, Europees energiebeleid, krachtiger optreden tegenover de andere mondiale grootmachten, voortaan twee procent van het bnp in defensie steken, de massale levering als gift van zwaar wapentuig aan Oekraïne, een historisch ongekende reeks strafmaatregelen tegen Rusland.

Het conflict over Oekraïne na de grootscheepse en brutale Russische inval daar van 24 februari krijgt verregaande politieke gevolgen. Sinds de val van de Berlijnse Muur en de ineenstorting van de Sovjet-Unie sluimert al decennialang een diepe principiële tegenstelling tussen oost en west over de afbakening van hun beider invloedsferen. Dat conflict ligt ineens levensgroot op tafel.

Dr. Jan Werts, onze vaste correspondent in Brussel, in een interview met Edgar Hoedemaker.

Europa dreigt hopeloos verdeeld te raken en de Europese Raad is het orgaan bij uitstek waarin die verschillen op dit moment al geëtaleerd worden. Klimaatverandering, migratie, begrotingsdiscipline, het energiebeleid, COVID-19, rechtsstatelijkheid, en zelfs het vrije verkeer van personen en goederen binnen de EU: al deze onderwerpen zijn een splijtzwam tussen de verschillende lidstaten.

De Europese Raad van 21 en 22 oktober in Brussel is door onderlinge verdeeldheid tussen de leiders tot geen besluit van belang gekomen. Terwijl toch gevoelige problemen als de betekenis van de rechtsstaat in de EU, de toenemende migrantenstroom en de stijgende energieprijzen het beraad bepaalden. Het vertrek van aftredend kanselier Angela Merkel, na zestien jaar hier te hebben gedomineerd, roept de vraag op hoe de EU zonder haar verder moet.

Nooit eerder is Europa zó struikelend het jaar ingegaan als deze keer. De grootste misgrepen liggen bij de Europese Commissie. Maar de 27 regeringen kunnen en er ook wat van. Traag en chaotisch was het antwoord op de COVID-19 pandemie met haar honderdduizenden dodelijke slachtoffers en volop economische stagnatie.

De meeting begon op donderdag 21 juni 2007 om 17.54 uur met het rinkelen door kanselier Merkel met een belletje. De druk met elkaar pratende leiders schoven als brave scholieren aan de grote vergadertafel. Tijdens een 36 uur durende marathon opent Merkel haar trukendoos om de 27 andere leiders te bewerken. In het atrium beneden wachten 2000 journalisten uit de hele wereld ongeduldig op nieuws.

Jan Werts, onze vaste correspondent in Brussel, in een interview met Edgar Hoedemaker.
Wie de EU in 2020 wil beoordelen, moet kijken naar de corona-aanpak van de unie. Dat was het allesomvattende thema van afgelopen jaar. De corona-aanpak van de Europese Unie legt twee -bijna universele- principes bloot, die steeds weer terugkomen in Europese crises. Ten eerste is er onder druk heel veel mogelijk als het gaat om Europese samenwerking. Wat geen haast heeft, wordt in Europees verband vaak vooruitgeschoven. Zodra de nood echter aan de man is, weet Europa altijd weer een deal te sluiten. Dat was de afgelopen jaren zo tijdens de euro- en migratiecrisis, en nu ook weer in coronatijd. Ten tweede herhaalt de geschiedenis zich door de beslissende invloed van Angela Merkel. In 2005, na de verwerping van de Europese Grondwet, bezwoer zij die onverwachte crisis al. Dat deed zij in 2015 opnieuw tijdens de migratiecrisis; 2020 zal het jaar ingaan waarin Merkel Europa via een gecoördineerd herstelplan door de coronacrisis loodste.

Het ging in 2020 hard tegen hard in de Europese Raad. Er stond dan ook veel op het spel, van het coronaherstelfonds en de meerjarenbegroting tot de klimaataanpak, brexit en de relatie met Rusland en de VS. Premier Rutte hield zich in dit geweld niet alleen staande, maar speelde zelfs een sleutelrol in de Europese besluitvorming. Eerst als voorman van de frugal four in de begrotingsonderhandelingen, waarbij Rutte door Orbán gekscherend Mr. No werd genoemd, en later als hoeder van de rechtsstaat in onderhandeling met Polen en Hongarije. Rutte heeft in zijn tienjarig premierschap een sterke reputatie opgebouwd in Brussel. Dit heeft hij te danken aan zijn leiderschapsstijl, maar ook de omstandigheden zitten hem mee. Daarmee staat hij in een rijke traditie van Nederlandse invloed in Europa.

Na een marathon van negentig uur hebben de Europese regeringsleiders ‘onder stoom en kokend water’ op 21 juli een akkoord bereikt over de financiering tot 2027. De klassieke taboes op het als EU maken van grote schulden en het heffen van Europese belastingen verdwijnen. Met megagrote subsidies en leningen gaat de EU de coronapandemie te lijf. Dat gebeurt onder druk van ruwweg 150.000 overlijdens in de EU en de daaruit voortkomende diepste recessie sinds de Tweede Wereldoorlog.

Dit artikel is onderdeel van de debatpagina Coronacrisis: solidariteit in de Europese Unie? Bekijk ook de andere bijdragen.

Is de kritiek op Rutte en Hoekstra die de zwakke broeders in de EU niet meteen financieel bijspringen niet erg gemakkelijk? Deze landen lappen de normen van Maastricht -maximaal drie procent overheidstekort en niet meer dan zestig procent staatsschuld- al meer dan twintig jaar lang aan hun laars. Het EU-verdrag verbiedt bovendien in artikel 125 massale financiële steun aan andere eurolanden. Daarop zijn uitzonderingen, maar niet zonder voorwaarden, zoals minister Hoekstra in de Europese Ministerraad slechts vaststelde.

De Brexit; de Europese klimaatwet; de financiering van de EU in de jaren twintig. Komt één van deze drie gigantische uitdagingen in de loop van 2020 rond? Het nieuwe Brexit-beraad start in maart na het vertrek van het VK. De klimaatwet en de financiering van de EU raken met elkaar verstrengeld. Dat vertraagt de onderhandelingen enorm.

Het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU is voor de derde keer uitgesteld, nu tot 31 januari 2020 uiterlijk. Zo begint de energievretende Brexit Europa te gijzelen. Tegelijk zijn beide partijen na 3,5 jaar bekvechten het eindelijk wel eens over een gedetailleerde uitstapregeling.

Hierbij de 100^e analyse in dit decennium van het beraad in de Europese Raad van onze correspondent in Brussel, Jan Werts. Hij arriveerde daar in 1975 tegelijk met de start van zulk topberaad. In 1991 promoveerde hij aan de Brusselse VUB cum laude op The European Council (Asser Instituut/Elsevier Science). In 2008 publiceerde Werts een geheel herschreven tekst van zijn werk bij John Harper Publishing in Londen. In de 100^e analyse belicht hij aspecten die niet eerder ter sprake kwamen.

De vijfjaarlijkse puzzel om de Europese topbanen is onverwacht snel gelegd. De Duitse Ursula von der Leyen (60) volgt op 31 oktober Jean-Claude Juncker op als voorzitter van de Commissie, de belangrijkste post binnen de EU. Het Europees Parlement stemde met een krappe meerderheid in.

Europa krijgt leiders die vanuit Berlijn en Parijs bespeeld worden. De Duitse minister van Defensie, Ursula von der Leyen, danst als Commissievoorzitter naar het pijpen van kanselier Merkel. De Belgische premier Charles Michel wordt als voorzitter van de Europese Raad ‘de sleutel van Macron op het gebeuren in Brussel’, concludeert de Brusselse krant Le Soir van 3 juli

Nederland probeert de verlamming van de Brexit op de EU te doorbreken. De dreigende ‘no deal’, het chaotisch vertrek van de Britten uit de EU, is even van de baan. Samen met Prime Minister Theresa May hebben de Europese leiders zo’n harde ‘no deal’-Brexit op 11 april op de lange baan geschoven.

“Zij zou hooguit tien minuten mogen spreken. Daarna moest Theresa May de zaal van de Europese Raad uit. Meteen besloten de andere leiders hun minieme tegemoetkoming van ‘wij zijn klaar voor nadere garanties’, die namelijk al op papier stond, alsnog te schrappen. May moest met lege handen retour Londen. Een vernedering, aldus de Britten.

Vijf opties voor het Verenigd Koninkrijk nu er een brexit-akkoord ligt met de 27 andere EU-landen:

1. Prime Minister Theresa May haalt het akkoord door het parlement
2. Zo nee, gaat zij in Brussel heronderhandelen
3. Ofwel vertrekt zij en zoekt - al dan niet na verkiezingen- de opvolger alsnog een deal
4. Tweede referendum, waarna de Britten toch in de EU blijven
5. Na Nieuwjaar leggen Londen en Brussel ‘last minute’ een noodverband tussen de EU-27 en het VK om totale economische chaos te verminderen.

Vijf Europese topconferenties en voor de zoveelste keer geen enkel ‘topbesluit’. In verschillende samenstellingen vergaderde de Europese Raad dagen achtereen in Brussel. Over de Brexit, de migranten, het terrorisme, noch de wankele eurozone was er enigerlei besluit. Dat komt vooral omdat drie leidende M’s: prime minister May, kanselier Merkel en president Macron geblokkeerd zitten.

Extra taak EU-leiders: binnenlandse branden blussen

Politieke branden blussen bij anders omvallende regeringen. Dat is een nieuwe taak van de Europese Raad. Na een besluit hierover van de top opent Beieren centra om migranten terug te sturen. Ontschepingsplatforms in Noord-Afrika voor uit zee opgeviste migranten zijn, ter wille van Italië, een ander novum. Evenals nieuwe opvangcentra binnen de EU voor wie de Europese kust wel wist te bereiken.

Europa komt voorlopig niet tot de beloofde ambitieuze projecten. Dus geen apart budget voor de eurozone, noch een EU-minister van Financiën. Verder geen ruimere spreiding van de vluchtelingen. Geen minimum voor het belasten van bedrijven of Google en Facebook. Tenslotte geen versneld klimaatbeleid. Dergelijke wetgeving kan alleen nog als de top van juni dit beslist. Daar ziet het niet naar uit.

Nieuw elan in Brussel nu kanselier Merkel en president Macron gaan voor binnenkort meer Europa. Pas echter wel op voor het doen van allerlei loze beloften, zo waarschuwt premier Rutte. ‘Mooie plannen lanceren die later nooit uitgevoerd worden is een van onze grote fouten’. Dat zegt ook Margaritis Schinas, de hoogste woordvoerder van Commissievoorzitter Juncker.

2018 moet een Europees ‘oogstjaar’ worden. In de loop van 2019 vertrekken de Commissie Juncker, het Europees Parlement en voorzitter Tusk van de Europese Raad. Pas in 2020 komt daarna de overlegmachinerie weer in actie, zo leert de ervaring. Hierna een overzicht van de stand van zake en de uitdagingen van de Europese Unie voor 2018.

Hoe Europa in het Nederlandse belang te bespelen? De regering gaat in Brussel daartoe breder opereren en lobbyen. Dat verloopt vooral via de Permanente Vertegenwoordiging (PV/EU). Zij ziet diverse aangrijpingspunten zoals meer persbriefings voor buitenlanders; meer greep krijgen op het opereren van de Europese Commissie en extra aandacht voor het Europees Parlement als vandaag invloedrijk medewetgever.

Europa gaat haar uitdagingen te lijf met meer topconferenties en deadlines. Leiders die dwarsliggen komen voortaan aan de schandpaal. Dat zal ze leren, zo is de bedoeling. De Europese Raad vergadert bovendien meer buiten Brussel in Gotenburg, Sofia, Wenen en in Roemenië, aldus de nieuwe Leaders’ Agenda.

President Macron en Commissievoorzitter Juncker willen véél meer Europa. Dus een Europese minister van Financiën met een budget voor de zwakkere eurolanden; een parlement voor de eurozone; een Europees interventieleger; een Openbaar Ministerie tegen terrorisme en fraude, uniforme asielregels, een belasting op bedrijven zoals Google en een Europese identiteitskaart.

De hemel boven Europa is opgeklaard als Commissie-‘president’ Juncker op 13 september 2017 zijn State of the Union afsteekt. Frankrijk en Duitsland bepalen de koers en de politiek daar spoort plotseling prima met die van ‘Brussel’. Bovendien is het economisch volop zomer in Europa.

Europa zal na komend Nieuwjaar pas echt ontdooien. Dat verwachten diplomaten en wordt bevestigd door Kaja Tael, de ambassadeur van Estland dat dit halfjaar de Raad van Europese Ministers voorzit. Hier nu acht grote projecten en uitdagingen die zich aftekenen. Frankrijk en Duitsland leveren later dit jaar het onderliggende design

President Emmanuel Macron doet Europa verkleuren. Hij bepleit een veel meer ambitieuze Europese defensie en wil verder optreden tegen de leegloop van hele bedrijfssectoren naar China. Premier Mark Rutte zoekt deze zomer in Europa nieuwe bondgenoten nu het Verenigd Koninkrijk uit de EU stapt.

Jan Werts met een tussenbalans van de commissie Juncker-periode

'Met Juncker halfweg weten wij inmiddels dat ook deze Commissie weer (precies als de vorige) niet durft op te treden tegen de grote landen Frankrijk en Italië. Ongestraft laten die het tekort op hun overheidsuitgaven jaar na jaar de afgesproken normen overschrijden.' Onze correspondent in Brussel, Jan Werts noemt dit 'zeer ernstig'. Het maakt de Commissie als officieel toezichthouder ongeloofwaardig. 'Duitsland zal nu aansturen op een Europees toezichthoudend IMF, buiten de Europese Commissie om', zo voorspelt Werts.

Sinds de vreedzaam verlopen Brexit top rollen Prime Minister May en voorzitter Juncker vechtend over straat. De Britten willen eerst ‘een gedetailleerde schets’ van hun toekomstige handel met de EU zien. Pas daarna wil Londen over de rekening praten. ‘Jullie leven daarmee op een andere planeet’, sneert Brussel.

Zestig jaar na de start in maart 1957 willen de 27 leiders eenheid uitstralen en méér Europa. Na enig gekibbel hierover tekenden zij op 25 maart ‘De verklaring van Rome´. Pijnlijk was de afwezigheid van de Britse premier Theresa May. Onze correspondent in Brussel vergelijkt hier zijn verslag vanuit Rome in 1977 van het 20-jarige jubileum, met wat hij veertig jaar later daar zag.

De formule van 'vallen en opstaan' en doormodderen bestaat al vijftig jaar en is per saldo succesvol gebleken. Er is op die wijze heel veel tot stand gebracht. Dat neemt niet weg dat er veel is om te verbeteren in het functioneren van de EU. Consolideren moet nu voorop staan en zeker niet verdere uitbouw.

Hoewel de EU worstelt met diverse problemen is de Europese Raad 2016 nogal besluiteloos beëindigd. Voor dit nieuwe jaar bevat de laatste top nauwelijks nieuwe ambities. De conclusies van het beraad gaan voorbij aan de drie grote politieke uitdagers van 2017 te weten Trump, Poetin en Erdogan.

Niet de voorzitter van de Europese Commissie, Jean-Claude Juncker, noch een van zijn collega-commissarissen, maar de 46-jarige Duitse kabinetschef Martin Selmayr is de machtigste man van de Commissie. Onze Brussel-correspondent Jan Werts is heel stellig: ‘Selmayr heeft zich de afgelopen tijd ontpopt als ‘het monster van Berlaymont’. Niemand, zelfs niet zijn naaste collega’s, krijgen Juncker te spreken zonder tussenkomst van ‘het monster’, zoals ook Juncker zelf soms zijn rechterhand gekscherend noemt. De kleinste details wil Selmayr weten voordat hij belet geeft bij de toch tot voor kort bekend staande ‘belangrijkste man van de Europese Unie’ - Jean Claude Juncker - zo onthulde het politieke vakblad Politico onlangs.'

‘2017 wordt een verloren jaar voor Europa, tenzij er onverhoopt nog een flinke crisis losbarst. Die kan gaan over de vluchtelingen, de sluimerende financiële vulkanen Italië, Frankrijk of Griekenland dan wel het terrorisme. Bij zo’n crisis komt de Europese Raad áltijd tot besluiten. In de Europese Unie gebeurt niks van belang zonder voorakkoord tussen Duitsland en Frankrijk en pas in de loop van het jaar weten wij wie daar de leiders worden’, zegt onze correspondent in Brussel Jan Werts.

De Europese handelspolitiek wordt een zaak van de nationale leiders, ofwel Chefsache. Dit betekent wel een uitholling van het privilege van de Commissie als onderhandelaar.

De Europese Raad wil met tijd rekken crises voorkomen. Meningsverschillen over de vluchtelingen, het terrorisme, de Brexit en de euro verlammen de EU. Als die voorlopig niet oplaaien is dat al winst.

'Brexit wordt een ramp, ook voor Europa zelf. Als de EU nog eens uiteenrafelt, ligt daar het begin.’ Dr. Jan Werts, onze correspondent in Brussel, blikt in een nog door het zomerreces geplaagde stad vooruit op het komende parlementaire jaar. Niet alleen Brexit, maar ook verkiezingen in enkele lidstaten zoals Frankrijk, Nederland en Duitsland zullen hun stempel op dit jaar drukken en zorgen voor een Europese stagnatie. De nationale politici zijn te veel met hun eigen herverkiezing bezig om zich ook nog met de Europese problemen te bemoeien. De pauzeknop staat aan.

Europa neemt een zomerpauze. Pas zodra in oktober een nieuwe Britse regeringsleider is aangetreden, komt het beraad weer op gang. Het is zelfs de vraag of er tot de Franse en Duitse verkiezingen van 2017 veel gebeurt. De pauze komt er op aandringen van kanselier Merkel. Zij gaat daarmee in tegen het advies van o.a. president Hollande, van de ministers van buitenlandse zaken van de EU ‘Oude Zes’, Commissievoorzitter Juncker, parlementsvoorzitter Schulz en het Europees Parlement. Die wilden binnenkort met Londen onderhandelingen beginnen over het afwikkelen van de breuk.

Ondanks de alom groeiende euroscepsis scoort de EU deze zomer op vele fronten. Het akkoord met Turkije over het stoppen van de vluchtelingenstroom houdt onverwacht stand. Wankelend Griekenland blijft toch netjes in de eurozone. Er komt een akkoord over betere grens- en kustbewaking. De Britten blijven tóch bij de Europese Unie, althans als de peilingen kloppen. In dit scenario vallen talloze negatieve voorspellingen weg en vervaagt het beeld van een onmachtig Europa.

Door knallende ruzies over de aanpak van de vluchtelingenstroom heeft de EU dagenlang op springen gestaan. Zeven landen lagen dwars voor een akkoord tussen de EU en Turkije. Uiteindelijk moest de Turkse premier Davutoglu wat inbinden. Zo konden kanselier Merkel en voorzitter Tusk de Cyprische president Anastasiades toch meekrijgen. De vluchtelingenstroom moet nu snel uitdoven.

Maart en april worden beslissend voor de vluchtelingenstroom en het imago van de verdeelde EU. De veelgesmade antivluchteling-houding van premier Orbán en het Willkommen van kanselier Merkel vormen samen de bouwstenen van de beoogde aanpak. Alles hangt er nu vanaf of de EU-regeringen en Turkije dit plan ook echt gaan uitvoeren. Want daaraan ontbreek het tot nu toe.

Wat ook de uitkomst van het Britse referendum zal zijn, een uitgeklede EU lijkt onvermijdelijk. Zo wordt de EU op termijn mogelijk een Duits/Frans Kern-Europa. De uitkomst van nieuw topberaad met Turkije over de vluchtelingenproblematiek is verder eveneens hoogst onzeker. Vraag is of er voldoende leiderschap is in Europa om deze crises het hoofd te bieden.

Europa nadert twee enge deadlines voor haar zwaarste crises tegelijk ooit. Inzet: de onafgebroken stroom vluchtelingen (zelfs ondanks het winterweer) en het dreigend opstappen van het Verenigd Koninkrijk. Door de vluchtelingencrisis staat het paspoortvrij reizen via Schengen op instorten. Jean-Claude Juncker, de Commissievoorzitter, waarschuwt dat de euro er aan gaat als Schengen verdwijnt

Europa nadert twee enge deadlines voor haar zwaarste crises tegelijk ooit. Inzet: de onafgebroken stroom vluchtelingen (zelfs ondanks het winterweer) en het dreigend opstappen van het Verenigd Koninkrijk. Door de vluchtelingencrisis staat het paspoortvrij reizen via Schengen op instorten. Jean-Claude Juncker, de Commissievoorzitter, waarschuwt dat de euro er aan gaat als Schengen verdwijnt.

Nooit in veertig jaar Europese Raad heeft een regeringsleider daar zó lang gesproken als David Cameron in december, te weten drie kwartier. De Britse prime minister belichtte alle aspecten van zijn beoogde verwaterde relatie met de EU. Op het spel staat nu het vertrek van het Verenigd Koninkrijk (Brexit) uit de EU na een referendum. Breekpunt is het ‘welvaartstoerisme’.

Drie crises verscheuren Europa. Schengen, het grenzeloze vrije personenverkeer, loopt ten einde. Dublin, het opvangen van vluchtelingen in het aankomstland, ging kopje onder. Het verplicht spreiden van honderdduizenden vluchtelingen gaat ten slotte niet lukken. 

Europa staat op springen. Dat leert de balans van een jaar nieuwe Commissie en Europees Parlement. De voorzitters Donald Tusk (Europese Raad), Jean-Claude Juncker (Commissie) en Martin Schulz (Europees Parlement) staan voor een Herculestaak. Dat komt vooral door acht problemen die raken aan de bestaansbasis van de hele EU. Europa heeft in 65 jaar al menige crisis goed doorstaan. Vaak kwam de EU er sterker uit. Gaat dat nu weer zo? Voor het eerst is daarvoor nu de steun nodig van de publieke opinie, maar die is onzeker.  

Na wekenlang uitstel en aarzeling maakt de Europese Unie deze maand een begin met een totaalaanpak van de vluchtelingencrisis. Er komen daartoe enige miljarden extra beschikbaar en meer bewaking van de lekke Schengengrenzen. 

Op wiens naam komt de historische nacht van 12 juli waarin het vertrek van Griekenland op het spel stond? Merkel, Tusk en Tsipras zijn de kandidaten. Na afloop claimde president Hollande de rol van bemiddelaar. Dat wijst er al op dat hij niet in aanmerking komt. Wie was de grote verliezer? Waarom speelde onze premier ook een beslissende rol? Wat zegt het verloop van die enerverende nacht over het functioneren van de Europese Unie? Ten slotte: waarom wil voorzitter Tusk ‘méér Montesquieu’? 

Vijf centrale problemen had Europa per 26 juni moeten afvinken. Dat gaat elk jaar, zo vlak voor de vakantie, meestal in de Europese Raad. Nu is er zelfs niet één kwestie opgelost. Niets lijkt nog te lukken. Waarom dit echec? Na de Europese verkiezingen zijn alle topfuncties ingevuld met volop ambitieuze krachten. De EU beschikt over voldoende financiën. Alle 28 lidstaten zetten hun nauwe relatie graag voort. Waarom bladdert Europa vandaag dan toch af?

Een half jaar na de start komt de Commissie-Juncker nu volop op stoom. Haar motto: ‘Meer Europa’ . Daarmee pakt zij zowel de mensensmokkel op de Middellandse Zee aan, als de stagnerende economie, als de extreme werkloosheid in het zuiden en het failliete Griekenland. Zelfs de klachten over Brusselse ambtenarij leiden binnenkort tot een nieuwe breed samengestelde instelling: de Raad voor de Regelgeving.

Ondanks protest van vooral de Benelux en Oostenrijk houdt voorzitter Donald Tusk het probleem Griekenland al maanden buiten de Europese Raad. Duitsland versterkt met steun van Frankrijk zo zijn oppermacht. Tot 30 november, het vertrek van Herman Van Rompuy als voorzitter, lag Griekenland als Chefsache in handen van de 28 staatshoofden en regeringsleiders. 

Griekenland wegtrekken van de afgrond. Het Juncker-banen/investeringsplan realiseren. De Eurozone voor verdere crises behoeden. Oekraïne en Rusland apaiseren. Een Energie-Unie lanceren. De landsgrenzen beter bewaken. Luchtvaartreizigers strenger controleren. Meer dan duizend miljard in de economie injecteren. De Europese Commissie opwaarderen en het Europees Parlement een andere toonzetting aanleren. Dat zijn tien uitdagingen voor de Brusselse autoriteiten voor 2015. In één woord: trachten de alom toenemende euroscepsis te herstellen.

‘Een ongekende en door niemand verwachte institutionele staatsgreep’. Zo noemt Jan Werts, correspondent van het Montesquieu Instituut in Brussel, de gang van zaken rond de benoeming van Jean-Claude Juncker als voorzitter van de Europese Commissie. ‘De Parlementsvoorzitter, de sociaaldemocraat Martin Schulz, ontfutselde samen met Jean-Claude Juncker van de Europese Volkspartij, de ‘koninklijke’ Europese Raad het in de verdragen in steen gehouwen voorrecht de voorzitter van de Commissie aan te wijzen. Daarmee werd het Europees Parlement de grote winnaar van 2014.’, aldus Werts. ’Jammer genoeg is dat het grote publiek ontgaan.’

Tegelijk met een onverwacht energie- en klimaatakkoord nam de Europese Raad afscheid van voorzitter Van Rompuy en Commissievoorzitter Barroso. De nieuwe Commissievoorzitter Juncker, verwijzend naar de kloof van de EU met het publiek, noemt zijn team ‘de laatste kans voor Europa’. Juncker wil dat de Commissie meer politiek (naast uitvoerend) opereert. In tegenstelling tot Barroso wil hij desnoods los van de Europese Raad opereren. Dat betekent een breuk met het verleden. 

In Brussel gaat een en ander veranderen. Maar kanselier Angela Merkel blijft Europa regeren. Zie haar hoofdrol bij de verdeling van de topfuncties en de benoeming van haar partijgenoten de Pool Donald Tusk, als voorzitter Europese Raad en Jean-Claude Juncker, als Commissievoorzitter.

De Europese verdragen zeggen dat de Brusselse commissarissen onafhankelijke personen zijn. In werkelijkheid bepalen nationale belangen niettemin verregaand de verdeling van de topfuncties. Na twee mislukte pogingen probeert de Europese Raad op 30 augustus nogmaals tot overeenstemming te komen. Waarom duurt dat overleg een hele zomer lang? En waarom mislukte de Europese Raad van 16 juli totaal?

Europa parlementariseert. De ongekende ruzie om Jean-Claude Juncker als Commissievoorzitter weerspiegelt de verschuivende machtsverhoudingen. Het Europees Parlement beconcurreert met succes de Europese Raad. Zoiets is nooit eerder vertoond.

Jean-Claude Juncker als kandidaat-voorzitter van de Commissie is de som van niet goed doordachte besluiten en vooruitziende slimmigheden. Het resultaat is een machtsgreep van het Europees Parlement. Die verloopt ten koste van de staatshoofden en regeringsleiders en van de Commissie. Curieus is dat de EU een leider krijgt die niemand had gewild, naar verluidt zelfs Juncker zelf niet.

Brussel rekent er mee dat de strijd om de hoogste banen in de EU lang gaat duren. Er dreigt een botsing Europese Raad versus Europees Parlement. Eind juni wil voorzitter Van Rompuy de opvolger van Commissievoorzitter Barroso voordragen. Mogelijk doet hij bovendien suggesties voor zijn eigen opvolging, voor de Hoge Buitenland Vertegenwoordiger en voor de Eurogroep.

Alle kritiek op de EU ten spijt ruimt zij deze maand enkele belangrijke problemen op. Overeenstemming is bereikt over de Bankenunie waaraan twee jaar is gewerkt. Bovendien lof voor minister Jeroen Dijsselbloem die als voorzitter het akkoord sloot. Griekenland, Ierland en Portugal zijn volgens de Eurogroep hun eurocrisis nu te boven.

Het conflict over de Krim en de opzet van de Bankenunie dwingen de nationale leiders tot snel handelen. De Europese Raad van 20 en 21 maart wordt beslissend. Daarna nadert snel de deadline van 18 april voor een akkoord over de banken. Europees Parlement en Duitsland staan nog steeds lijnrecht tegenover elkaar. Maar uitstel kan nu niet meer.

De EU zet in 2014 de opbouw van de beoogde Bankenunie volop voort. Eind december werden de ministers van Financiën het eens over de afwikkeling van banken die omvallen. De Dijsselbloem-doctrine is voortaan het uitgangspunt. Het Europees Parlement is echter ontevreden. Hierover moet binnenkort een compromis tot stand komen.

De rust rond de euro en het Duitse coalitieberaad verlammen de Europese Raad. Het extreem grote belang van de beoogde bankenunie wordt intussen vergeleken met destijds de komst van de euro. Europa hakt geen knopen door over de bootvluchtelingen. Kroes’ digitaal plan lauw ontvangen.

Na Duitse verkiezingen wordt Europa even wakker

‘Europa ligt op apegapen, en dat zal voorlopig ook wel zo blijven.’ Jan Werts, onze correpondent in Brussel, verwacht niet dat er op de korte termijn veel spannends vanuit Brussel te verwachten is. Het wachten is op de uitslag van de Duitse verkiezingen over een maand en als gevolg daarvan is ook de euro-crisis ondergronds gegaan. Wel is een aanvraag van Griekenland voor een derde lening in het najaar te verwachten, maar hoe Europa daarop gaat reageren is ook weer afhankelijk van de uitslag van de Duitse verkiezingen. Op de lange termijn spelen de beoogde Bankenunie en de Europese verkiezingen in mei 2014 een rol, maar in de aanloop daarnaartoe zal het in Brussel ongebruikelijk stil zijn.

Onverwacht sluit Europa akkoorden over vijf belangrijke problemen. Het gaat om de jeugdwerkloosheid; om de financiering tot 2020; de aansprakelijkheid bij bankfaillissementen; vergroening van de landbouwpolitiek en de komst van twee Balkanstaten. De beloofde versterking van de eurozone is echter weer uitgesteld.  

Belastingontduiking wordt moeilijker. Het bankgeheim verdwijnt uit de EU. Oostenrijk, Luxemburg en Zwitserland moeten daartoe om. De werkloosheid dwingt de eurozone haar besparingsijver te temperen. Intussen groeit de kritiek op het voorzitterschap van Jeroen Dijsselbloem, zo bleek in de marge van de Europese Raad van 22 mei. 

De Eurocrisis gaat haar derde fase in. Aanvankelijk moesten de eurolanden via hun belastingbetalers bloeden. Daarna volgden de aandeelhouders en obligatiebezitters. Nu zijn de vermogende spaarders aan zet. Dat leert de rommelig verlopen redding van Cyprus in de tweede helft van maart.   

De uitgaven van de EU gaan voor het eerst naar beneden. Tegelijk blijft de modernisering van de activiteiten beperkt. Toch levert de landbouw elf procent in en de Structuurfondsen acht procent. Daarentegen krijgen innovatie, onderzoek en onderwijs vijftig procent meer geld. De compensatie van de landen (zoals Nederland) die veel aan Europa betalen blijft volledig gehandhaafd.

Dit is het verhaal van hoe de eurocrisis wordt bezworen. Om haar kiezers te paaien en wegens Duitse belangen heeft kanselier Merkel de onderhandelingen over een Politieke Unie opgeschort. Het plan voor een ´Echte EMU´ zit voorlopig in de ijskast. Wel komt er Europees bankentoezicht. Nederland is tevreden. Inmiddels is minister Jeroen Dijsselbloem de favoriete kandidaat- voorzitter van de Eurogroep.

Puzzelt Europa in februari alsnog zijn budget tot 2020 bijeen? Belangrijke vraag is hoe de ver uiteenlopende eisen van het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Frankrijk, Italië en Polen te verzoenen. Sleept Nederland de korting van jaarlijks een miljard weer uit de brand? Voor een akkoord is de instemming van álle 27 lidstaten vereist. Hier enige achtergrond bij dit langdurige pokerspel.

Op 31 december moet er complete wetgeving liggen voor Europees toezicht op de banken.  Duitsland en Frankrijk staan hier echter nog tegenover elkaar. Het project 'Naar een echte Economische en Monetaire Unie' krijgt in december een tijdschema. Nederland wil volgende maand in de Europese Raad de voortzetting binnenhalen van zijn miljardenkorting op de EU-contributie. 

Ook de eurocrisis is terug van vakantie. In september blijkt of Duitsland mee blijft doen aan de reddingsoperaties. Het Duitse Constitutionele Hof beslist daarover op 12 september. In oktober besluiten de eurolanden over nieuwe steun aan Griekenland. Eerst moet blijken of Athene wel voldoende saneert.

Een taboe is gebroken nu het noodfonds ESM wankele banken gaat financieren. Kanselier Angela Merkel moest dit wel slikken. Zij verwacht dat de crisis nog jaren zal duren. De uitwerking van het reddingsplan voor de banken houdt Brussel nog wel een jaar bezig. Voorzitter Van Rompuy staat voor een onmogelijke opgave. “De verdeeldheid tussen de regeringsleiders is enorm”, aldus een hooggeplaatste bron in Brussel. 

De crisis in het Spaanse bankwezen bezorgt de eurozone een spannende zomer. Economische groei wordt naast overheidsbezuiniging instrument bij de bestrijding van de eurocrisis. Dat kreeg president François Hollande gedaan bij de “kennismakingstop” van 23 mei. In ruil moet Hollande het zuinige Begrotingspact accepteren. Of groeistimulering met lege schatkisten kan, blijft wel de vraag. De komende verkiezingen beslissen tenslotte of Griekenland bij de euro blijft.

Dankzij een goocheltruc krijgt de eurozone nu toch het beoogde reddingsfonds van 1000 miljard. De ECB pompte tevoren duizend miljard in het bankwezen. Met deze twee besluiten lijkt de rust in de eurozone voorlopig terug te keren. Spanje is het nieuwe zorgenkind. Opmerkelijk is het wel hoe ongebruikelijk hard premier Rutte in de Europese Raad om de oren kreeg. 

De eurolanden steken iedere Griek, van baby tot bejaarde, dertigduizend euro toe. Het akkoord over een tweede reddingsoperatie betekent namelijk dat de eurolanden in totaal 347 miljard vrijmaken voor schuldkwijtschelding, leningen en garanties.

Wat nu gebeurt had twee jaar geleden niemand durven dromen. Het Europese begrotingspact verankert de nullijn in ieders nationale wetgeving. De Commissie zelf bestraft voortaan de regeringen met tekorten. Het onafhankelijke EU Hof ziet toe op de naleving. Met dit sterk Duitse begrotingsverdrag zet Europa de overheidsuitgaven "voor eeuwig" op de nullijn. Tegelijk wordt 82 miljard euro vrijgemaakt voor bestrijding van de jeugdwerkloosheid en stimulering van het mkb.

26 van de 27 EU-landen kiezen voor strengere begrotingsdiscipline met bijna automatische sancties. Zij sluiten daartoe een euroverdrag als stap naar een Europese Begrotings Unie (fiscal compact). Duitsland speelt daarbinnen duidelijk de hoofdrol. Het Verenigd Koninkrijk doet niet mee. Onzeker is de positie van Commissie en Europees Parlement. Het IMF krijgt van Europa 200 miljard om de euro te redden.

Frankrijk en Duitsland hebben een akkoord gesloten om de euro te redden. De landen moeten (grond)wettelijk vastleggen de 3%-tekortnorm te respecteren. Anders volgt automatisch bestraffing. Dit wordt via verdragswijziging in steen gegoten. Er komen geen euro-obligaties. 

Hoe voortschrijdend inzicht de euro redt. Aan de hand van de problemen een schets van de reddingsoperaties. En waarom er nog spannende vergaderingen zullen volgen

De schuldencrisis is voor de Europese Unie de meest gevaarlijke uit haar bestaan. Noch de politieke leiders noch de Europese instellingen hebben ervaring met een dergelijke crisis. De verdragen en de spelregels van de Monetaire Unie voorzien hierin  niet. Bovendien zitten de politieke leiders gevangen in een reeks dilemma’s. Die verklaren hun besluiteloosheid. Hieronder een overzicht gezien vanuit Brussel.

Het blijft onzeker of de tweede megalening van 109 miljard aan Griekenland wel doorgaat. Pas dit najaar beslissen de zeventien regeringen met de euro. Griekenland verwacht binnenkort wel acht miljard van de vorig jaar beloofde noodhulp van honderdtien miljard. De EU en het IMF zijn niettemin teleurgesteld over de Griekse bezuinigingen. De crisis overweldigt compleet de Europese najaarsagenda.

De Frans-Duitse top van Merkel en Sarkozy bracht spectaculair nieuws. De komst van een Europese Economische Regering. Een speciale president voor de euro. Fiscale discipline vastgelegd in alle nationale grondwetten. Een bankenbelasting invoeren. Bedrijfswinsten in Europa uniform belasten. Commentaar uit andere landen en nadere analyse leren echter dat ‘Merkozy’ hiermee de schuldencrisis niet oplossen. Alleen euro-obligaties zijn de echte oplossing. 

Nederland moet accepteren dat Europa opschuift naar gezamenlijk af te lossen staatsschulden. Tegelijk is het beschikbare instrumentarium reddingsmiddelen flink verruimd. Ondanks nieuwe megagrote steun aan Griekenland blijft de houdbaarheid van de euro onzeker. Duitsland en Nederland kregen voor elkaar dat de banken voortaan meebetalen. Onder druk van de speculanten is tijdens de speciale Eurotop van 21 juli een crisis afgewend.

Europa verdubbelt de steun aan Griekenland naar het megabedrag van ruwweg 200 miljard euro. Voorwaarde is dat Athene 28 miljard extra bespaart en voor 50 miljard staatsbezit verkoopt. Het dreigend bankroet van Griekenland is aldus uitgesteld. Tegelijk kiest Europa zelf voor zeven magere jaren. De Commissie mikt op een ongekende bijna bevriezing van de uitgaven tot 2020.

Na anderhalf jaar crisis staat de euro nog altijd sterk. Indrukwekkend is het complex maatregelen dat de Europese Raad daartoe nam. Allemaal besluiten die twee jaar geleden niemand voor politiek mogelijk hield.

De Europese Raad heeft een compleet instrumentarium ontwikkeld om haperende eurolanden te corrigeren. Centraal staat versterking en met sancties aanscherpen van het Stabiliteits en Groeipact (SGP). Het noodfonds om zwakke eurolanden te steunen wordt permanent. Het Europees Parlement krijgt als medebeslisser nu eerst het woord. De Europese Raad van 23 en 24 juni wil alles afronden.

De staatshoofden en regeringsleiders lanceren op 25 maart een compleet reddingspakket  voor de euro. Kanselier Merkel moet als drijvende kracht verdubbeling accepteren van het noodfonds voor de zwakke landen tot 500 miljard euro.

Kanselier Angela Merkel en president Nicolas Sarkozy hebben de eurolanden compleet verrast. Met eerder onbespreekbare maatregelen dwingen zij hen in een keurslijf ter bescherming van de munt. Het Duits-Franse ‘Pact voor Concurrentiekracht’ zet de Europese instellingen in Brussel buiten spel. De andere eurolanden doen aarzelend mee. Op 11 maart verhoogt een extra topconferentie het noodfonds voor zwakke eurolanden van 560 naar 750 miljard euro.

De Europese Raad heeft 2010 afgesloten met besluiten die eerder ondenkbaar waren. Er komt een Europees Stabiliteits Mechanisme als permanente pijler onder de euro. Landen die anders op de fles gaan krijgen daarlangs steun om te saneren. Een strenger Stabiliteitspact moet tegelijk zulke faillissementen voorkomen. Mogelijk brengt 2011 Euro-obligaties en fiscale harmonisatie. Zoiets was tot voor kort in Europa onbespreekbaar. De eurocrisis doorbreekt veel taboes.

Europa gaat akkoord met een in steen gegoten crisismechanisme voor de euro. Onder hevige druk van kanselier Angela Merkel wordt daartoe het Verdrag van Lissabon gewijzigd. Duitsland drijft dit samen met Frankrijk door. Alle andere landen zijn eigenlijk tegen. Duitsland en het Verenigd Koninkrijk dwingen samen uitgavenbeperking af. Merkel dirigeert momenteel zodoende de EU, zo leert de Europese Raad van 28 en 29 oktober. 

De Europese Commissie ziet er vanaf Frankrijk aan te klagen wegens het massaal uitzetten van Roma zigeuners. Brussel trok zijn staart in na een uitbarsting hierover in de Europese Raad van president Sarkozy tegen Commissievoorzitter Barroso. Parijs heeft inmiddels bovendien beterschap beloofd. Door dit conflict kwam de Europese Raad op 16 september niet echt toe aan het geplande debat over het buitenlands beleid.

’n Hooggeplaatste Nederlandse Eurofunctionaris: "Als ze mij op ’n feestje vragen wat ik doe vertel ik nog liever dat ik bij de belastingen zit dan bij de Europese Unie, zó impopulair is Brussel vandaag".

Er komt geen Europese regering die de eurocrisis te lijf gaat. Wel gaan de landen van de eurozone in elkaars kaarten kijken. Zij die de normen niet naleven krijgen met sancties te doen. De stresstests van de banken worden openbaar gemaakt. Dat is besloten tijdens de Europese Raad van 17 juni in Brussel. Wellicht was premier Jan Peter Balkenende er voor het laatst bij.

De landen van de eurozone hebben met het IMF een verdedigingsgordel opgeworpen van 750 miljard euro. Wall Street noteerde ‘a trillion dollar deal’ om de speculatie tegen de zwakke eurolanden te bestrijden. De ECB is begonnen ongedekte staatsleningen op te kopen. Dit zijn nooit eerder vertoonde maatregelen. Toch blijft het onzeker of de EU de muntcrises in Griekenland, Portugal en Spanje op termijn kan beheersen.

Ingeval Griekenland geen buitenlandse leningen meer krijgt, springt Europa in uiterste noodzaak bij. De eurolanden willen Griekenland circa twintig miljard euro lenen. Het strenge Internationaal Monetair Fonds wordt bij zo’n reddingsactie betrokken. Dit idee kwam van premier Jan Peter Balkenende. Politiek belangrijk is dat de Europese Raad zo een regeling uitwerkt om de zwakke eurolanden in de boot te houden. Zo’n arrangement ontbreekt nu nog. 

De eerste Europese Raad van 2010 is besloten met een onduidelijke verklaring over steun aan Griekenland mocht dat land over de kop gaan. De EcoFin ministers hebben Athene vervolgens onder druk gezet om extra te bezuinigen. Het Griekse wanbeleid en de enorme tekorten en schulden van Portugal, Italië en Spanje testen in 2010 de houdbaarheid van de eurozone. EU2020 wordt de economische strategie voor de langere termijn. 

De Europese staatshoofden en regeringsleiders richten de blik al op 2020. In februari houden bovendien een extra vergadering om een economisch saneringsplan te bespreken. Onder het nieuwe Verdrag van Lissabon blijft consensus, hoe moeilijk dat vaak ook is, vereist voor besluitvorming. De laatste vergadering van 2009 bracht overeenstemming over financiering tot 2012 van maatregelen tegen de klimaatomslag.

Kanselier Merkel en President Sarkozy hebben het zo geregeld dat de Frans-Duitse as ook onder het Verdrag van Lissabon Europa blijft regeren. Herman van Rompuy, Lady Ashton en José Barroso volgen als roergangers komende jaren de orders van de nationale hoofdsteden. De kleine landen worden daarbij echter niet vergeten.

De Europese Raad heeft moeizaam de rangen gesloten over de omstreden financiering van het beoogde klimaatakkoord. Tijdens de herfsttop in Brussel op 29 en 30 oktober duidden de Europese leiders aan ruwweg een derde te willen bijdragen in de mondiale financiering van de strijd tegen het milieuverwoestende broeikaseffect.

Op 29 en 30 oktober zet de Europese Raad tijdens de jaarlijkse ‘herfsttop’ de marsroute uit voor de Unie voor de komende jaren. Het gaat onder andere om:

Op 29 en 30 oktober zet de Europese Raad tijdens de jaarlijkse ‘herfsttop’ de marsroute uit voor de Unie voor de komende jaren. Het gaat onder andere om:

Na de zomertop van 18 en 19 juni is de Europese Unie dit najaar bezig met drie belangrijke besluiten van de staatshoofden en regeringsleiders.

De EU staat na de recente Europese verkiezingen voor beslissingen die haar activiteiten en betekenis voor jaren bepalen. Het gaat om het al of niet van kracht worden van het Verdrag van Lissabon en de verdeling van de belangrijkste posten in de nieuwe Commissie en het Parlement die beide tot einde 2014 aanblijven. Verder moet dit najaar blijken of het Economisch Herstelplan en het Klimaat en Energieplan van de Unie voldoende effectief en bovendien politiek uitvoerbaar zijn, ook tegenover de niet Europese landen. Tenslotte beslissen de Ieren dit najaar bij referendum over het lot van het Verdrag van Lissabon.

Twee opinies circuleren er over de resultaten van de bijeenkomst van de Europese Raad in Brussel op 19 en 20 maart. Commissievoorzitter José Manuel Barroso zegt dat het een ‘Summit of delivery’ was ofwel een Top waar knopen zijn doorgehakt. De andere opinie spreekt van een ‘lacklustre Summit’, een lusteloze vertoning. Twee keer in drie weken een Europese Raad (1 maart en 19-20 maart) ook wel ‘top’ genoemd, dat wordt onvermijdelijk een vlakke vertoning. Eigenlijk alles wat hier volgt had de Raad van Ministers kunnen bespreken en afhandelen.

De Europese Raad heeft tijdens een speciale bijeenkomst getracht gevaarlijke onenigheid te bezweren over de economische crisis. Op zondag 1 maart deden de staatshoofden en regeringsleiders in Brussel de belofte van ‘gezamenlijk optreden op een gecoördineerde manier’. Maar een echt gezamenlijk Europees plan van aanpak komt er niet.

De Europese Raad heeft tijdens een speciale bijeenkomst getracht gevaarlijke onenigheid te bezweren over de economische crisis. Op zondag 1 maart deden de staatshoofden en regeringsleiders in Brussel de belofte van ‘gezamenlijk optreden op een gecoördineerde manier’. Maar een echt gezamenlijk Europees plan van aanpak komt er niet.

De EU heeft het roerige jaar 2008 afgesloten met een ambitieus drievoudig akkoord over het Verdrag van Lissabon, een aanpak van het klimaat en energieprobleem en een economisch herstelprogramma. Het is opmerkelijk hoe soepel en besluitvaardig de Europese Raad hier opereerde.